Ilmiy tadqiqot uslubi
Download 27.6 Kb. Pdf ko'rish
|
ITM yakuniy-Olimjonov N
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ilmiy tadqiqot uslublari turlar
- Analogiya
- Aniqlashtirish
- Umumlashtirish
- Tajriba ishi
1. Ilmiy tadqiqot ishlarining turlari. Xalqaro ilmiy loyihalar va amaliy ishlanmalar. Ilmiy tadqiqot uslubi bu muayyan bilish maqsadini hisobga olgan holda ma’lum bilish vazifalarini hal etishga qaratilgan aqliy va (yoki) amaliy operasiyalar (tartib-qoidalar) tizimidir.
• nazariy • empirik
Tadqiqotning nazariy uslublari: •
ajratilgan parametrni alohida holida ko’rib chiqishdan iborat. •
o’rganilishi uchun bunday jarayon yoki hodisa ularning tarkibiy qismlariga bo’lib tashlanadigan fikriy operasiyani nazarda tutadi. •
•
rivojlanishini nazarda tutadigan fikriy operasiya. Induksiya – xususiy faktlarni umumlashtirish mantiqiga asoslangan fikriy operasiya. •
hodisalarni bir-biriga nisbatan tartibga solishga asoslanadi. •
tomonlama obyektning topilishini nazarda tutadi. •
•
va ular munosabatlarining nisbatan barqaror xususiyatlari ajratiladi va qayd qilinadi. •
manzara qayta tiklanadi. •
alohidaligini aniqlash maqsadida obyektlarning qiyoslanishini nazarda tutadi. Tadqiqotning empirik uslublari: •
•
jarayonlar va hodisalarni chetdan turib ko’rishga imkon beradi. 16
variant Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, “ATDT” kafedrasining dagi sonli majlisida tasdiqlangan
Tasdiqlayman “ATDT” kafedrasi mudiri, t.f.d.
1. Ilmiy tadqiqot ishlarining turlari. Xalqaro ilmiy loyihalar va amaliy ishlanmalar 2.
Ilmiy izlanish usullaridan foydalanish (kuzatish va t l h) • Tekshirish – bu tadqiq qilinayotgan obyektning u yoki boshqa darajadagi teranlik va detallashtirish bilan o’rganilishi bo’lib, bu tadqiqot maqsadlari va vazifalari bilan belgilanadi. •
o’zgartirishlar, innovasiyalarni kiritish uslubi. •
ustidan qat’iy nazorat yuritilishiga asoslanadi. 2. Ilmiy izlanish usullaridan foydalanish Ilmiy bilish metodlarini falsafada uch turga bo‘lib o‘rganiladi: 1. Ilmiy bilishning eng umumiy metodi. 2. Ilmiy bilishning emperik darajasiga oid umumiy ilmiy metodlar. 3. Ilmiy bilishning nazariy darajasiga oid umumiy ilmiy metodlar Ilmiy bilishning eng umumiy metodi, tadqiqotchilarning har qanday ongli amaliy va nazariy faoliyatida, hamma va har qanday ilmiy tadqiqot sohasida qo‘llanilsa, ilmiy bilishning emperik darajasida esa ko‘pchilik yoki bir gurux fan sohalarida qo‘llaniladi va oxirgisi, nazariy darajasi asosan ilmiy bilishning nazariy bosqichida qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda tarixiy o‘zining haqiqatligini ilmiy izlanishda samaraliligi bilan ajralib turgan quyidagi usullar, metodlar mavjud: kuzatish va eksperiment, analiz va sintez, induksiya va deduksiya, umumlashtirish, abstraktlashtirish va konkretlashtirish, tarixiylik va mantiqiylik, ideallashtirish, modellashtirish. Kuzatish va eksperiment metodlarida kuzatishda harakat o‘zgarishi va rivojlanishidagi ma’lum ob’ektni tabiiy sharoitda u qanday bo‘lsa, shu holicha diqqat bilan belgilangan vaqt ichida ma’lum maqsad asosida ko‘zdan kechirib borilsa, eksperiment sharoiti sun’iy yaratiladi. Izlanuvchi sub’ekt izlanish ob’ektiga aralashmay, ta’sir ko‘rsatmay o‘rgansa, bu kuzatish usuli hisoblanadi. Kuzatishning qay darajada bo‘lishi qo‘yilgan maqsadning aniqligiga, kuzatilayotgan narsa hodisalar haqida oldindan bilishga ega bo‘lishiga bog‘liqdir. Kuzatish asbob yoki asbobsiz olib borilishi mumkin. Chunki, asbob kuzatish doirasini kengaytiradi, idrok qilish qobiliyatini kuchaytiradi. Kuzatish vaqtida olimning faoliyati ikki xil: aktiv va passiv bo‘ladi, ya’ni ob’ektga nisbatan passiv bo‘lsa, ko‘zatish jarayonini ijodiy tashkillashtirilishida aktivdir. Eksperimentda tadqiqotchi o‘z o‘rganish ob’ekti aktiv ta’sir qilishi, kuzatishining borishida aralashishi, ya’ni o‘zgartirishi mumkin. Eksperiment - tajribada sinab ko‘rish orqali fanda hodisalarni bilish faoliyatida tadqiq qilish, o‘rganishdir. Bunda sub’ekt ob’ektga maqsadli faol ta’sir ko‘rsatadi, o‘zgartirishlar, sun’iy sharoitlar yaratadi, o‘zini qiziqtirgan tomonlarni o‘rganadi. Bu usul izlanuvchiga tabiiy sharoitda kuzatish orqali hosil qilish mumkin bo‘lmagan bilimlarni olish imkoniyatini beradi. Kuzatish, taqqoslash, o‘lchash eksperiment bilan o‘zviy bog‘liqdir.
Kuzatish va eksperiment asosida hosil qilingan fakt va ma’lumotlar esa o‘z navbatida tadqiqotchidan nazariy bilishning induktiv va deduktiv metodlari bilan chambarchas bog‘liqdir. Download 27.6 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling