Samarqand Veterinariya Meditsinasi Chorvachilik va Biotexnologiyalar Universiteti Nukus filali Zooinjeneriya(turlari bo’yicha) talabasi Tursunbayeva Iroda hayvonlar fiziologiyasi fanidan Mustaqil ishi Immun sistema fiziologiyasi Reja: 1.Immun sistema 2.Tug’ma immunitet 3.Immun tanqisligi Immun sistema - Immun sistemasi organizmni kasalliklardan himoya qiluvchi biologik jarayonlar tarmogʻidir. U viruslardan tortib parazit chuvalchanglarga qadar turli xil patogenlar, shuningdek, saraton hujayralari, hatto yogʻoch qirindilarigacha taniydi, ularga immunologik javob qaytaradi va ularni organizm sogʻlom toʻqimalaridan ajratib turadi. Koʻpgina biologik turlarda immun sistemasi ikkita asosiy kichik guruhdan iborat
Tugʻma immun sistemasi xilma-xil holatlar va taʼsirlarga oldindan shakllantirib qoʻyilgan immun javoblar orqali himoyani taʼminlaydi. Adaptiv immun sistemasi oldin oʻzi duch kelgan molekulalarni osonlik bilan tanib olish orqali keyingi har bir stimulga moslashtirilgan javob qaytaradi. Ikka sistemalar ham oʻz funksiyalarini bajarish uchun molekulalar va hujayralardan foydalanadilar. Tug’ma imun tizimi - Organizmga kira olgan mikroorganizmlar yoki toksinlar tugʻma immun sistemasining hujayralari va mexanizmlari bilan toʻqnashadi. Tugʻma javob odatda mikroblar qolip tanuvchi retseptorlar (ingl: pattern recognition receptors — mikroorganizmlarning koʻplab guruhlarida uchraydigan oʻxshash qismlarni tanish) tomonidan tanilganda yoki shikastlangan yoki stressga uchragan hujayralar ogohlantirish signallarini yuborganda boshlanadi. Tugʻma immunitet himoyasi spetsifik emas, yaʼni bu tizimlar patogenlarga umumiy usulda javob qaytaradi
- Baʼzi leykotsitlar (oq qon hujayralari) mustaqil, bir hujayrali organizmlar kabi harakat qiladi va tugʻma immun sistemasining ikkinchi tarmogʻi hisoblanadi. Tugʻma leykotsitlarga "professional” fagotsitlar (makrofaglar, neytrofillar va dendritik hujayralar) kiradi. Bu hujayralar kattaroq patogenlarga jismoniy hujum qilish orqali yoki mikroorganizmlarni yutib, keyin oʻldirish orqali patogenlarni taniydi va yoʻq qiladi. Tugʻma javobda ishtirok etadigan boshqa hujayralar orasida tugʻma limfoid hujayralar, semiz hujayralari, eozinofillar, bazofillar va tabiiy killerlar mavjud
Immunologik xotira - B va T limfotsitlar faollashganda va koʻpaya boshlaganda, ular avlodlarining bir qismi uzoq yasshovchi xotira hujayralariga aylanadi. Bir jonzod hayoti davomida har bir toʻqnashgan spetsifik patogenini eslab qoladi va agar patogen qayta aniqlansa, kuchli javob qaytaradi. Bu „adaptiv“ holat boʻlib, organizm hayoti davomida uni oʻsha patogenga moslashishga va kelajakdagi infeksiyalarga tayyor turishiga yordam beradi. Immunologik xotira passiv qisqa muddatli yoki faol uzoq muddatli xotira shaklida boʻlishi mumkin
Uyqu va dam olish - Immun sistemasi uyqu va dam olish tomonidan taʼsirlanadi va uyqudan qolish immun funksiyasiga zararli taʼsir etadi Infeksiyaga javoban hosil boʻlgan interleykin-1 va oʻsmani nekrozlovchi faktor α kabi sitokinlar kompleks feedback xalqalarida ishtirok etadi va tez koʻz harakati boʻlmagan (REM) uyquni regulyatsiya qilishda rol oʻynaydigan koʻrinadi Shunday qilib, infeksiyaga qarshi immun reaksiyasi uyqu siklining oʻzgarishiga, shu jumladan REM uyqusiga nisbatan sekin toʻlqinli uyquning oshishiga olib kelishi mumkin. Kam uxlaydigan odamlarda yaxshi dam olgan odamlarga qaraganda faol emlashlarning taʼsiri pasayishi, antitana ajralishining kamayishi va immun javobining kuchsiz boʻlishi kuzatiladi. Bundan tashqari, NFIL3 kabi oqsillar ham T limfotsitlar differensiatsiyasi va ham sirkad ritmi bilan chambarchas bogʻliqligi koʻrsatilgan. Kam uxlash tufayli paydo boʻladigan tabiiy yorugʻlik va qorongʻulik sikllarining buzilishi bu oqsillarga taʼsir etadi..Ushbu buzilishlar yurak kasalliklari, surunkali ogʻriqlar va astma kabi surunkali kasalliklarning kuchayishiga olib kelishi mumkin.
Immun tanqisligi - Immunitet tanqisligi immun sistemasining bir yoki bir nechta tarkibiy qismlari nofaol boʻlganda yuzaga keladi. Immun tizimining patogen mikroorganizmlarga javob qaytarish qobiliyati yoshlarda va qariyalarda kuchsiz boʻladi, immun qarish tufayli immun reaksiyalari taxminan 50 yoshdan keyin pasaya boshlaydi Rivojlangan mamlakatlarda semirish, alkogolizm va giyohvand moddalarni isteʼmol qilish immunitetning zaiflashishiga sabab boʻlsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda toʻyib ovqatlanmaslik immunitet tanqisligining eng keng tarqalgan sababidir. Yetarli oqsilga ega boʻlmagan ovqatlar hujayraviy immunitet, komplement faolligi, fagotsitlar funksiyasi, IgA antitanalari konsentratsiyasi va sitokin ishlab chiqarishning buzilishiga sabab boʻladi.
Autoimmun kasallik hisoblangan revmatoid artrit tufayli qoʻl boʻgʻimlari shishgan va deformatsiyalangan Foydalanilgan adabiyotlar: 1.clione.ru 2.vikipedya 3.UMK 4.avitsenna.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
