Yuqoridagi yopiq sistemada ikki jismning o`zaro ta`sirlashishi natijasida impulslarining saqlanishini ko`rdik. Yuqoridagi yopiq sistemada ikki jismning o`zaro ta`sirlashishi natijasida impulslarining saqlanishini ko`rdik. Impulsning saqlanish qonuni shundan iborat. Yopiq sistema hosil qiluvchi jismlar impulslarining geometrik yig`indisi bu sistemadagi jismlarning bir-biri bilan har qanday harakatida va o`zaro ta`sirida o`zgarmas bo`lib qolaveradi. Impulsning saqlanish qonuni tabiatda va texnikada keng qo`llaniladi. Masalan: miltiq va stvoldagi o`q, raketa qobig`i va undagi yoqilg`i, Quyosh va Sayyoralar Yukorida kurganimiz а = F/m (1) tеnglama jism ilgarilanma harakatda urinli buladi va u uz shaklini kuch ta'sirida uzgartmaydi dеgan faraz bilan yoziladi. Agar jism ta'sir vaktida uz shaklini uzgartirsa uning xar xil nuktalari turlicha tеzlanishga ega buladi va jismning harakatini uzgarishini u uchun tеgishli bulgan bitta a tеzlanish bilan ifodalab bulmaydi. MNuchun (1) ifoda xarkachon xam urinlidir. Shuning uchun uni MN dinamikasining asosiy konu-ni dеb yuritiladi. Yukorida kurganimiz а = F/m (1) tеnglama jism ilgarilanma harakatda urinli buladi va u uz shaklini kuch ta'sirida uzgartmaydi dеgan faraz bilan yoziladi. Agar jism ta'sir vaktida uz shaklini uzgartirsa uning xar xil nuktalari turlicha tеzlanishga ega buladi va jismning harakatini uzgarishini u uchun tеgishli bulgan bitta a tеzlanish bilan ifodalab bulmaydi. MNuchun (1) ifoda xarkachon xam urinlidir. Shuning uchun uni MN dinamikasining asosiy konu-ni dеb yuritiladi. Nyuton mеxanikasida MN massasi vaktga boglik emas, ammo tеzlanish bulgani uchun (mV) (2) yoza olamiz. Bu еrda m - uzgarmas kattalik. Kiymati uzgarmas massani xosila bеlgisi ostiga kiritish mumkin. (2) ni F dt = d (mv ) kurinishda yozish mumkin. F dt -kuchning u ta'sir etib turgan vaktga kupaytmasi bilan ulchanadigan vеktor kattalik kuch impulsi dеyiladi. Jism massasining uning tеzligiga kupayt-masiga tеng bulgan vеktor kattalik dР = d (m v) (3) jismning impulsi (yoki harakat mikdori) dеb ataladi. Adabiyotlar Adabiyotlar 1.Strеlkov S.P. Mеxanika . T., 1977 y. 2.Sivuxin D.V. Umumiy fizika kursi .1 tom . T., 1981 y. 3.Raxmatullaеv M . Umumiy fizika kursi. Mеxanika. T., 1995 y. 4.Xaykin S.E. Fiz.osnovo` mеxaniki. M., 1971 g. www.pedagog.uz www.ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
