Индивидуал лойиха ишини тайёрлаш бўйича

7. Лойиҳалаштирилувчи трасса учун регенерация участка узунлик ҳисоби

Толали оптик алоқа линиясининг асосий тавсифлари қуйидагилар:

• 
  узтилувчи маълумотларнинг сифати;
  
• 
  хатоларнинг тавсифловчи эҳтимоллиги (коэффициенти);
  
• 
  регенерация участка узунлиги;
  
• 
  маълумотларни узатиш тезлиги.
  

Қайд этиб ўтилган кўрсаткичлар маълум бир миқдорда оптик линия трактининг техник иқтисодийини аниқлаб беради.
Булар ичида энг асосийси оптик линия трактининг регенерация участка узунлигининг катта бўлишлигидир.
Максимал регенерация участка узунлиги дейилганда – оптик сигнални қайта тикламасдан лозим бўлган ҳатолар эҳтимоллигида ва лозим бўлган сигнал/шовқин нисбийлигида узатиш масофаси тушунилади. Толали оптик алоқа линиясининг регенерация участка узунлиги кўпгина факторларга боғлиқ бўлиб, улар ичида энг асосийси қуйидагилар ҳисобланади:

• 
  оптик толанинг сўниш коэффициенти;
  
• 
  толали оптик узатиш тизимининг энергетик потенциали;
  
• 
  оптик толанинг дисперсияси.
  

Оптик линия трактини лойиҳалаштиришда ва регенерация участка узунлигини аниқлашда асосий факторлардан бири, нур ўтказгич толанинг сўниши ҳисобланади ёки оддий қилиб тушунтирилганда нур ўтказгич тола бўйлаб узатув пайтида сигналнинг йўқотувчанлиги минимал бўлиб узатув маълумотлари хеч қандай регенераторларсиз ва ретрансляцияларсиз каттадан катта масофаларга узатилади.
Ҳалқаро Электр алоқа Иттифоқининг ITU-T G.651 тавсиясига асосан йиғилиб, монтаж қилинган регенерация участка узунлиги ўзининг таркиби бўйича бир жинсли бўлмаган бўлиб ҳисобланади, чунки у кўплаб монтаж шнурлари ва станция кабелларидан иборат бўлиб, улар асосан толадан станция биноси ичида ҳамда кўплаб қурилиш узунликларини бир-бири билан уланишларни ўз таркибига олган линия кабелларидан иборат. Регенерация участка параметрлари маълум бир олинган қурилиш узунликлар тавсиялари орқали аниқланмасдан балки монтаж ишларининг сифати (қурилиш узунликларининг бир бири билан уланган жойларидаги йўқотувчанлик) ҳамда ажралувчи улагичлар ҳисобига ҳосил бўлувчи йўқотувлар орқали аниқланади.
Толали оптик алоқа линиясининг ҳисобланадиган регенерация участкасининг сўниши бўйича схемаси 7.1-расмда кўрсатилган.

7.1-расм. Регенерация участкасининг сўниш бўйича схемаси.

бу ерда: ТМ- терминал мультиплексор;

LD- лазер диоди;
FD- фотодиод.
Келтирилган расмдан шундай ҳулоса қилиш мумкинки, регенерация узунлигининг сўниш бўйича - α_ру қиймати қуйидагича аниқланади:
, дБ/км (7.5)

бу ерда:

α_ош-оптик шнурнинг сўниш коэффициенти, дБ/км;
α_стк – станция кабелининг сўниш коэффициенти, дБ/км;
α_от - линия кабели учун қўлланилган оптик толанинг сўниш коэффициенти, дБ/км;
α_ажр – бир дона ажралувчи улагич томонидан ҳосил бўлувчи йўқотувчанлик, одатда ажралувчи улагич томонидаги йўқотувчанлик α_ажр = 0.5дБ деб олинади;
α_ажм – бир дона ажралмайдиган улагич томонидан ҳосил бўлувчи йўқотувчанлик, ажралмайдиган улагичнинг йўқотувчанлиги толаларни пайвандлаб уланиш сифатига боғлиқ бўлиб, у α_ажм = 0.2 дБ эътиборга олинади;
n - оптик толанинг ажралмайдиган улагичлар сони ёки пайвандлаб уланган тугунлар сони, у қуйидагича аниқланади:


, дона
α_t – толали оптик алоқа линия трактидаги элементлар параметрларининг ҳароратни ўзгаришидаги рухсат этиладиган сўниш қиймати:

α_t = (0.5…1.5) , дБ

α_зах – аппаратуранинг заҳиравий сўниши.

n - оптик толанинг ажралмайдиган улагичлар сони.

Бино ташқарисида ётқизилган линия оптик кабели бино ичига киритилгандан сўнг, тўғридан-тўғри равишда қабул қилгич-узатгич ускуналарига уланмайди, чунки линия кабели жуда ҳам мустахкам қобиқга эга бўлиб, эгилиш радиуси жуда ҳам катта, шунинг учун линия кабели бино ичига киритилгандан сўнг станция кабели билан уланиши шарт.

7.2-расм. Оптик кабелнинг станцияга киритилиши

Станция кабелларини охирги ускуналар билан хамда оптик кабелларни коммутация қилиш учун оптик шнурлар қўлланилади (7.2-расм). Линия ҳамда станция кабелларини ва оптик шнурлардаги оптик толаларни улаш учун толаларни пайвандлаб улаш ҳамда оптик улагичлар ёрдамида (ажраладиган улагичлар) улаш усуллари қўлланилади. Буларни эътиборга олган холда ажралмайдиган оптик улагичлар сони қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.

Шунингдек ажралмайдиган уланишлар сони ҳан аниқлаб олишимиз мумкин бўлади. Агар магистрал оптик алоқа линиясининг регенерация учатскаси икки томонида кабелларни станцияга (ёки охирги ёки оралиқ станцияга) киритиш холати юз берса, демак битта регенерация учаскасида жами 4 та ажраладиган уланиш амалга оширилар экан. Демак:


n_ажр = 4.

Лойиҳалаштириш жараёнида аппаратуранинг заҳиравий сўниши, транспорт тармоғида қўлланилган аппаратура тавсияларини ўзгариш ҳолатини (лазер деградацияси, синхросигналнинг стабил бўлмаганлигини ва схемадаги кўплаб равишда ўзгаришлар ҳамда джиттернинг йиғилиши ва хк.) ва оптик кабелнинг вақт ўтиши билан ҳамда оптик толали алоқа линиялариниг эксплутация жараёнида кўплаб маротаба таъмирлаш, қайта тиклаш ишлари давомида параметрларини ўзгариши бўлиб, у ўз навбатида толаларда қўшимча уланишларга олиб келишига (ажралмайдиган улагичлардаги йўқотувчанлик) оддий қилиб айтадиган бўлсак эскириш ҳисобига параметрларни тиклаш учун қўлланилади ва унинг қиймати α_заҳ = 6дБ.

Регенерация участка узунлиги толали фақатгина оптик кабелларнинг параметрлари орқали аниқланмасдан, балки линия трактидаги оҳирги аппаратуралар параметрлари орқали ҳам аниқланади. Оптик кабелдаги максимал рухсат этилган оптик сигналнинг сўниши, ажралувчи ва ажралмайдиган улагичларни регенерация участкасида ҳамда аппаратура тугунларидаги бошқа йўқотувчанликлар толали оптик узатиш тизимининг энергетик потенциали, толали оптик улагич элементларининг техник сатҳи, қўлланилган нурлантиргич манбанинг тури ва унинг тўлқин узунлигига боғлиқ. Энергетик потенциал Э- аппаратуранинг нормал ҳолатда ишлаб лозим бўлган сатҳлар фарқини тавсиялайди ва оптик толага киритилган оптик сигналнинг минимал сатҳи – узатгич ва қабул қилгичдаги регенераторда хатолар коэффициенти ушбу узатиш тизими учун ўрнатилган минимал сезгирликга эга бўлган қувват сатҳининг – р_қаб айримаси орқали аниқланади.

Э=р_узат – р_қаб, дБ (7.6)

Регенерация участка узунлиги учун доимо қуйидаги шарт бажарилиши лозим:

Э > α _ру

Агар сўниш қийматини линия трактидаги ҳамма йўқотувчанликларни эътиборга олсак, у ҳолда регенерация участка узунлиги – l_ру қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

, км (7.3)

Демак 7.3 - формула ёрдамида регенерация учаскаси узунлигини хисоблаб топиш мумкин бўлади.