Informatika Mavzu: Standart funksiyalar

Qiymat turi
Izoh
Matematik funksiyalar
Abs(x)	butun/haqiqiy	butun/haqiqiy	«x» ning absolyut qiymati (moduli) |x|
Sin(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning sinusi (radian o'.b.) sin x
Cos(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning kosinusi (radian o'.b.) - cos x
Arctan(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning arktangensi - arctg x
Sqrt(x)	haqiqiy	haqiqiy	“x» ning kvadrat ildizi -
Sqr(x)	butun/haqiqiy	butun/haqiqiy	«x» ning kvadrati – x2
Exp(x)	haqiqiy	haqiqiy	e x (e = 2. 718282. . . )
Ln(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning natural logarifmi (x > 0)
Frac(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning kasr qismi {x}
Int(x)	haqiqiy	haqiqiy	«x» ning butun qismi [x]
Random	-	haqiqiy	[0, 1) oraliqdagi tasodifiy son
Random(x)	Word	Word	[0, x) oraliqdagi tasodifiy son
Matematik protseduralar
Inc(x)	butun	butun	«x» ni bittaga orttiradi (x=x+1)
Dec(x)	butun	butun	«x» ni bittaga kamaytiradi ( x = x – 1)

Matematik formulalarda ko’p ishlatiladigan π sonini ifodalash uchun Paskalda maxsus Pi o’zgarmas (konstanta) kiritilgan (Pi=3.1415...).

• Matematik formulalarda ko’p ishlatiladigan π sonini ifodalash uchun Paskalda maxsus Pi o’zgarmas (konstanta) kiritilgan (Pi=3.1415...).

Paskal dasturlash tilida algebraik ifodalar arifmetik amallar bilan bog’langan o’zgarmas va o’zgaruvchi miqdorlar, funksiyalar yordamida tashkil topadi va bir satrda yoziladi. Masalan, 3ab2 ifoda Paskalda 3*a*sqr(b) kabi yozilsa, ifoda a/sqr(b) kabi yoziladi.

• 1. Funksiya qiymatlari hisoblanadi.
• 2. Ko’paytirish va bo’lish amallari bajariladi.
• 3. Qo’shish va ayirish amallari bajariladi.

Ifodalarni yozishda amallarni bajarish tartibini ko’rsatish uchun faqat kichik qavslar ishlatiladi. Qavs ichidagi amallarni bajarish chapdan o’ngga qarab, matematikada qabul qilingan odatdagi tartib saqlangan holda ketma – ket amalga oshiriladi:

Masalan ,

arifmetik ifodaning Paskaldagi yozilishi (a+b)/c kabi bo’lib, uni hisoblashda dastlab qavs ichidagi amal, ya'ni a+b bajariladi, so’ngra natija c ga bo’linadi.

Ba'zi hollarda Paskal dasturlash tilida yozilgan ifodani odatdagi matematik ko’rinishda yozish talab etiladi.

• Ba'zi hollarda Paskal dasturlash tilida yozilgan ifodani odatdagi matematik ko’rinishda yozish talab etiladi.
• Masalan, 0.5*(sin(x)+cos(x)) Paskal dasturlash tilida yozilgan ifoda matematik ko’rinishda quyidagicha ifodalanadi: 1/2 (Sinx + Cosx).
•  

Paskalning standart funksiyalari barcha matematik amallarni o’z ichiga olmagan. Shu sababli, ba'zi matematik amallarni Paskalning bir nechta standart funksiyasi orqali yoki bitta standart funksiyani bir necha marta qo’llash orqali ifodalashga to’g’ri keladi. Masalan, Paskalda sonni ixtiyoriy darajaga ko’tarish funksiyasi yo’q. Shuning uchun a3 ifodani Paskalda a *a *a yoki sqr(a)*a ko’rinishida, a 4 ifodani esa: sqr(sqr(a)) ko’rinishida yozishga to’g’ri keladi.

• Paskalning standart funksiyalari barcha matematik amallarni o’z ichiga olmagan. Shu sababli, ba'zi matematik amallarni Paskalning bir nechta standart funksiyasi orqali yoki bitta standart funksiyani bir necha marta qo’llash orqali ifodalashga to’g’ri keladi. Masalan, Paskalda sonni ixtiyoriy darajaga ko’tarish funksiyasi yo’q. Shuning uchun a3 ifodani Paskalda a *a *a yoki sqr(a)*a ko’rinishida, a 4 ifodani esa: sqr(sqr(a)) ko’rinishida yozishga to’g’ri keladi.

Umuman, a b ko’rinishdagi ifoda uchun matematikada ab = e b*ln a formula o’rinli. Paskalda u exp(b*ln(a)) ko’rinishda yoziladi.

• Umuman, a b ko’rinishdagi ifoda uchun matematikada ab = e b*ln a formula o’rinli. Paskalda u exp(b*ln(a)) ko’rinishda yoziladi.
• Shuni yodda tutingki, Paskal dasturlash tilida algebraik ifodalarni va standart funksiyalarni yozishda talab etilgan qoidalarga rioya qilish muhimdir.

Sin30 0 ifodaning paskal tilida yozilishi

• Paskalda dasturlash tilida Sin30 0 ifoda
• SIN(30*PI/180 ko`rinishda yoziladi

1. Standart funksiyalarning qaysilarini bilasiz?

• 1. Standart funksiyalarning qaysilarini bilasiz?
• 2. Algebraik ifodalar nimalardan tashkil topadi?
• 3. Arifmetik amallarning bajarilish tartibi qanday?
• 4.Biror ifodada bir xil amallar qatnashsa, ularning bajarilish tartibi qanday bo’ladi?
• 5. Amallarni bajarish tartibini o’zgartirish uchun nimalardan foydalaniladi?
• 6.sqr(abs(x +sin(x))-pi) ifodada amallar bajarilish tartibini tushuntiring.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

Guruhlarga topshiriq

Birinchi guruhga

Ikkinchi

guruhga

Javoblar

• X=(3*5+2)/2*a
• X=5/12
• X=2*2/3+(1/2)/(1/8)
• X=cos(30*pi/180)/(sin(180*pi/180-a))

Guruhlarga topshiriq

Birinchi guruhga

Ikkinchi

guruhga

a)

b)

c)

d)

a) x=sqrt(sqr(b)-4*a*c)/(2*a)

b) x=sqrt(sqr(a)+sqr(b)/sqrt(sqr(c))

c) x=sqrt(sqr(b)/sqrt(sqr(b)-4*a*c)

d) x= sin(30*pi/180)/cos(30*pi/180)

Javoblar

Uyga vazifa

• Mavzu oxirida berilgan topshiriqlarni bajarish