Ing 20 guruh talabasi Abdurasulova Ruxsoraning

4.Tilni kognitiv jihatdan o`rganish tamoyillari
Kognitiv tilshunoslikning markaziy vazifalaridan biri bu nutq paytida, nutqni o'qish paytida, nutqni yaratish paytida amalga oshiriladigan va shu bilan birga nutqni yaratish paytida amalga oshiriladigan va shu bilan birga nutqni rivojlantirish paytida insonga keladigan ma'lumotlarni qayta ishlashdir. Shu bilan birga, E. S. Kubryakova lingvistik bilimlarni qayta ishlash jarayonida nafaqat qayta ishlash jarayonida paydo bo'ladigan va / yoki uzoq muddatli xotiradan olinadigan aqliy tasavvurlarni, balki bu holda ishlatiladigan protseduralarni yoki operatsiyalarni ham o'rganish kerakligini ta'kidlaydi. Tilshunoslikni kognitiv fan deb ta'riflagan holda, ushbu muammoni o'rganuvchilar bu holda til har qanday nutq ishida mavjud bo'lgan ma'lumotlarni qayta ishlashdan iborat bo'lgan ma'lum bir bilim jarayoni sifatida ko'rib chiqilishini ta'kidladilar. Bunday holda, tadqiqotchilar tilda va lingvistik vositalar yordamida o'z ifodasini topgan ma'lumotlarni qayta ishlashni ajratishga harakat qilmoqdalar, bu ham tayyor lingvistik birliklarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi (ular insonning butun aqliy lug'atini tashkil qiladi), shuningdek jumlalar, matn, nutqni tahlil qilish, ya'ni. ... tabiiy tilda berilgan tavsiflar. Tilni qayta ishlashni o'rganish har doim til tuzilmalarining boshqa kognitiv yoki kontseptual tuzilmalar bilan o'zaro ta'sirini hisobga oladi. Qayta ishlanadigan lisoniy tuzilmalar (shu jumladan matn) tashqi xotirani inson xotirasida aks ettiradi va uning aqliy modellarini ifodalaydi.
Kognitiv tilshunoslik sohasida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, matnni to'g'ri talqin qilish faqat matnni yuboruvchi (yuboruvchi) va adres (qabul qiluvchi) ning birgalikdagi sa'y-harakatlari bilan amalga oshiriladi. "Yuboruvchi - qabul qiluvchi" ketma-ketligidagi matnning ishlashi matnni tushunchaga tenglashtiradigan semantik tushunchasi bo'lgan taqdirdagina amalga oshiriladi. V. A. Ermolaevning fikriga ko'ra, tushunish ikki xil aloqalarni o'rnatishni talab qiladi: "matn - haqiqat" va "matn - qabul qiluvchi". Muallif (adresat) va oluvchi (adresat) hayotiy tajribaga, bilimga ega bo'lganligi sababli, ushbu aloqalar matnning mazmunini shaxsning tajribasi bilan o'zaro bog'lashda o'rnatiladi. Tajriba standartlar to'plamida belgilanadi, ma'lum bir shaxs uchun sub'ektiv xususiyatdir. Ongda mavjud bo'lgan ushbu standartlar to'plamiga muvofiq, inson atrofdagi dunyoning elementlarini tanlaydi va baholaydi. A. M. Shaxnarovich voqelik bilan ushbu voqelikni aks ettiruvchi lingvistik asar (matn) o'rtasida ushbu elementlarni lisoniy vositalar yordamida ifoda etish uchun voqelik elementlarini ajratib ko'rsatish, ob'ektiv vaziyatni parchalash uchun maxsus ongli ish mavjudligini ta'kidlaydi. Ushbu bayonot asosida A.M.Shaxnarovich ongni qisqartirilgan va qisqartirilgan shaklda ishlashi matnning kognitiv tomonini tashkil qiladi va u yoki bu predmet tarkibini lingvistik vositalar bilan ifodalashning o'zi matnning kommunikativ tomonidir, degan xulosaga keldi.⁷
V.I.Golodning fikriga ko'ra, aloqa munosabatlariga kirish uchun ikki turdagi tuzilmalar: lingvistik qobiliyat tuzilmalari va kognitiv tuzilmalar bir-biriga to'g'ri kelishini talab qiladi. Kognitiv tuzilmalar funktsional jihatdan, asosan bilimlarni uzatish uchun zarurdir, bu faqat aloqa aktida mumkin. Aloqa aktida etkazish maqsadida bilish jarayonlari natijalari va atrofdagi olamdagi hodisalar va ob'ektlarning nomlari lingvistik qobiliyatning tarkibiy qismlarini belgilaydigan standartlarda belgilanadi. Shunday qilib, matn kognitiv strukturaning mazmun tomoni yaxlitligini amalga oshirishning kommunikativ vositasi bo'lib xizmat qilishi aniq.
V.I.Golod matnni yaratish asosida kognitiv mexanizm nutq xulq-atvorining dolzarb-semantik tomoni ekanligini ta'kidlaydi. Aloqa jarayonining kognitiv birligi standart yoki tasvirdir. Matn yaratilganda, u kommunikatorlar uchun mavjud bo'lgan lisoniy vositalar yordamida uning tarkibiy qismlariga bo'linadi va matn qabul qilinganda, u qayta tiklanadi. Biroq, qayta qurish jarayonida sub'ektiv semantikaning ta'siri, qabul qiluvchi va muallifning standartlari va obrazlaridagi farqlar, bilish mexanizmining individual jarayonlari, turli xil hayotiy tajriba va bilimlarning mavjudligi matnning noaniqligiga olib keladi.⁸
F. A. Litvin, o'z navbatida, matnni kognitiv nuqtai nazardan ko'rib chiqish, matnning bilimlarni saqlash bilan qanday bog'liqligini ko'rsatishni anglatadi, deb hisoblaydi. Haqiqiy voqealar haqida gap ketganda, matn bunday hodisaning belgisi sifatida paydo bo'ladi; ko'pincha bu mustaqil matn sifatida mavjud bo'lgan qisqa matn. Masalan: Eppur si muove! "Va shunga qaramay!" ... Badiiy voqea haqida gap ketganda, fon og'zaki matn bo'lib, u haqiqat haqiqatiga aylanadi. Agar ushbu matn haqidagi bilimlar nutq akti ishtirokchilarining umumiy bilimlari tarkibiga kirmasa, tushunish to'liq bo'lmasligi, buzilgan bo'lishi yoki umuman bo'lmasligi mumkin. Masalan, S. Maughamning "Bo'yalgan parda" romanidan epizod, xotin o'layotgan eri aytgan tirnoq iborasining ma'nosini tushunmasa, “ The it u edi bu vafot etdi”. .
G.G.Molchanova matnni eng maqbul ko'rib chiqishni tizim sifatida va jo'natuvchining nutq qilish faoliyati va qabul qiluvchining kognitiv ijodini birlashtirgan jarayon sifatida ko'rib chiqadi. Shu bilan birga, muallifning implikativ strategiyalari ma'lum bir bosqichga, doimiylikni buzishga, har xil turlarga asoslangan axborot etishmovchiligiga qaratilgan. ramka skriptidan chetga chiqish .
G. G. Molchanova quyidagi og'ish turlarini ajratib ko'rsatishni taklif qiladi:
a) hamkorlik tamoyillari va muvofiqlik tamoyillarini buzish;
b) me'yoriy kommunikativ-lingvistik masofadan chetlanishlar (yaqinlashish, birlashish, ortiqcha masofa);
c) kutilmagan "nuqtai nazar" o'zgarishi - tanib olish va begonalashtirish ta'sirini keltirib chiqaradigan kadr o'zgarishi;
d) ramkani o'zgartirish, kinoya, satirik effekt yaratish va h.k.
G. G. Molchanov qabul qiluvchining implikativ strategiyalariga murojaat qiladi axborot etishmovchiligini bartaraf etish strategiyasi ... Muallif "impliktlar aloqa etishmovchiligining sababi va shu bilan birga aloqa ko'priklarini qurish vositasi" deb hisoblaydi. Shuningdek, interaktiv zanjirda nosozliklar paydo bo'lishining sabablari ko'rsatiladi va shu bilan kassa skriptining qaysi bosqichida kommunikativ nomuvofiqlikni olib tashlash kerakligi haqida manzil ko'rsatiladi. Implikatning o'ziga xos xususiyati shundaki, u kommunikativ o'zaro ta'sirni to'xtatmaydi, shuningdek, matnni tushunishda global maqsadni amalga oshirishda yangi bosqichga o'tishga imkon bermaydi.⁹