Injener-geologik ishlarini tashkil qilish. Tadqiqotlarni hajmi va vazifalari

INJENER-GEOLOGIK ISHLARINI TASHKIL QILISH .TADQIQOTLARNI HAJMI VA VAZIFALARI

Injenerlik-geologikkidiruvishlari, asosan, imoratvainshootlarnikurishloyixasiniasoslash, kurilishmaydonlaridayuzberadiganinjenerlik-geologikuzgarishlarningsodirbulishsabablarinivayuzagakelishimumkinbuladiganprotsesslarnioldindanaytibberishxamdaulargakarshitadbirlarishlabchikishuchunutkaziladi. Bu ishlarnibajarishdanasosiymaksadkurilishmaydoninggeologik, geomorfologikvagidrogeologiksharoitlarini, tog jinslariningtarkibi, xossalarivaxolatiniurganishdir.

Injenerlik-geologikkidiruvishlariimoratvainshootlarniloyixalashdanoldin, shuningdek, ularnikurishvafoydalanishdavridabajariladi. Agar birormaydondaimoratyokiinshootkurishplanlashtirilsa, dastlabushajoyninggeologiktuzilishi, grunt suvlariningsatxchukurligi, ximiyaviytarkibi, gruntlarningxossalariurganiladi. Maydonningkurilishuchunyarokli-yaroksizligi, gruntlarningxar 1 sm2 yuzasikanchayukkutaraolishi, poydevorningchukurligivazamindagigruntlarningchukishi, inshootlarningturgunligigatabiiygeologiksharoitlarningta'sirivauznavbatidainshootlarningtabiymuxitgata'siri, kurilishmateriallariningbor-yukligianiklanadi.
Imoratvainshootlarnikurishdakavlangankotlovanlardanfoydalanib, maydonninggeologiktuzilishi, katlamlarningkalinligi, tarkibi, xossasiurganiladi, loyixalashdanoldingiolinganma'lumotlargasolishtiribkuriladi. Agar oldingikidiruvishlaridanbirorkamchiliktopilsa, u vaktdakushimchainjenerlik-geologikkidiruvishlaribajarilib, loyixagakeraklituzatishlarkiritiladi.
Imoratvainshootlardanfoydalanishdavridaularningturgunligigaaxamiyatberiladi. Ayniksachukishmikdorivaxarakteri, grunt suvlariningrejimi, injenerlik-geologikprotsesslarningrivojlanishikuzatibboriladi. Bu ishlar, asosan, imoratvainshootlarningchukishsabablarinianiklashgakaratiladi.
Bajariladiganinjenerlik-geologikkidiruvishlariningxajmiinshootlarniloyixalashboskichigakarab 1) tayyorgarlik, 2) dalava 3) kameralboskichlargabulinadi.
Tayyorgarlikishlarikurilishmaydonidaoldinutkazilgangeologik, gidrogeologikvainjenerlik-geologikkidiruvishlarinatijalaribilantanishibchikishdanboshlanadi. Bundaymateriallargeologik fond vaarxivlardasaklanadi. Shuningdek, shurayongataallklinashrkilinganadabiyotlardanxamfoydalaniladi.Sungradalaishlariniboshlashgatayyorgarlikkuriladi.
Dalaishlariloyixadakursatilganprogrammaasosidaolibboriladi.Ularga 1) injenerlik-geologiks'yomka, 2) razvedkaishlari, 3) tajriba-tadkikotishlari, 4) laboratoriyaishlari, 5) rayondagikurilishishlaritajribasinianalizkilishkiradi.
Kameralishlarpaytidadaladaolibborilgantekshiruv, tajribaishlarixamdalaboratoriyadabajarilgananalizlarnatijasiasosidainjenerlik-geologikxisobottuziladi.Ungakartalar, geologikkesimlar, jadvallarilovakilinadi.Tuzilganxisobotimoratvainshootlarnitugrivaiktisodiyjixatdanmaksadgamuvofikkilibloyixalashimkoniyatiniberadi.
Imoratvainshootlarniloyixalashdaengkamkuch, mablagvakurilishmateriallarinisarfkilganxolda, chiroyli, zamonaviyvamustaxkambinolarkurishgaxarakatkilishzarur. Shungako’raxozirgipaytdaittifokimizdaloyixalashningikki: texnikloyixavaishchizmalariboskichikabulkilingan. Lekin, yangiuzlashtirilayotganvaxalkxujaligitezrivojlanayotganrayonlardayirikvamurakkabob'yektlarkurilishiningmaksadgamuvofikligiasoslashuchuntexnik-iktisodiydokladboskichidaxamloyixalashishlaribajariladi.
Loyixalashningdastlabkitexnik-iktisodiydokladboskichidainjenerlik-geologikdalakidiruvishlariayrimxollardaginabajarilib, bundaasosankurilishmaydoning i njenerlik-geologiksharoitlariarxivvaadabiyotlarmateriallariasosidaaniklanadi. Bu materiallaryordamidainshootlarkurilishiningtexnikimkoniyatlariningiktisodiyjixatdanmaksadgamuvofikligiasoslanadi.
Inshootlarniloyixalashningtexnikloyixaboskichidaolibborilayotganinjenerlik-geologikkidiruvishlarikurilishuchunyaroklimaydonlarnitanlashvainshootlartipini, kurishsharoitini, joylashishinianiklashgakaratiladi. Texnikloyixaboskichiniasoslashuchunkidiruvishlarikattarokmaydonlardayokikurilishuchunmuljallanganbirnecharayonlardaolibboriladi.Keraklima'lumotlarinjenerlik-geologiks'yomka, razvedkavalaboratoriyaishlarinatijasidanolinadi.
Kidiruvishlarinatijasidainshootlarnikurish, tashkikuchta'siridagruntningdeformatsiyalanishivainshootlarningmustaxkamliginixisoblash, ularningkonstruktsiyasinitanlashvakerakliximoyachora-tadbirlarinikurishmumkinbuladi. Ayriminjenerlik-geologikkidiruvishlariyirikvamurakkabob'yektlarnikurishjarayonidaolibboriladi. Natijadainshshotlarniloyixalashdanoldinaniklanganvakurilishpaytdauzgarishimumkinbulganinjenerlik-geologiksharoitlarnixozirgisigasolishtirishgaimkoniyattugiladi. Olinganma'lumotlargako’ra, kerakbulsa, kurilishloyixalarigatuzatishlarkiritiladi.
Injenerlik-geologiks'yomkaningasosiyvazifasikurilishishlariolibboriladiganmaydonninginjenerlik-geologiksharoitlarinibaxolashdaniboratbulib, kurilishboshlanmasidanavvalpoydevorzaminidagitogjinslarninglitologiktuzilishi, tarkibi, kalinligi, xossalari , xolatlari, yerostisuvlariningyotishxolatlari, geologikprotsessvaxodisalarningjoylardatarkalishixamdarivojlanishiurganiladi. Injenerlik-geologiks'yomkashujoyningtayyorgeologikkartasiasosidabajariladi.Injenerlik-geologiks'yomkapaytidamaydondarivojlanganfizik-geologikxodisalarniurganishgaaloxidaaxamiyatberiladi. Chunkiularxarkandayinshshotlarniloyixalash, kurishvaulardanfoydalanishnimurakkablashtiradi. S'yomkadavridabundayprotsessvaxodisalarnikaydkilishbilanbirgaularnikeltiribchikarayotganfaktorlarnianiklashvabundankeyinsodirbulishimumkinbulganxodisalarniprognozkilishlozimbuladi.
Kidiruvishlariolibborilayotganmaydonlardaoldinimoratvainshootlarkurilganbulsak, ularningkonstruktsiyasi, poydevorningyotkizilishchukurligi, deformatsiyalanganligivauningsabablariurgantladi.
Kiduruv-razvedkaishlariningturi, xarakteri, xajmi, chukurligivausullariinjenerlik-geologikishlariningumumiyprogrammasidauzaksinitopadi. Razvedkaishlarikurilishmaydoninilitologiktuzilishivagidrogeologiksharoitiniurganish, gidrogeologikvainjenerlik-geologiktajribalarutkazish, jinsnamunalariningolishvaularnilaboratoriyadasinashuchunbajariladi. Bu ishlarnibajarishuchunshurf, arik (kanava), shaxtava burg kuduklarikavlanadi.
Kurilishmaydoniningyuzasibuyichatengoraliklardagruntlarningtarkibi, tuzulishi, xossalaritekshiriladi.Ayniksa, inshootlarta'siridagruntlardayuzberadigansifatuzgarishlarigaaxamiyatberiladi.Tekshiruvishlaritugridan-tugrimaydoninguzida (dalasharoitidatajriba-tadkikotishlariyokiolingannamunalaryordamidalaboratoriyada) bajariladi.
Dalasharoitida burg kuduklaridanyerostisuvlariningyeryuzasigachikarish, suvsarfi, suvligorizontningfiltratsiyakoeffitsiyentaniklanadi.Aeratsiyazonasidagigruntlarningsuvutkazuvchanlikkobimliyatitajribayordamidaaniklanadi.
Gruntlarningdalasharoitidatashkibosimta'siridasikilishi, chukishivadeformatsiyalashinianiklashinjenerlik-geologiknuktainazardanmuximaxamiyatgaega. Buninguchunkurilishkotlovanlari, shurfyoki burg kudugitubigashtampurnatiladi.Shtampustigakuchta'sirettirilib, asta-sekinkupaytiribboriladi.Tashkikuchta'siridashtampostidagigruntninggovakligikamayibsikiladivashtampchukaboshlaydi. Shtampustigata'siretadigankuchningkiymatiimoratvainshootogirligidanpoydevorzaminingatushadigankuchgatenglashtiriladivachukishbutunlaytugagandan sung tajribatuxtatiladi.
Injenerlik-geologikkidiruvishlaritugagandan sung yigilganmateriallaranalizkilinib, kaytaishlanibkartalartuziladi. Kartagakurilishbuladiganmaydonlardatarkalgantogjinslari, ularning 1shi vapaydobulishi, geologikprotsessvaxodisalar (surilish, karstlanish. chukish, jarlikxosilbulishva x.) tushiriladivashartlibelgilarbilankursatiladi. Kurilishuchunyarokli, shartliravishdayaroklivayaroksiz deb xisoblanganmaydonlarajratiladi. Bu maydonlarningkurilishsharoitiniyaxshilashuchunbajarilishilozimbulganchoravatadbirlarxamkursatiladi.
Injenerlik-geologikkartalarningmaksadi, vazifasivamasshtabigakarab: 1) obzor (1:1500000 vaundanmayda), 2) maydamasshtabli (1:500000-1000000), 3) urtamasshtabli (1:100000-1200000), yirikmasshtabli (1:10000 vaundanyirik) xillargabulinadi.