Inklyuziv talim jahon miqyosidagi hujjat (Yunesko)

100.Integratsiya va inklyuziv ta’lim haqida tushuncha
Inklyuziya va integratsiyaning asosiy farqi shundaki , integratsiyalashuvda alohida ehtiyojli bola umumiy ta'limga qabul qilinadi, lekin shu bilan birga, bu amalga oshmaydi . Siz sinfga tegishli ta'lim tizimiga ikkita atama va integratsiyani eshitishingiz mumkin. Shunday qilib, biz inklyuziya va integratsiya deganda nimani aniq tushunamiz? Va bu bir -birini almashtiradimi yoki ular bir -biridan farq qiladimi? Bu ta'limiy ma'ruzalarda ishlatiladigan ikkita atamani eshitganimizda, biz duch keladigan son -sanoqsiz savollar. Birinchidan, keling, bu so'zlarga ta'rif beraylik. Inklyuziya - bu bolalarni shunday tarbiyalash jarayoni bo'lib, u barcha o'quvchilarga foyda keltiradi va aniq ishtirok etishni talab qiladi, integratsiya - bu alohida ehtiyojli o'quvchilarning asosiy ta'limga singdirilishi. Inklyuziya - bu bolalarni shunday tarbiyalash jarayonidirki, u barcha o'quvchilarga foyda keltiradi va aniq ishtirok etishni talab qiladi. Shunday qilib, u nafaqat alohida ehtiyojli talabalarga, balki boshqalarga ham e'tibor qaratadi. Shuning uchun inklyuziv yondashuv "hamma uchun ta'lim" deb hisoblanadi. Integratsiya - bu alohida ehtiyojli talabalar umumiy ta'limga singib ketish jarayoni. Shuning uchun, ta'limga bo'lgan bunday yondashuvda, asosiy ta'limga moslashishga e'tibor qaratiladi. Garchi bu yondashuv alohida ehtiyojli o'quvchilarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan bo'lsa-da, bu talabalarning tuzilishi va munosabati tufayli ularning markirovkasini oshirishi mumkin. Bu bola ta'limining rivojlanishiga to'sqinlik qilishi mumkin.
101.Inklyuziv talim tizimidao’quv-tarbiya jarayonini tashkil etish
O’qishga imkon yaratish ham juda muhimdir. Yozish qobiliyatlarida buzilish mavjud bo’lgan bolalarga tovush va tasvirni kattalashtirish etarli bo’lmaydi. Bunda o’quvchilar imo-ishora yoki Brayl xatini puxta o’rganishlari kerak. Aqliy nuqsoni bor bolalar soddalashtirilgan yozma yoki og’zaki informatsiyani olishlari kerak. O’quv rejasini bunday differensiyalash o’qituvchilarda o’z ishlariga ijodiy yondashishni taqozo etadi. Maktab ma’muriyati buning uchun o’qituvchilarga imkon yaratib berishi kerak. Bunday ijodiy yondashuv o’quv rejasiga qattiq talab qo’yilgan joylarda birmuncha qiyinchilik tug’dirishi mumkin. “Bolalarni qutqaring” (Buyuk Britaniya) tashkiloti, uning boshqa mamlakatlardagi tashkilotlari inklyuziv ta’limdagi asosiy to’siqlarni xalq ta’limi tizimi va maktablarga qo’yadi. Bizning fuqarolik jamiyatiga qadam qo’yayotgan davlatimizda bunday to’siqlarni o’z-o’zini boshqarishning milliy modeli bo’lgan mahallalarda hal etish mumkin. E’tiborsizlik (1), yashirish (2), mablag’ masalasi (3), sharoitga moslashmaslik (4), kambag’allik (5), sinfda o’quvchilar sonining ko’pligi (6), kamsitish (7), qaramlilik (8), kutilmagan holatlar (9) kabi to’siqlarni mahallalarda bemalol bartaraf etsa bo’ladi, yoki bu muammolarni hal etishni quyidagi jadval asosida shunday taqsimlash mumkin (sxemaga qarang). Bir qancha davlatlar tajribasi, jumladan, Norin (Qirg’iziston) va Qo’qon shaxarlaridagi inklyuziv ta’lim loyihasining tajribasi maxsus ehtiyojli bolalarni sog’lom tengqurlari bilan birgalikda o’quv-tarbiya ishlarida har tomonlama faol ishtirok etishlari mumkinligini tasdiqladi.