Innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Elektron 
kuchaytirgichlar 
sifatida 
triodlar 
ishlatiladi. 
7.2-rasmda 
soddalashtirilgan elektron kuchaytirgich ko'rsatilgan bo'lib, setka zanjiriga 
qo’yilgan kuchsiz signal (U
kir
) anod zanjiridan kuchaytirilgan holda olinadi (U
chiq
). 
Anod zanjiriga qo'yilgan manbaa YEa anod tokini hosil qiladi va u yuklama 
qarshiligida chiqish kuchlanishini kuchaytiradi. U
chiq
=I
a
*R
yu
bunda U
chiq
-
kuchaytirgich chiqishidagi kuchlanish, V Ia- anod toki, A R
yu
- yuklama qarshiligi, 
Om. 
7.2-rasm. Elektron kuchaytirgich sxemasi 
Yarimo’tkazgichli kuchaytirgichlar elektron kuchaytirgichlarga nisbatan bir 
qator afzalliklarga ega bo'lganligi tufayli ular ko'p holatlarda elektron 
kuchaytirgichlarni siqib chiqaradi. Tranzistorli kuchaytirgich sxemasi umumiy 
elektrod belgilari bo’yicha, ya'ni bir vaqtda kirish va chiqish elektrodlari 
hisoblanganligi bo’yicha turlanadilar. 7.3-rasmda umumiy bazali (a), umumiy 
emitterli (b) va umumiy kolektorli (c) tranzistorli kuchaytirgichlar berilgan.

---

а)
b) 
c) 
7.3-rasm Yarimo’tkazgichli kuchaytirgichlar 
Tranzistorli kuchaytirgichlarni kamchiligi ularni parametrlarini va ish 
qobilyatini tashqi muhit haroratiga bog’liqligidir. 
Elektr mashinali kuchaytirgichlar. 
Elektr mashinali kuchaytirgichlar maxsus o’zgarmas tok mashinasi bo’lib, 
quvvatini kuchaytirish uchun qo'llaniladi. Kollektorda asosiy shetkalar 1-1dan 
tashqari qo’shimcha 2-2 qisqa tutashtirilgan shetkalar joylashtirilgan va ular asosiy 
shetkalarga nisbatan 900 burchakka burilgan bo’ladi (7.4-rasm). 
7.4 – rasm. Elektr mashinali kuchaytirgich sxemasi. 
Mashinada F
1 
magnit oqimi qo’zgatish (QCh) va (BCh) boshqarish cho’lg’ami 
orqali hosil qilinadi. Yakor aylanganda oqim F
1 
uni cho’lg’amida EYuK 
induksiyalaydi. Natijada yakor zanjirda qisqa tutashgan shetkalar orqali tok oqadi. 
Bu tok fazoda qo’zg’almas magnit oqimini hosil qiladi va bu oqim ta’sirida yakor 
cho’lg’amida miqdor jihatdan katta bo’lgan ikkinchi EYuK induksiyalanadi. Bu 
EYuK kuchaytirgichni chiqish kuchlanishini hosil qiladi. Mashinadagi yakor 
reaksiyasini so’ndirish uchun esa kompensiya cho’lg’ami (KCh) dan foydalaniladi. 
Qo'zgatish yoki boshqarish cho’lg’amlaridagi tokni ozgina o'zgarishi ham qisqa

---

tutashgan cho’lg’amdan o'tadigan katta tokni hosil bo'lishiga sabab bo'ladi. Natijada 
oqim o'zgarib chiqishdagi tok va kuchlanish ortib ketadi. Shunday qilib, bunday 
kuchaytirgichlarda kuchaytirish ikki pog’onada o’tadi: qo’zg’atish va boshqarish 
cho’lg’ami yakorni qisqa tutushgan zanjiri va qisqa tutashgan zanjir tashqi zanjir. 
Umumiy kuchaytirish koeffisenti birinchi va ikkinchi pog’ona kuchaytirish 
koeffisentlari ko'paytmasiga teng. Bu xil kuchaytirgichlarni kuchaytirish koeffisenti 
1000 va undan ortiq bo’ladi.