Innovatsiyalar vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha va
I.BOB. O‘QUVCHILARNI TARBIYALASHDA INSHONING AHAMIYATI
Download 498.68 Kb. Pdf ko'rish
|
NORQULOVA SHAXZODA1122
I.BOB. O‘QUVCHILARNI TARBIYALASHDA INSHONING AHAMIYATI
1.1. O‘quvchilar tarbiyasida inshoning ahamiyati. O‘quvchilar inshosini tahlil qilish va undan kеyingi ishlar. Ins ho mavzus i – ins ho pred meti bo`lib, uning maz munini tas hkil etadi. Mavzuga qarab ins hoda aks ettiriladigan materiallar, dalillar, hodisalar tanlanadi. Ins honing to`g`ri va to`liq bo`lis hi o`qituvchi mavzuni qanday shakllantiris hi, o`quvchilar uni qanda y tus hunis hlariga bog`liq. Ins ho ustida is hlas hda mavzu tanlash, uni rejalas htiris hda es a og`zaki va yozma ins ho mavzus ini belgilab olis h muhim rol o`ynaydi. O`quvchilarni 1 -s infdan bos hlab mavzu tanlay bilis h, uning ustida is hlay bilis h, yoziladigan ins hoda fikrni bayon etis hda h ar bir so`z, ibora haqida o`ylas hga o`rgatis h kerak. C hunki mavzu ustida fikr yuritis h bilan ins ho us tida is hlas h ham bos hlanadi. Mavzularning bir - biridan farqini his etis h, ularni qiyos las hga yorda m beradi. Bos hlang`ich s inflarda qiyos las h sodda mavzular ni tanlas hda n bos hlanadi. O`quvchilar mavzuni yoritis hga 1 -s infdan bos hlab o`rganadilar. Ular mavzuga oid gap tuzadilar. M asalan, bahor havos i haqida, ona qis hlog`i haqida, qo`rqoq quyon, ayyor tulki haqida gap tuzadilar. Maktabda o`tkaziladigan ins holard a ko`zga tas hlanadiga n nuqsonlardan biri mavzudan chetga chiqis h, ya`ni uning haddan ziyod qisqa, yoki aks incha, ortiq darajada keng hajmda bo`lis hidir. As lida ins ho uchun aniq chegaralangan mavzular tanlanis hi o`rinlidir. Masalan, “Mening gulzorim”, “Yozgi ta`tilning bir kunida”, “Birinchi qo`ng`iroq”, “Matematika darsida”, “Sevimli o`qituvchim” va bos hqalar. Og`zaki va yoz ma ins ho ustida is hlas hda mavzu berib, uni yoritis hni talab qilis hdan tas hqari, avval material tanlas h, keyin s hu 9 yig`ilgan materialla r asos ida mavzuni s hakllantiris hni tavs iya qilis h ha m mumkin. Mavzu za minida ins honing asos iy mazmuni yotadi. O`quvchilar u haqida aniq tasavvurga ega bo`ls alargina, ins honi talabga javob beradigan darajada yozis hlari mumkin. Bunda mavzuning juda aniq bo`lis hi muhim rol o`ynaydi. Puxta o`ylab tanlangan mavzu o`quvchilarning unga mos material tanlas hlari va bu materiallarni izchillikda yoritis hlari uchun yo`llanma s ifatida xizmat qiladi. Odatda, adabiy mavzulardagi ins ho uch qis mdan – kiris h, asos iy qis m, xulosadan iborat bo`lib, reja as os ida yoziladi. Ins honing kiris h qis mida, odatda voqea yuz bergan davr, asarnin g yaratilis hi, mavzus i, yozuvchi ijodida tutgan o`rni to`g`ris ida qis qacha ma`lumot beriladi. Ins honing ikkinchi, asos iy qis mida mavzu bo`yicha t o`planga n materiallar ifodalanadi. Ins honing xulosa qis mida odatda, qoida bo`yicha, asos iy qis mida bayon etilsa, fikrlar umumlas htiriladi, shaxs iy xulosa bayon etiladi. Xulosa qis mining mazmuni, ins ho mazmuniga qarab turlicha bo`ladi. Masalan, agar ins ho adabiy xarakterda bo`lsa, xulosa qis mida obrazlarning tipikligi, yozuvchi ijodining aha miyati, yozuvchining adabiyot rivojidagi roli haqida so`z yuritiladi. Og`zaki va yozma ins hoga o`rgatish jarayonida o`quvchilarda mavzuni tus hunis h va yoritis h, o`z ins hos ini aniq fikrga bo`ys undiris h, material to`plas h, uni tartibga solis h va joylas htiris h, reja tuzis h va reja asos ida yozis h, maz munga va nutq vaziyatiga mos ravis hda til vos italaridan foydalanis h, yozgan ins hos ini tako millas htiris h ko`nik malari hos il qi linadi. Bulardan tas hqari texnik vazifalar ha m amalga os hiriladi, ya`ni matnni yozishda imlo qoidalari va hus nixatga e`tibor beris h, matnni xatbos hidan yozis h, hus nixat va hos hiyaga rioya qilis h kabi talablarga ham a mal qilinadi. 10 1-4 s inflardagi bayon va ins ho ta`limiy xarakterga ega bo`lib, o`qituvchi rahbarligida o`tkaziladi. Bu s inflarda o`quvchilar maz mun i o`zlas htirilgan ertak, hikoya bo`yicha bayon, hayotiy tajribalar va ras mlar asos ida kichik hajmda ins ho yozadilar. Bos hlang`ich s inflarda o`quvchil arni ins ho mavzus i va uni yoritis hga o`rgatis h ins ho mavzus i bilan tanis htiris hdan bos hlanadi. Xus usan, ularda ins ho yozis h malakas i rivojlanis hi uchun qulay, mazmunli, sodda mavzu tanlas h talab qilinadi. Bundan tashqari kelajak haqidagi “Kim bo`lishni xoh layman” mavzus ida tayyorgarliks iz hikoya qilis h tarzidagi ins ho ha m katta tarbiyaviy kuchga ega. O`quvchilar us hbu mavzu asos ida ins ho yozganlarida kimga havas qilis hlari, kim bo`lmoqchi ekanliklari va nima uchun s hu sohaga yoki s hu kasbga qiziqis hlari, b u kas bni tanlas hda kim havas uyg`otgani, bu kasbning foydali jihatlari haqida to`lib -tos hib hikoya qiladilar. Xullas, mavzu ins hoda yoritilgan fikrlarga muvofiq kelis hi va uning mazmunini to`la qa mrab olishi lozim. Hech vaqt kuzning shirin-s hakar mevalar i haqida fikr yuritib, “Qovun pis hdi”, “Polizda” deb sarlavha qo`yilmaydi. U albatta, “Kuz sahovati”, “Kuz ne`matlari” kabi no mlar bilan atalis hi lozim. Download 498.68 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling