Inson falsafiy muammo sifatida

me’yor markazi tuguni deyiladi. Sifat, miqdor va me’yor tushunchalarida kishilarning ongiga bog‘liq bo‘lmagan narsalarni ob’ektiv va eng umumiy tavsifi ifodalanadi. SHuning uchun ham ayrim faylasuflarning narsalari sifatini sub’ektiv tushuncha deb ta’kidlashlaridan nazariy jihatidan asossizdir.
Miqdor o‘zgarishlari bilan sifat o‘zgarishlari o‘zaro chambarchas bog‘langan bo‘lishiga qaramay, ular ayrim o‘ziga xos xususiyatlariga ham ega

3. Etika faning predmeti, uning taraqqiyot bosqichlari

1. 
   Etika fanining predmeti va mohiyati.
   
2. 
   Axloq va uning vazifalari.
   
3. 
   Etikaning boshqa fanlar bilan o‘zaro aloqadorligi.
   
4. 
   Gedonizm va evdemonizm ta’limotlari.
   

Etikaning (etika) qadim zamonlarda paydo bO’lib, shakllanib va rivojlanib, bizning davrimizgacha O’z ahamiyatini saqlab kelayotgan eng qiziqarli va eng muxim insonshunoslik fanlaridan biridir. Etika fanining nomi ahloq sO’zidan kelib chiqqan bO’lib, bu tushuncha tO’g’risida adabiyotlardan hozircha yagona qarashlar yO’q. Ayrim adabiyotlarda Etika kishilarning har bir jamiyatga xos xulq normalari majmui deyilsa, boshqalarda esa Etika ijtimoiy ong shakllaridan biri sotsial tartib-qoida bO’lib, bu tartib-qoida istisnosiz hamma sohalarda kishilarning hatti-harakatini tartibga solish vazifasini bajaradi deyiladi. Buning boisi eng avvalo Etika sO’zining kO’p ma’noli va kO’p qirrali ekanligi bilan izohlanadi.

Axloqiy ong,qarashlar,Axloqiy faoliyat, Axloqiy baholash,Axloqiy hissiyot,Axloqiy munosabatlar Axloqiy tarbiya vositasida yanada kengroq va chuqurrroq O’rganadi.Axloqiy ong kishilarning jamiyatdagi Axloqiy hatti-harakatlari, yurish-turishlari, yashash qoidalari, tamoyillari, shuningdek ularning O’zaro bir-birlariga hamda ijtimoiy guruhlarga, jamiyatga bO’lgan munosabatlarini ifodalovchi qarashlari tasavvurlari,nazariyalarining jamidir. Axloqiy qarashlar Axloqiy ong, Etika, odobning mazmuni, mohiyati, jamiyatdagi kishilar xayoti, faoliyati, taraqqiyotidagi O’rni, ahamiyati tO’g’risidagi qarashlar g’oyalarning tizimidir. Axloqiy ong va Axloqiy qarashlar Axloqiy faoliyat bilan uzviy bog’langan.Axloqiy faoliyat deb O’ziga xos Axloqiy motiv, sabab, intilish bilan, ya’ni yaxshilik qilish,burchga sodiq holda harakat qilish, muayyan Axloqiy ideallarni amalga oshirish maqsadida qilingan harakatlarga aytiladi. Kishilarning Axloqiy faoliyati jarayonida ular O’rtasida shakllanadigan, mavjud bO’ladigan aloqalar, bog’lanishlar,munosabatlarning tizimi Axloqiy munosabatlar deyiladi.

Kishilarning kundalik turmushidagi hatti-harakatini belgilab beruvchi Axloqiy qoidalardan farqli O’laroq Axloqiy ideal-kishilarning ma’naviy-Axloqiy tarbiyasi va O’zini-O’zi tarbiyalash oqibat maqsadini belgilab beradi,uning intilishi lozim bO’lgan oliy namunani yaratadi. Masalan, ma’rifatparvar Axloqiy ideali,umuminsoniy Axloqiy ideal,demokratik jamiyat Axloqiy ideal iva xakozo. Kishilarda Axloqiy ong,Axloqiy maqsadlar,Axloqiy munosabatlar Axloqiy tarbiya vositasi bilan amalga oshiriladi. Axloqiy tarbiya Etikaning eng muxim tushunchalaridan biri bO’lib,unga quyidagi ta’rif-tavsif berish mumkin: Axloqiy tarbiya deb inson farzandiga tug’ilgandan to umrining oxirigacha insonga xos barcha ijobiy Axloqiy fazilatlarni singdirib, uni barkamol inson qilishga aytiladi. Axloqiy tarbiya odatda kO’pincha kishilarni ilm, bilim berishdan boshlanishi vash u jarayonda yonma-yon (parallel) va birgalikda amalga oshirilishi sababli ta’lim-tarbiya degan atama kO’proq ishlatiladi. Etikaning ijtimoiyligini tushunishda Axloqiy madaniyatning ahamiyati katta. Axloqiy madaniyat-Etika, Axloqiy ong yordamida shakllanadi. Ularni bir-biridan ajratish noO’rindir. Axloqiy ong - qarashlar, g’oyalar va hissiyotlar yig’indisi va ularning inson ongida aks etishi bO’lsa, Axloqiy madaniyat anna shu aks etilgan narsalar inson xarakteriga, tabiatiga singib, amaliy faoliyatda nimoyon bO’lishidir. Axloqiy madaniyatda Axloqiylikning nazariy jihatlari O’z aksini topadi vash u bilan bir qatorda, u anglangan Axloqiy faoliyat bilan uzviy bog’lanib ketadi.

1 Ал-Фараби. Философия политики. –М.: 1989 г. с. 529.

2

3

4