Inson kapitali nazariyasining
Download 30.3 Kb. Pdf ko'rish
|
3JyoKHrRd1JdgMyI67RH9DCLkiNHkj R
|
Inson kapitali nazariyasining shakllanishi va rivojlaninshi. Abdunabiyev Shahzodbek Kirish Inson kapitali nazaryasi. Inson kapitalining rivojlanishi va shakillanishi. Xulosa. Adabiyotlar. Reja: Inson kapitali insonning jamiyatdagi ehtiyojlarini qondirishga yordam beradigan bilim va ko’nikmalarni to’plashni nazarda tutadi. Birinchi marta uning asoschisi Teodor Shultz ushbu nazariya haqida gapirdi va Gari Beker haqli ravishda asoschi deb hisoblanishi mumkin. Inson kapitali nazariyasining rivojlanishi ijtimoiy institutlarning nima uchun kerakligini tushunishga, shuningdek, ijtimoiy omilning iqtisodiy omilga ta’sirini tahlil qilishga imkon beradi. Teodor Shultz Gari Beker Inson kapitali oila, iqtisodiyot rivojiga ta'sir qiluvchi asosiy ishlab chigarish omilining xususiyatlariga ega, shuningdek, aholining o‘qimishli va mehnatsevar qismini nazarda tutadi. O’qimishli qismni odamning bilimi va sog'lig’, ish sifati, shuningdek, mahsuldorlik, ishchi muhit bilan xavfsiz bog'lash mumkin. Xulosa qilib aytganda, inson kapitali hayot darajasi va tallimni yaxshilashga sarmoya kiritish orgali yaratiladi. Ta'lim, sog'liqni saqlash darajasi va ta'lim darajasi muhim rol o'ynaydi. Boshqa mamlakatlardan odamlarning kelishi tufayli inson kapitali osib bormoqda. Shunga ko'ra, mamlakat aholisi chet elga chiqib ketganda, inson kapitali pasayadi. Inson kapitalining asosiy vazifasi iqtisodiyotni rivojlantirishdir. Agar inson kapitali sifatsiz bo'lsa, unda bu jahon igtisodiyoti va mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Har qanday iqtisodiy faoliyat inson kapitalidan foydalangan holda unumdorlik va mehnat samaradorligi prizmasi orqali ko'rib chiqiladi. Bilim va malaka samarali ishlash uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Inson kapitali kontseptsiyasida asosiylari quyidagilar: 2. Inson kapitali nazaryasi. Eng asosiy ma'noda "inson kapitali" - bu "ishchi kuchi" tashkiloti uchun ishlaydigan yoki ishlashga layoqatli odamlar guruhini anglatadi. Katta ma'noda mavjud bo'lgan ishchi kuchining etarli miqdorini yaratish uchun zarur bo'lgan turli xil elementlar inson kapitali nazariyasining asosini tashkil etadi va dunyo davlatlarining iqtisodiy va ijtimoiy salomatligi uchun juda muhimdir. Inson kapitali - bu insonning iqtisodiy ahamiyatga ega bo'lgan ishni bajarish qobiliyatiga yordam beradigan bilim, ko'nikma, tajriba va ijtimoiy fazilatlar yig'indisi. Ham ish beruvchilar, ham xodimlar inson kapitalini rivojlantirishga katta miqdorda sarmoya kiritadilar Inson kapitali nazariyasi - bu inson kapitaliga qo'yilgan sarmoyaning haqiqiy qiymatini aniqlashga qaratilgan harakat va inson resurslari sohasi bilan chambarchas bog'liqdir Ta'lim va sog'liqni saqlash inson kapitalini yaxshilaydigan, shuningdek, iqtisodiy o'sishga bevosita yordam beradigan asosiy fazilatlardir Inson kapitali kontseptsiyasini Shotlandiyalik iqtisodchi va faylasuf Adam Smitning 18-asrdagi yozuvlaridan kelib chiqish mumkin. Inson kapitali (HK) nazariyasining elementlari qadim zamonlardan, birinchi bilimlar va ta’lim tizimi shakllangan paytdan boshlab mavjud. Ilmiy adabiyotlarda inson kapitali (inson kapitali) tushunchasi 20-asrning ikkinchi yarmidagi nashrlarda amerikalik iqtisodchilar Teodor Shults va Gari Beker (1992) asarlarida paydo boʻlgan. Inson kapitali (HC) nazariyasi asoslarini yaratgani uchun ular iqtisod bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi - 1979 yilda Teodor Shults, 1992 yilda Gari Bekker. U inson kapitali nazariyasini yaratishga katta hissa qo'shgan va mahalliy Rossiya imperiyasining Minsk va Xarkov viloyatlaridan - 1971 yilda iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofoti sovrindori Saymon (Semyon) Kuznets Inson kapitali nazariyasi institutsional nazariya, neoklassik nazariya, neokeynschilik va boshqa xususiy iqtisodiy nazariyalarning yutuqlariga asoslanadi. Uning paydo bo'lishi iqtisodiy va tegishli fanlarning talabga javobi edi real iqtisodiyot va hayot. Jamiyat va iqtisodiyotning rivojlanish sur'ati va sifati bo'yicha insonning roli va uning intellektual faoliyatining to'plangan natijalarini chuqur tushunish muammosi paydo bo'ldi. Inson kapitali nazariyasini yaratishga turtki bo'lib, klassik o'sish omillari asosidagi hisob-kitoblardan yuqori bo'lgan dunyoning rivojlangan mamlakatlari iqtisodiyotining o'sishi haqidagi statistik ma'lumotlar bo'ldi. Zamonaviy sharoitda rivojlanish va o'sishning real jarayonlarini tahlil qilish inson kapitalining zamonaviy iqtisodiyot va jamiyat rivojlanishining asosiy ishlab chiqarish va ijtimoiy omili sifatida shakllanishiga olib keldi. Rivojlanishga qo'shgan hissasi zamonaviy nazariya inson kapitali T.Shults, G.Bekker, E.Denison, R.Solou, J.Kendrik, S.Kuznets, S.Fabrikant, I.Fisher, R.Lukas va boshqa iqtisodchilar, sotsiologlar va tarixchilar tomonidan kiritilgan. 3. Inson kapitalining rivojlanishi va shakillanishi. Kapital iqtisodiy kategoriyasining tahlillari asosida inson kapitali konstepstiyasi hamasta sekin uzoq tadqiqotlar asosida vujudga keldi. G`arb va Rossiya olimlari iqtisodiy maktablarning bu sohadagi qarashlarini tahlil etib quyidagi xulosalarga kelingan. Birinchidan, ilmiy iqtisodiy aylanma (oborot)ga shunday asosiy iqtisodiy kategoriyalar kiritildi: “Tirik harakatlanuvchi kuchlar”, “Ishlab chiqaruvchi ishchi kuchi”, “Ishchi kuchi”, “Kapital”. Ikkinchidan, o’shaolimlari tomonidan shunday fikr asoslandiki, inson sifati milliy iqtisod samaradorligining eng asosiy faktori bo’lib hisoblanadi. Insonlarning hosil qilgan qobiliyatlari jamiyat butun boyligining bir qismidir. Bu qarash kelgusid a Rossiya iqtisod fanida “malakali ishchi kuchi” kategoriyasini rivojlantirishga imkoniyat berdi, G`arb iqtisodiy fikrida “Inson kapitali” konstepstiy asi shakllandi. Bu ijobiy siljishdir, chunki, ishchi kuchining o’z imkoniyatlarini amalga oshirishi uni psixofiziologik xarakteri holatiga bog`liq. Inson kapitali tushunchasi tadqiqotini “kapital” kategoriyasini tahlilidan boshlash maqbul. Chunki inson kapitalini tahlil etuvchi tadqiqotchilar kapitalni turlicha sharhlaydilar. Kapitalni tahlilini birinchilardan bo’lib F.Kene boshladi. Siyosiy iqtisoddagi fiziokratlar maktabi xizmati aslida uning nomi bilan boshlanadi. Kene ishlarining ahamiyati katta, chunki u shunday masalalarni o’rgandiki, keyinchalik ular umumjahon tarixiy ahamiyatga ega bo’ldi. Fiziokratlar namoyandasi sifatida Kene erni ishlov berish mehnatini ishlab chiqarish mehnatga kiritadi. Kapital ishlab chiqarish jarayonid vujudga keladi, deydi u. Keyinchalik V.Petti mehnat barcha boyliklar asosi, millat boyligi barcha moddiy ishlab chiqarish jarayonida vujudga keladi, moddiy ishlab chiqarish sohasidagi mehnat ham ishlab chiqarish mehnatiga kiradi degan fikrni ilgari suradi. Inson va uning qobiliyatlari, bilim, malakasi har qanday jamiyat farovonligi va davlat iqtisodiy taraqqiyotining asosiy omiliga aylangan bugungi kunda Oʻzbekistonda ham inson kapitali, shubhasiz, ijtimoiy iqtisodiy siyosatning ustuvor yoʻnalishi sifatida namoyon boʻlmoqda. Chunki inson kapitalini rivojlantirish — innovatsion iqtisodiyot, bilimlar iqtisodiyoti, investitsiyalar, global axborot tizimlari, eng yangi texnologiyalar va biznesning yangi shakllarini rivojlantirishning zarur sharti sanaladi. XULOSA Adabiyotlar. Dfree Fayillar.org Yuz.uz Download 30.3 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|