Inson ongi uzviy bog'liqdir
Download 18.01 Kb.
|
Inson ongi uzviy bog
Inson ongi uzviy bog'liqdir til bo'lish usuli sifatida. Hayvonlar birinchi signal tizimiga ega bo'lib, ular asosida shartli reflekslarni hosil qiladi. Odamlarda, birinchi signalizatsiya tizimidan tashqari, u rivojlanadi ikkinchi signal tizimi nutq, til, aloqa, aloqa, axborot uzatishning o'ziga xos insoniy tizimi. Hayvonlarning axborot uzatishdagi tovush va imo-ishora qobiliyati bilan solishtirganda, tilning o'ziga xos xususiyati shundaki, belgilarni qayta ishlash (masalan, o'qish, nutq, yozish tezligi va boshqalar) irsiy emas, balki jarayonda orttirilgan. insonning sotsializatsiyasi. Ongning mavjud bo'lish usuli sifatida nutq u bilan murakkab funksional munosabatda bo'ladi. Ular bir-birisiz mavjud emas: ong voqelikni aks ettiradi, til esa bu aks ettirishda asosiy narsani belgilaydi va ifodalaydi. Til ideal asosni (ma'lumotni) va uni uzatish usulini birlashtiradi material tashuvchisi. Ongning rivojlanishi, uning axborot bilan to'yinganligi nutqni rivojlantirsa, ikkinchi tomondan, ong mavjudligining takomillashtiruvchi usuli sifatida nutqning rivojlanishi ongni rivojlantiradi. Til fikrlash uslubiga, uning uslubiga, texnikasi va usullariga ta'sir qiladi. Til deb murakkab muloqot tizimiga yoki shu tizimni oʻrganish va ishlatish qobiliyatiga aytiladi. Til asosan muloqot vositasi hisoblanadi. Онг – психик фаолиятнинг олий шакли. У фақат инсонга хос феномендир. Онг, унинг моҳияти масаласи энг қадимий муаммолардан бири. Онгни дастлаб диний ва мифологик қарашлар доирасида тушунтиришга уринганлар. Уни диний тушунтириш уни илоҳий ҳодиса, худо яратган мўъжиза тарзида талқин қилишга асосланади. Кўпгина динларда инсон онги буюк илоҳий ақлнинг намоён бўлиш шакли тарзида тавсифланади. Бундай карашларнинг илдизи жуда қадимий бўлса-да, улар ҳамон ўзининг кўплаб тарафдорларига эга. Кимки олам ва одам яратилганлигини тан олар экан, онг ҳам яратганинг қудрати деб ҳисоблайди. Тил илм олишда замон ва макон Қовини ўртадан кўтаради. У туфайли энг қадимги маълумотларга эга бўламиз, ҳатто келгусига оид маълумотларни ҳам оламиз. Тил туфайли сезги аъзолари билан билиб бўлмайдиган нарсаларни ҳам ўрганамиз. Кўриниши, шакли бир нарсаларнинг акси онгимизга ўрнашиши мумкин, лекин шаклсиз нарсаларни биз фақат сўз шаклида ўзлаштирамиз. Худди шунингдек, мавжудотнинг кўринмас ички жиҳатларини ҳам сўз шаклида ўзлаштирамиз ва тил воситаси билан ўзгаларга тушунтирамиз. Тил яхлит бир тизим сифатидагина ижтимоий вазифани бажара олади. Тилнинг асосий бирликлари: товуш, сўз, қўшимча, гаплар орқали грамматик жиҳатдан, оҳанг воситасида ва мантиқан ўзаро боғланишда борлиқ ҳақидаги ҳукмларни ифодалайди, ниманидир тасдиқлайди ёки инкор қилади. Тил инсоният томонидан яратилган, унга хизмат қиладиган ва ҳар қайси миллатнинг ижтимоий-маданий тараққиётига мос тарзда ривожланиб борадиган ижтимоий ҳодисадир. Тафаккур ва тил бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлган ижтимоий ҳодисалардир. Инсон нутқи бўлмаса, тил воситалари бўлмаса фикрлаш ҳам бўлмайди. Тафаккур бўлмаса, тил, нутқнинг ҳам бўлиши мумкин эмас. Тафаккур ва тил бир-бирисиз мавжуд бўлмаса ҳам, улар айнан бир хил ҳодиса эмас. Тафаккур ботиний оламнинг инсон миясида умумлашган, тил билан ифодаланадиган инъикосидир. Тил эса фикрни ифодалаш усули, уни қайд этиш ва бошқа кишиларга, авлодларга етказиш воситасидир. Бошқача айтганда, тил тафаккурнинг борлиқ шакли бўлса, тафаккур тилнинг мазмунидир. Инсоннинг борлиқни англаш, яшаш ва ишлаш жараёнида пайдо бўлувчи нарса, воқеа-ҳодисаларни акс эттирувчи барча тушунча ва тасаввурлари тилда ўз ифодасини топади. Download 18.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling