Internetning rivojlanish tarixi

Internet halqaro kompyuter tarmog'i 
Internet halqaro kompyuter tarmog'i... Internet axborot almashish 
standart qoidalar asosida amalgam oshiriladi . Internetdagi ma’lumotlarni 
uzatish qoidalari protokollar (masalan, TCP/IP –TRASMISSION CONTROL 
PROTOKOL / INTERNET PROTOKOL) dep ataladi. 
Kompyuterlarni axborotlarni telefon orqali yubora olishga imkon beruvchi 
modem deb ataluchi qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va 
rivojlanishi sababli faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab 
kishilar tarmoqning maxsus qurilmalarisiz ham Internetdan foydalana olish 
imkoniyatiga ega bo’ldilar. 
1992-1993-yillarda axborot texnologiyasining rivojlanishi sababli, tasvirli 
va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday 
imkoniyati yaratilganki, u World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) dep 
nomlangan. 
Internet deganda ko’pchilik WWWni tushunadi. Aslida WWW Internetni 
bir qismi bo’lib, xalqaro o’rgimchak to’ri ma’nosini anglatadi. WWW 

---

18 
multimedia (rasm va matnli axborotni tovushli va harakatdagi shakllardan iborat 
axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) imkoniyatlariga ega bo’lgani uchun 
foydalanuvchilar e’tiborini juda tez qozondi. 
WWWning yaratilishiga 1989-yil SHvetsariyadagi Yevropa Yadrovi 
Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo’ldi. Bu loyihaning asosiy maqsadi 
Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va uning oqibatlarini 
kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda WWW Internetning eng tez 
rivojlanayotgan sohalaridan biri bo’lib qoldi. 
WWWda axborot maxsus sahifalarda, ya’ni Web-sahifalarda joylashadi. 
Web sahifaga matn, rasm, tovush, videotasvir va hokazo ko’rinishdagi 
axborotlarni joylashtirish mumkin. Bu esa o’z navbatida, reklama, tijorat, ta’lim 
va boshqa ko’pgina soha vakillariga beqiyos imkoniyatlar berdi. Masalan juda 
ko’p kinostudiyalar o’z maxsulotlarini reklma qilish uchun Web sahifalar 
yaratishadi. Mazkur Web-sahifalard, asosan, yangi filmlar haqidagi ma’lumotlar 
bilan birga, shu filmlardan 1-2 daqiqali parchalaraks ettiriladi. WWW 
yaratilgunga qadar bunday faqat kinoteatrlar yoki televidenie orqaligina mumkin 
edi. 
Kinoteatr va televideniye orqali namoyishlar belgilangan vaqtga bog’liq 
bo’lsa, WWW dan hoxlagan kishi xohlagan vaqtda yangi kino haqda to’liq 
ma’lumotga ega bo’lishi mumkin. 
WWWni ommalashshining yana biromilli gipermatndir. Gipermatn Web-
sahifaning biron qismiga yoki boshqa Web-sahifaga bog’liqligini ko’rsatuvshi 
ilova bo’lib, u rasm yoki so’ bo’lishi mumkin. Gipermatn yordamida Web-
sahifaning kerakli qismiga yoki boshqa web sahifaga tez va oson o’tish mumkin. 
Bitta tashkilot yoki xususiy shaxsga tegshli va mazmuniga ko’ra o’zaro 
bog’langan bir nechta Web-sahifalar majmui Web-sayt deyiladi. Web saytni 

---

19 
kitobga, Web-sahifani esa kitobni sahifasiga o’xshatish mumkin. Web-saytdagi 
Web-sahifalar o’zaro giprmatn yordamida bog’lanadi. 
Web-saytlari ham, Web-sahifalari ham Web-server deb ataluvchi 
internetga ulangan maxsus kompuyuterlarda saqlanadi va o’z adresiga ega 
bo’ladi. Bu adres URL deb ataladi. URL hamisha http:// yozuvidan boshlanadi. 
So’ngra 
web 
–sahifa 
joylashgan 
tarmoq 
(provayder) 
adresi 
(masalan,WWW.uzsci.net), keyin web-sahifa nomi (masalan, rtm) yoziladi. 
Shunday qilib, misolda keltirilgan web-sahifaning Internetdagi adresi http:// 
www.uzsci.net rtm ko’rinishidabo’ladi. 
Internetning WWW xizmatidan foydalanish uchun maxsus dasturlar 
ishlab chiqilgan. Ular Web-brouzerlar (Brovser) deb ataladi. Brovser inglizcha 
so’z bo’lib, ko’rishni ta;minlash, ko’rsatish ma’nosini anglatadi. Birinchi Web-
brouzer 1990-yil CERN (yevropaYadroviy Tadqiqotlar Kengashi) xodimi Tim 
Berners-Li tomonidan yaratildi. 
Hozirgi kungacha juda kop Web-brouzerlar yaratilgan. Mosaic Opera, 
Adwiper, Netgape Navicator, Netscape Communicator, Migrosoft Internet 
Ezplorer 
va 
power 
Brovser 
shular 
jumlasidandir. 
Shulardan 
eng 
ko’p foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft Internet 
Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida 
brouzerlarda vazifalari foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft 
Internet Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida 
brouzerlarda vazifalari va imkoniyatlari bilan tanishamiz. 
Web-brouzerlarning asosiy vazifalariquyidagilardan iborat: 
Web-sahifalarni xotiraga yuklash va ko’rish. 
Web-sahifani diskka yozib qo’yish(saqlash). 
WWWdagi adresi bo’yicha Web-sahifani chaqirish. 

---

20 
Internet tarmog’dagi web-sahifani ochish uchun Internet Explorerning 
adreslar satriga kerakli web-sahifa adresini yozib, klavishini bosish 
kifoya. Masalan, adreslar satriga www.rambler.ru deb yozib,  
klevishini bossak,bir necha soniyadan keyin ma’lumotlar oynasida rambler.ru 
web-sahifasi paydo bo’ladi. Huddi shunday ketma-ket bir nechta web-sahifani 
ochish mumkin. 
Uskunalar panelidagi <> va <> amallari yordamida 
ochilgan 
Web-sahifalari bo’ylab harakatlanish, ya’ni oldingi yoki keyingi ochilgan 
web-sahifaga o’tish mumkin. Web-sahifaning hajmiga qarab, uning ochilishiga 
bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha vaqt sarflanishi mumkin. Web-sahifa 
ochilish jarayonida uning qismlari ekranda asta-sekin ko’rinib boradi. Agar shu 
vaqtda uskunalar panelidagi <> tugmasini bossangiz, web-sahifani 
internetdan qabul qilish to’xtatiladi va ma’lumotlar oynasida mazkur web-
sahifaning o’qib ulguril qismi qoladi. 
Internet xalqaro tarmog’i bilan ozirgi paytlarda keng tarqalgan 
kiberfazo, virtual borliq kabi tushunchalar ham bevosita bog’langan. Mazkur 
tushunchalarning muhim xususiyati shundan iboratki, ularga biror fan 
tushunchalari yordamida aniq bir ta’rif berish mumkin emas. Ular badiiy obraz 
bo’lib, ilmiy tushuncha hisoblanmaydi.