Investitsiya faoliyati va investitsiya siyosati

Investorlar - o’z kapitalini investitsiya faoliyati ob’ektlariga investitsiyalashni amlga oshiruvchi investitsiya faoliyati sub’ektidir.
Emitent – qimmatli qog’ozlarni muammalaga bosib chiqaruvchi yuridik va to’lovga qobiyatli jismoniy shaxslar.
Reinvestitsiyalar – investorlar tomonidan korxonalar faoliyatidan olingan foydani ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida uni shu korxonaga qayta kiritishdir.
Investitsiya resurslari – bu investitsion faoliyati amalga oshirishda ishtirok etadigan har xil ko’rinishdagi mablag’lardir. Bular jumlasiga quyidagilar kiradi:
Respublikada investitsiya faoliyatini yuritish uchun qulay shart-sharoitlar yaratilishi bilan birga uni davlat tomonidan muvofiqlashtirish uchun ham hukumatimiz tomonidan bir qancha qonun va qoidalar qabul qilingan. Ushbu qonunlar investitsion faoliyatning tartibga solinishi va muvofiqlashtirilishi bo’yicha huquqiy tizimning shakllanishiga asos bo’lib xizmat qiladi. Bundan hqari Investitsiya loyihalarini ekspertizadan o’tkazish davlat dasturlariga kiritish.

1. 
   Investitsiya loyihalarining monitoringini o’tkazish va mexanizmini ishlab chiqish.
   
2. 
   Zarur hollarda yoki qonunga muvofiq investitsiya faoliyatini to’xtatib turish, cheklash yoki tugatish.
   

Shuni ta’kidlash joizki, investitsiya faoliyatining amalga oshirilishi zaruriy barcha shart-sharoitlarning, qulayliklarning yaratilishiga bog’liqdir. Bu investitsion iqlim iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy omillarga bog’liq bo’lgan muhit sifatida qaraladi. Bunda investitsion muhitning ahvoli iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, huquqiy shart-sharoitlarning mavjud xolatidan kelib chiqadi. Shuning uchun iqtisodiy siyosatni olib borish, davlat boshqarish organlarining investitson jarayonlarni tartibga solish, iqtisodiyotda davlatning aralashuvi, xalqaro bitimlarda ishtirok etishi va chet el investitsilarini jalb qilishi investitsion muhitga katta ta’sir ko’rsatadi.
1-jadval
O’zbekiston Respublikasida chet el investitsiyalarini tartibga solish va jalb etish bilan shug’ullanadigan rasmiy muassasalar

	Vazirlar Mahkamasining tashqi iqtisodiy faoliyatni muvofiqlashtirish departamenti	Quyidagi joriy jarayonlarni muvofiqlashtiradi: -investitsiya faoliyatini, birinchi navbatda chet el investitsiyalari bilan amalga oshiriladigan loyihalarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash bo’yicha zarur hukumat qarorlarini ishlab chiqish; -davlat boshqaruvi idoralari, vazirliklar va idoralar ishini tashkil etish.
	Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi va boshqa tegishli vazirliklar	Investitsiya siyosatini va dasturlarini ishlab chiqish
	Davlat mulki Qo’mitasi	Davlatga tegishli mulkni xususiylashtirish va tasarruf etish jarayonlarida chet el investitsiyalarini tartibga solish.
	Moliya Vazirligi	Qarz siyosati va hukumat kafolatlarini berish.
	Adliya Vazirligi	Chet el investitsiyalari ishtirokidagi korxonalarni ro’yxatga olish.
	Tashqi ishlar vazirligi	Xorijiy investorlarga va O’zbekistonda ishlayotgan ajnabiy fuqarolarga vizalar berish.
	Ichki ishlar vazirligi	Xorijiy investorlarni va O’zbekistonda ishlayotgan ajnabiy fuqarolarni turar joyi bo’yicha ro’yxatga olish.
	Davlat soliq qo’mitasi	Chet el investitsiyalari ishtirokidagi korxonalarni soliqqa tortish va ularning bojxona bilan bog’liq faoliyatini tartibga solish
	Markaziy bank	Konvertatsiya tartib-qoidalarini, shuningdek, uning o’tkazilishini, valyuta mablag’laridan foydalanishni tartibga solish, qarz siyosati.
	Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy bank	Tashqi iqtisodiy faoliyatga bank xizmati ko’rsatish va loyihani moliyalashni amalga oshirish.
	Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi	-Mamlakat va xorij investorlarining investitsiya takliflari to’g’risida ma’lumotlar bankini shakllantirish; -investitsiya muhitini o’rganish; -xorijiy investorlarga axborot va boshqa xizmatlar ko’rsatish; -investitsiya loyihalarini amalga oshirishda mamlakat va xorij investorlariga yordam ko’rsatish; -chet el kapitali ishtirokida amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarining bajarilishini kuzatish (monitoring); -xorijiy investorlarga davlat ro’yxatidan o’tilganidan keyin yuridik shaxs sifatida faoliyat ko’rsatishida yordam berish (tovar ishla chiqaruvchilar palatasi bilan hamkorlikda).
	O’zbekinvest eksport-import milliy sug’urta kompaniyasi	Chet el investitsiyalarini investitsiya tavakkalchiligidan sug’urtalash
	«O’zbekinvestloyiha» milliy injiniring kompaniyasi	Dastlabki texnik-iqtisodiy asoslamani va investitsiya loyihalari texnik-iqtisodiy asoslamalarini tayyorlash
	Davlat mulki qo’mitasi huzuridagi qimmatli qog’ozlar bozori faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish markazi	Qimmatli qog’ozlar bozorini shakllantirish, rivojlantirish, nazorat qilish va tartibga solish sohalarida davlat siyosatini amalga oshirish. Mamlakat va xorijiy emitentlarning qimmatli qog’ozlarini sotib olish orqali majmua investitsiyalarini amalga oshirish.

Ushbu tizim sub’ektlari alohida holda faoliyat yurita olmasliklarini jadval ma’lumotlaridan ko’rishimiz mumkin. Ular bir-birining faoliyatini to’ldirgan holda investitsion faoliyatni samarali muvofiqlashtirish imkonini beradi.

O’zbekistonda investitsiya faoliyatini muvofiqlashtirish mexanizmlari, birinchi navbatda, barcha xo’jalik yuritish bosqichlarida jamg’armalar o’sishi sur’atlarini rag’batlantirish va iste’mol darajasini pasaytirishga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Bunga, bizning nazarimizda, iqtisodiyotdagi yuridik va jismoniy shaxslardan, chet ellik investorlardan undiriladigan soliqlarni tartibga soluvchilik funktsiyasini amal qilishini kuchaytirish orqali erishish mumkin. Investitsiya faoliyatini taribga solish tizimi doirasida soliqlarning rag’batlantiruvchi funktsiyalarini kuchaytirish investitsiyalarni moliyalashtirishda bozor mexanizmlari rolini kengaytirishga olib keladi. To’g’ridan-to’g’ri chet el sarmoyalari oqimini kengaytirish maqsadida, chet ellik investorlarni ishlab chiqarish quvvatlarini o’zlashtirgunlariga qadar barcha ko’rinishdagi bojxona to’lovlari, soliqlar, yig’imlardan ozod qilish maqsadga muvofiq bo’ladi. Har bir to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni kiritishda imtiyozli soliqqa tortish tartibini alohida qo’llagan holda ular ishlab chiqarish quvvatlarini to’liq o’zlashtirgandan keyin amalga oshirish ma’qul bo’lar edi.
Investtsiyalarni qabul qiluvchi mamlakatda ko’p ukladli iqtisodiyotni barpo etishda investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishning asosiy vazifasi – ularning maqbul nisbatlarini muvofiqlashtirish, hammasiga teng huquqiy sharoitlar va hayotda amalga oshirish uchun kafolatlar yaratib berishdan iboratdir.