Investitsiyalar hajmini kengaytirish va samaradorligini oshirish yo'llari

Investitsiyalar hajmini kengaytirish va samaradorligini
oshirish yo'llari
Qishloq xo'jaligin rivojlantirish uchun, avvalo, mamlakat hamda maxalliy byudjetlardan ajratiladigan investiciyalik sarmoyalarni o'z vaqtida olishga erishish zarur. Shuning bilan birga tarmoq, korxonalar iqtisodiyotini ko'tarish sababdan ularning faoliyatin kelajakda investitsiyalash uchun ko'proq sarmoya ajratilishin ta'minlashga bo'lak e'tibor berish maqsadga yarasha hisoblanadi. Bunda korxonalar hohishindagi jamg'armalarning sarmoyalarinda oqilona sarflashga harakat etish zarur. Sababi ular investitsiyalar hajmin kengaytirishning real manbalari hisobanadi.
Qishloq xo'jaligina talabni qoniqtiradigan darajada investiciya (kapital qójılma) lar sarflanishini kelajakda ishonchli ta'minlashlik uchun investiciyalardı amalga oshirishlikchi yuridik hamda fizik shaxslar hajmin kengaytirish taqozo etiladi. Bunday shaxslar respublika yoki ovloq joy davlatlardan bo'lishi mumkin. Bunda, hozirgi davrda qishloq xo'jaligindagi investitsik jarayoni shakllantirishda quyi qatnashayotgan investorlardı intensivlashga o'zlar oldiga e'tibor berish zurur.
Xozirgi davrdagi ma`lum miqdordagi banklarning hajmini kengaytirishlikga erishish zarur. Uning uchun ularga huquqiy, iqtisodiy shart-sharoitlar yaratib berish zarur. Shuning bilan birga qishloq xo'jaligina ko'maklashib etilayotgan moliya -kredit institutlarini, xususan, qishloq kredit uyushmalari yoki kooperativlerin tashkil etish, ularning faoliyatin rivojlantirish zarur. Davlatning qishloq xo'jaligin rivojlantirishga qaratilgan yordam quyidagi rejalari asosida amalga oshirishlik mumkin:
- Yegulik-ichimlik muammosini yechish;
- Irrigatsiya va melioratsiya ishlarini rivojlantirish;
- Qishloq faunasin, florasini va ekologiyasini yaxshilash;
- Yangi ish o'rinlarin tashkil etishni rivojlantirish, ishsizlikni haydab yubormaslik;
- Qishloqda malakali mutaxassislarni tayorlash maqsadida «Bilim -malaka» rejasin tuzish;
- Qishloqda ijtimoiy sohani rivojlantirish va boshqalar.
Bundan tashqari yangidan ishlangan qishloq kredit uyishmalarda ayrim jamg'armalar bo'yicha mamlakatlik subsidiyalardi va kafolatlari tizimini joriy etish zarur. Qishloq kredit kooperativlerin tashkil etish jarayonida davlatning roli quyidagilar bilan chegaralanishi maqsadga yarasha bolib hisoblanadi:
- respublikadagi qonun yaratuvchi idoralar bu kooperativler uchun mamlakat miqyosidada xorijiy davlatlardada toliq faoliyat yuritishding huquqiy asoslarini yaratib berishi;
- ushbu kooperativlarning ilmiy, uslubiy masalalari bo'yicha izlanish yumushlarin rivojlantirish uchun hukumat tomonidan qulay muhit yaratilishi;
- ularni tashkil etish bo'yicha chet el ekspertlarini jalb qilish va maxalliy mutaxassislar tomonidan xorijning ilg'or tajribalarini o'rganishga ketma-ketlikvbilan yordam berish;
- mamlakatlik muassasalarining rahbar va mutaxassislari yangidan tashkil etilayotgan qishloq kredit kooperativlarning afzalliklarin barcha axborot vositalari yordamida propagandalashga, tushuntirishga qaratilgan aktiv siyosat olib borishlari, ularni amalda tashkil etishga yordamlashish zarur.
Kredit kooperativlerin qishloq hududlarida tashkil etish uchun quyidagi shartlar bajarilib, ijobiy muhit shakllantirilgan bo'lishi zarur:
- qishloq xonadonlik korxonalarining raxbar, mutaxassislari, shuning jo'rligida, mehnatga qobiliyatli xalqning bu moliya -kredit institutinia ishonishi va uni hurmat etish sharoitining mavjudligi ;
- moliya -kredit instituti faoliyatida faol ishtirok etish uchun aholi moliyaviy farovonlik darajisiniing yuqoriligi bu xalqning bos qorjları mavjudligigan dalolat beradi ;
- borlik hijodagi davlat hokimiyati idoralari va boshqa tashkilotlarda qishloq xo'jaligi korxonalarin, ayniqsa, fermer va dehqon xo'jaliklarin, kichik korxonalarni kreditlashtirish rivojlantirishni taminlaydigan bu g'oyani madaniy jihatdan qo'llab-quvvatlash hojati. Sababi qishloq kredit kooperativlarining tashkil etilishi qishloq xonadonlik ishlab chiqarishin kreditlestiriw bilan shug'ullanadigan moliyaviy bozorda xoli raqobatchilik taraqqiyotini ta'minlaydi ;
- qishloqlik joylarda xodimlar, mutaxassislar kredit kooperativleriniǹ malakali xodimlarga bo'lgan talabin qoniqtira oladigan darajada mavjudligi ;
- qishloq hududlarida yangi kredit kooperativlerin tashkil etish bo'yicha ijtimoiy, iqtisodiy muhittıń taqozo darajasida shakllanganligi va boshqalar.
Shunday ekan, qishloq hududlarida kredit kooperativlerin tashkil etish masalasining ijobiy hal bo'lishin jadallashtirish uchun yuqorida ta'kidlagan shart-sharoitlarni tezroq shakllantirishga eng avvalo tarmoqdagi tadbirkorlar, qolabersa, davlat va nodavlat idoralari o'zlar oldiga e'tibor berishlari zarur.
Yangidan tashkillashtirgan qishloq kredit kooperativler nodavlat, tijoriy emas moliya muassasasi yuridiklik martabasin ega bo'lishi zurur. Ularning asosiy maqsadi foydalanish uchun berilayotgan kapital o'rniga foyda olish emas, balki qishloq xonadonlik mahsulotlarini yetishtirishlik, xizmat ko'rsatuvchi xonadonlar faoliyati rivojlanishiga imkoniyat beradigan kredit olish shart-sharoitlarini yaxshilanishini ta'minlash bo’lib hisoblanadi. Bunday kooperativler berayotgan kreditlari uchun o'zlar a'zolari majburiyatlari maydonigan, ya'ni jamoatchilik asosida vakolatlik beradi, berilgan qarzlarni o'z vaqtida sug'urtalaydigan a'zolarinan sug'urta to'lovlarini oladi va boshqa iqtisodiy munosabatlarni ro'yobga oshirani. Sababi kooperativning har bitta a'zosi jamg'armaga qo'shgan hissasiga qa'tiy nazar bitta ovozga ega.
Qishloq kredit kooperativleri tijoriy emas moliya-kredit muassasasi sifatida tijoriy banklaridan muayyan tomonlari bilan ajralib turadi (2.1-ro'yhat).