Ion almashinish xromatografiyasi Reja: ion almashinuvchi smolalarning turlari. Ionitlarning ion almashinish sig‘imi

EK = [Pb2+]⋅[SO 2−] ; EK PbSO =CPb2 ⋅C
2−

PbSO4
4 ₄ +
SO4

Bunday eritmaga ionit kiritilganda u qo‘rg‘oshin ionlarini erit- madan yutadi va boshqa kationlarga (masalan, vodorod ionlariga) almashtiradi:
2H⁺ + Pb²⁺ → Pb²⁺ + 2H⁺

2
Buning natijasida muvozanat buziladi va qattiq PbSO₄ dissotsilanadi. Cho‘kmadan eritmaga qo‘shimcha Pb²⁺ va SO^– ionlar o‘tib, eruvchanlik ko‘paytmasining qiymati tiklangunga qadar dissotsilanish davom etadi. Ionitdan yana qo‘shib turish yo‘li bilan cho‘kmani eritish mumkin. Hozirgi vaqtda ionitlar yordamida BaSO₄, AgCl va b. cho‘kmalarni eritmaga o‘tkazish usullari topilgan.
Suvni tuzlardan tozalash – deminerallashning ion almashi- nishga asoslangan usuli katta amaliy ahamiyatga ega. Uning mo- hiyati shundan iboratki, tozalashga mo‘ljallangan suvga bir vaqt- ning o‘zida H⁺ shaklidagi kationit va OH^– shakldagi anionit bilan ishlov beriladi. Kationitdagi almashish natijasida eritmada H⁺ ionlari paydo bo‘ladi:
HR + M⁺= MR + H⁺ Anionitda esa:
ROH + X^– = RX + OH^–

bo‘yicha OH^– ionlari hosil bo‘ladi. Ajralib chiqqan H⁺ va OH^– ionlari o‘zaro ta’sirlashib suv hosil qiladi:
H⁺ + OH^– = H₂O
Natijada toza, deminerallangan suv olinadi. Undan laboratori- yalarda distillangan suv o‘rnida foydalaniladi.
Keyingi vaqtlarda elektr-kimyoviy maqsadlar uchun maxsus ion almashinuvchi membranalar tayyorlanmoqda. Ular ham ion almashinish, ham membrana – yarim o‘tkazgich parda xossalariga ega. Ammo bu ion almashinuvchi membranalarning ion o‘tkazish xususiyati tanlovchan bo‘ladi.
Shunday qilib, xromatografiya ko‘p komponentli aralashma- larni tarkibiy qismlarga ajratish va moddalarning fizik-kimyoviy xossalarini o‘rganish usuli tarzida juda keng qo‘llaniladi. Bu usul murakkab tarkibli suyuq va gazsimon aralashmalarni analiz qi- lishning samarali usulidir. Bu usulda
qattiq moddalar suyuq yo- ki gazsimon holatga o‘tkazilgandan keyin analiz qilinadi. Xro- matografiya usuli faqat kimyoda va biologiyadagina emas, balki fan va texnikaning boshqa ko‘pchilik sohalarida ham muvaffaqi- yat bilan qo‘llanilmoqda. Gaz xromatograflari Venera (Zuhra) atmosferasiga tushirilgan asboblarda yaxshi ishlaydi. Demak, analizning xromatografiya usuli ajratish va tekshirish usuli bo‘libgina qolmay, u, shuningdek, ilmiy-tadqiqot usuli hamdir, deyish mumkin.