Ionliq polimerleniw reaktsiyalari Kationlıq polimerleniw

Ionliq polimerleniw reaktsiyalari

Kationlıq polimerleniw

Monomerlerdin’ katalitik yaki ionlı polimerleniw protsessi katalizatorlar qatnasında baradı. Katalitik polimerleniwde o’sip atırg’an shınjır ushında kation yaki anion boladı. Olar o’zinin’ on’ yaki shep zaryadların shınjır boylap uzatıwı arqalı molekulanın’ o’siwine imkaniyat tuwdarıdı. Katalitik polimerleniw shınjır ushında katalizatordın’ qanday ion payda etiwine qarap kationlı  h’a’m anionlı polimerleniwge bo’linedi:

 

Kationlı polimerleniw.

Kationlı polimerleniw ku’shli kislotalar h’a’m Fridel-Krafts katalizatorı qatnasında baradı, bunday katalizatorlar elektronlardın’ ku’shli aktseptorları esaplanadı. Fridel-Krafts katalizatorlarının’ polimerleniw protsessindegi salıstırma aktivligin to’mendegishe ko’rsetiw mu’mkin:

BF₃ > AlBr₃ > TiBr₃ > BCl₃ > BBr₃ > SnCl₄

         Mineral kislotalar h’a’m olardın’ elektron – atseptor duzları qatnasında ju’z beriwshi kationlı polimerleniw reaktsiyasın to’mendegi ulıwma formula menen belgilew mu’mkin:

         Bunda payda bolg’an kation monomer molekulası menen birigip, shınjırdı uzınlastıradı h’a’m o’zinin’ on’ zaryadın keyingi birikken monomer molekulasına uzatadı.

         Bul  reaktsiyada katalizatordın’ ajıralıp shıg’ıwı na’tiyjesinde shınjır u’ziledi:

 

         Demek, ionlı polimerleniwde shınjırdın’ u’ziliwi radikal polimerleniwdegiden parq qılıp, bir vodorod atomının’ ajıralıwı na’tiyjesinde ju’z beredi. Kationlı polimerleniwdi to’men temperaturada a’melge asırıw ushın bazıda monomerdin’ aktivleniw energiyasın kemeytiwshi zatlar - sokatalizatorlar isletiledi. Sokatalizator sıpatında suw h’a’m mineral kislotalar isletiliwi jaqsı na’tiyjeler beredi. Bunda katalizator menen sokatalizator o’z-ara reaktsiyag’a kirisip, vodorod protonı ajıralıp shıg’adı h’a’m bul proton monomer molekulası menen birigip, kationlı polimerleniwdin’ aktiv orayın yag’nıy karboniy ionın payda etedi. Bunı to’mendegi mısalda ko’riw mu’mkin:

 

Karbon ionın anion menen toqnasıwı na’tiyjesinde reaktsion shınjır u’ziledi h’a’m to’mendegi reaktsiya tiykarında katalizator ajıralıp shıg’adı:

 

Kation polimerleniw protsessinin’ mexanizmin to’mendegi sxema menen ko’rsetiw mu’mkin:

1. 
   Reaktsiyanın’ baslang’ısh da’wirinde katalizator h’a’m monomerden payda bolg’an kompleks keyingi monomer molekulası menen birge birigip, to’miendegi formanı aladı (aktiv oray payda bolıwı):
   
2. 
   Makromolekulanın’ o’siwi:
   
3. 
   Shınjırdın’ u’ziliwi: