I(q-q). indd

Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

63
2. Diametri 0,8 mm bolg’an latun si’mi’ni’n’ uzi’nli’g’i’ 3,6 m ge ten’. 25 N 
ku’shi ta’siri asti’nda si’m 2 mm uzayg’an. Latunni’n’ Yung modulin tabi’n’.
3. Uzi’nli’g’i’ 5 m ha’m kese kesi’minin’ beti 2,5 mm
2
 bolg’an si’m 100 N 
kushi’nin’ ta’sirinde 1 mm uzayadi’. Si’mda payda bolg’an kernewdi ha’m 
Yung modulin ani’qlan’.
IV BAP BOYI’NSHA KEREKLI JUWMAQLAR
● 
Wo’zinin’ formasi’n saqlaytugi’n deneler qatti’ deneler dep ataladi’.
● 
Atom yamasa molekulalari’ hawada belgili ta’rtipli da’wirlik strukturani’ 
du’zgen qatti’ deneler kristall deneler dep ataladi’.
● 
Denenin’  fi zikali’q qa’siyetleri woni’n’ bag’darlari’na baylani’sli’li’g’i’ ani-
zotropiya dep ataladi’. Kristall deneler anizatrop qa’siyetke iye.
● 
Bir-birine sali’sti’rg’anda ta’rtipsiz halda ko’p kristallshalardan du’zilgen dene 
polikristall dep ataladi’.
● 
Yeger dene sap kristalldan ibarat bolsa, bunday dene monokristall dep ataladi’. 
● 
Amorf denelerdin’ fi zikali’q qa’siyetleri barli’q bag’darlarda birdey boladi’. 
Denenin’  fi zikali’q qa’siyetlerinin’ woni’n’ ishki bag’darlari’na baylani’sli’ 
bolmasli’g’i’ izotropiya dep ataladi’. Amorf deneler izotrop qa’siyetke iye.
● 
Anizotrop qa’siyetke iye bolg’an suyi’qli’qlar suyi’q kristallar dep ataladi’.
● 
Qatti’ denenin’ si’rtqi’ ku’sh ta’sirinde wo’zinin’ formasi’n wo’zgertiwi de-
formaciya dep ataladi’.
● 
Si’rtqi’ ku’sh ali’ng’annan son’ denenin’ formasi’ aldi’ng’i’ hali’na qaytsa, 
bunday deformaciya serppeli deformaciya dep ataladi’.
● 
Si’rtqi’ ku’sh ali’ng’annan son denenin’ formasi’ wo’zinin’ aldi’ng’i’ hali’na 
qaytpasa, bunday deformaciya plastik deformaciya dep ataladi’.
● 
Deformaciyalawshi’ ku’shtin’ denenin’ kese kesi’mi betine qatnasi’ menen 
wo’lshenetug’i’n sha’ma mexanikali’q kernew (
σ
) dep ataladi’.