I(q-q). indd

II bap. Termodinamika elementleri

---

48
III bap
SUYI’QLI’QLARDAG’I’ BET 
QUBI’LI’SLARI’
15-§. SUYI’QLI’Q HA’M WONI’N’ QA’SIYETLERI. 
BETKERIMLIK 
 
Suyi’qli’qti’n’ ag’i’wshan’li’g’i’
Gazlardan ayi’rmashi’li’g’i’ suyi’qli’qlarda molekulalar bir-birine ju’da 
jaqi’n turadi’ ha’m wo’zinin’ ko’lemin saqlaydi’. Molekulalar arasi’ndag’i’ 
tarti’si’w ku’shi’ sebepli suyi’qli’q molekulalari’ yerkin ta’rtipsiz ha’reket 
yete almaydi’. Ashi’q i’di’stag’i’ suyi’qli’q betinen molekulalar ushi’p 
shi’g’i’p ketpeydi. Puwlani’w procesinde suyi’qli’q betinen kinetikali’q 
energiyasi’ u’lken bolg’an molekulalar g’ana ushi’p shi’g’a aladi’. Sol ta’rizli 
gazlardan pari’qli’ ra’wishte suyi’qli’qlar wo’zinin’ ko’lemin saqlaydi’. 
Suyi’qli’q molekulasi’ basqa molekulalardi’n’ qorshawi’nda bir qansha 
«woti’ri’qshi’» halatta boladi’. Suyi’qli’q molekulalari’nin’ arasi’ birdey 
bolmaydi’, ha’tte molekulalardi’n’ arasi’nda bos wori’nlar – «gewekler» 
payda boladi’. Molekula «woti’ri’qshi’» halattan qasi’ndag’i’ «gewek» ke 
sekirip wo’tedi. Bul jerde qi’sqa waqi’t turi’p, basqa “gewek” worni’n iye-
leydi. Sol ta’rizde suyi’qli’q molekulalari’ bir jerden basqa jerge ti’ni’msi’z 
sekirip ju’redi.
I’di’sta turg’an suyi’qli’qqa to’menge bag’darlang’an awi’rli’q ku’shi 
ta’sir yetedi. Biraq suyi’qli’q asti’nda ha’m a’tiraplari’nan diywallar me-
nen woralg’ani’ ushi’n wol ten’ salmaq hali’nda boladi’. Yeger i’di’s bir 
ta’repke awdi’ri’lsa, awi’rli’q ku’shi ta’sirinde molekulalardi’n’ bir jerden 
basqa jerge sekirip wo’tiwi ko’birek bir bag’darda ju’z beredi. Na’tiyjede 
suyi’qli’q i’di’s awdari’lg’an ta’repke ag’adi’. I’di’stag’i’ suyi’qli’q basqa 
i’di’sqa quyi’li’p atqanda da, i’di’sti’n’ asti’ tesilgende de awi’rli’q ku’shi 
ta’sirinde suyi’qli’q ag’adi’. Demek, suyi’qli’qlar wo’zinin’ ko’lemine iye