Iqt guruh talabasi Tursunov Elbekning mikroiqtisodiyot fanidan bajargan amaliy mashg'uloti

NDKI

KMF

25-19 IQT guruh talabasi Tursunov Elbekning

MIKROIQTISODIYOT FANIDAN bajargan amaliy mashg'uloti

6-Mavzu: Isteʼmolchi tanlovi nazariyasi (4soat)

Nazorat uchun savollar.

1.Isteʼmol nazariyasida neʼmat tushunchasi.

2.Isteʼmolchi tanloviga taʼsir qiluvchi omillar. Naflik tushunchasi.

3.Isteʼmolchi ehtiyojini qondirish darajasi. Naflik funksiyasi.

4.Umumiy naflik, chekli naflik, chekli naflikning kamayishi qonuni.

5.Befarqlik egri chizigʻi.

6.Befarqlik chiziqlari kartasi va uning xususiyatlari.

7.Chekli almashtirish normasi.

Javoblar:

6.1 Isteʼmol nazariyasida

neʼmat – bu isteʼmolchining ehtiyojini qondira oladigan har qanday isteʼmol

obyektidir. Koʻp hollarda neʼmatlar yakka tartibda emas, balki toʻplam bilan

yoki “isteʼmol savati” bilan isteʼmol qilinadi

6.2. Mana shu uchta element – naflilik, narx va

daromad – isteʼmolchi tanlovining asosini tashkil etadi

Isteʼmolchi qaror qabul qilishda mavjud imkoniyat doirasida maksimal

darajada oʻz ehtiyojini qondirishga, turmush farovonligi darajasini

oshirishga harakat qiladi. Ushbu ehtiyojni qondirish darajasi naflilik

(yutiliti) deyiladi. Neʼmatning nafliligi – neʼmatning insonning bir

yoki bir nechta ehtiyojini qondira olish xususiyatidir

6.3Endi isteʼmolchi tanlovi nazariyasini murakkabroq pozitsiyadan koʻrib

chiqishga harakat qilamiz. Bunda isteʼmolchining “naflilik” tushunchasidan

koʻra “afzal koʻrishi” tushunchasiga koʻproq eʼtibor qaratamiz. Faraz qilaylik,

isteʼmol toʻplami ikki tovardan iborat boʻlsin, X1 – birinchi tovar miqdori,

X2 – ikkinchi tovar miqdori. Isteʼmol toʻplami unda (X1X2) deb belgilanadi.

Baʼzi hollarda X=(X1X2) koʻrinishdagi vektor ifodadan foydalanamiz.

Biz ˃ belgidan foydalanamiz va u bitta tovar toʻplami ikkinchisidan

qatʼiy afzalligini bildiradi, boshqacha aytganda (X1X2) ˃ (Y1Y2) boʻlsa,

isteʼmolchi toʻplamni (X1X2) toʻplamni (Y1Y2) ga nisbatan qatʼiy afzal koʻradi

deb qarash kerak boʻladi, bu shuni anglatadiki, isteʼmolchi (X1X2) tovarni

olishni xohlaydi, (Y1Y2) toʻplamni emas. Shunday qilib, afzal koʻrish gʻoyasi

isteʼmolchining xohishiga asoslanadi. Bitta toʻplam ikkinchisidan afzal

deyish uchun shu ikkita toʻplamdan qaysi birini isteʼmolchi tanlashiga eʼtibor

berishi kerak. Agar u (Y1Y2) toʻplamni sotib olish imkoniyati boʻlishiga

qaramay, (X1X2) toʻplamni tanlasa, (Y1Y2) toʻplamga nisbatan (X1X2) toʻplamni

afzal koʻrgan hisoblanadi.

Agar isteʼmolchi uchun toʻplamlardan qaysi birini isteʼmol qilishning

farqi boʻlmasa, biz uni quyidacha yozamiz: (X1X2) ~ (Y1Y2).

Bu yerda: ~ befarqlik belgisi.

Befarqlik soʻzi shuni bildiradiki, isteʼmolchi bu toʻplamlarni

isteʼmol qilishdan bir xil qoniqish oladi, yaʼni (X1X2) ham, (Y1Y2) ham

isteʼmolchini bir xil qondiradi.

Agar isteʼmolchi ikkita toʻplamdan bittasini afzal koʻrsa yoki ulardan

qaysi birini isteʼmol qilish uning uchun befarqli boʻlsa, biz (X1X2) toʻplam

(Y1Y2) toʻplamga nisbatan zaif afzal koʻrish deb qaraymiz va uni (X1X2) ≥

(Y1Y2) koʻrinishida yozamiz.

6.4Neʼmatning nafliligi – neʼmatning insonning bir

yoki bir nechta ehtiyojini qondira olish xususiyatidir.

6.5Befarqlik egri chizigʻi – bu isteʼmolchi uchun

bir xil naf beruvchi neʼmatlar kombinatsiyalarini ifodalaydi.

6.6Befarqlik egri chiziqlari bir-biri bilan kesishmaydi. Befarqlik egri

chiziqlari qanchalik oʻngda va tepada joylashgan boʻlsa, unga toʻgʻri keladigan

naflik shuncha yuqori boʻladi: Masalan, 2.3-rasmdagi befarqlik egri chiziqlari

joylashuviga koʻra

TU3

 TU2

 TU1

deb yozish mumkin.

6.7Chekli almashtirish normasi. Befarqlik egri chizigʻining pastga tomon

yotiqligi

X2

neʼmatni

X1

neʼmat bilan chekli almashtirish normasini

ifodalaydi. Chekli almashtirish normasi odatda

1 2

MRS X ,X

bilan belgilanadi.

1 2 , 1 2 X X MRS X X    

Befarqlik egri chizigʻining tangens burchagi yotiqligi manfiy boʻlgani

uchun

1 2

MRS X ,X

manfiy boʻladi. Lekin, MRS

musbat boʻlib, u burchak

yotiqligining absolyut qiymati boʻyicha olinadi.

Chekli almashtirish normasi 1 2 MRS X ,X ning miqdori gorizontal oʻq boʻyicha ifodalangan X1 =neʼmatning bir birligi uchun, vertikal oʻq boʻyicha ifodalangan

X2 =neʼmatning qancha miqdoridan voz kechish mumkinligini

koʻrsatadi