Iqtisod moliya

2.Davlat — bosh islohotchi. Yangi jamiyat qurish davrida, ayniqsa o’tish bosqichida 
davlat iqtisodiyotni boshqarish jilovini qo’ldan bermasligi zarur. Davlatning boshqaruvchilik roli 
iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning yana bir g’oyat muhim shartidir. 
O’tish davrida davlatning iqtisodiyotdagi roliga yangicha yondashib, islohotlarni keng 
jamoatchilik ishtirokida davlat ishlab chiqqan dasturlar asosida, uning bevosita ishtiroki va 
rahbarligida amalga oshirish zarur. Bozor islohotlari umumiqtisodiy, umummilliy o’zgarishlar 
bo’lganidan uni ayrim jamoa, siyosiy partiya, jamoat tashkilotlari amalga oshira olmaydi, chunki 
ular shu guruh manfaatlarini himoya qilish bilan cheklanib qolishlari mumkin. Davlat esa 
jamiyat barcha a’zolari manfaatlarini ifodalaydi, shu manfaatlarni amalga oshirishni ko’zlaydi. 
Iqtisodiyot sohasida amalga oshirilayotgan o’zgarishlar, hal qilinayotgan vazifalarning 
serqirraligi, bozorni shakllantirishga qaratilgan aniq chora-tadbirlarning murakkabligi bilan 
ajralib turadi. Bu jarayon iqtisodiyotni boshqarishni tashkil etish, bozor infrastrukturasini 
yaratish, jahon iqtisodiyotiga qo’shilish bilan bog’liqdir. 
Boshqarishni qayta tashkil etish sohasida markazlashtirilgan tartibda ish ko’ruvchi davlat 
tuzilmalarini tugatib, bozor iqtisodiyotiga xos tuzilmalar barpo qilishga kirishildi. Davlat reja 
qo’mitasi tugatilib o’rniga Davlat istiqbolni belgilash va statis-tika qo’mitasi tuzildi. 
Keyinchalik, u Makroiqtisodiyot vazirligiga aylantirildi. Davlat ta’minot qo’mitasi Respublika 
ulgurji va birja savdosi aktsiyadorlik jamiyati bilan almashtirildi. Davlat narx qo’mitasini 
batamom tugatish asosida Moliya vazirligi tizimida maxsus Demonopoliyalash va monopol 
narxlar ustidan nazorat qilish Bosh boshqarmasi tashkil etilib, u 1996 yilda Antimonopol 
qo’mitaga aylantirildi. Bank tizimida ham katta o’zgarishlar yuz berdi. Qisqa muddat ichida 
Davlat soliq qo’mitasi va davlat bojxona qo’mitasi tashkil etildi. 
Ko’p ukladli iqtisodiyotni rivojlantirishda tashkil etilgan Davlat mulkini boshqarish va 
tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash Davlat qo’mitasining rag’batlantiruvchi ahamiyati katta. Davlat 
bozor iqtisodiyotining qaror topishiga zarur sharoit yaratar ekan, mulkchilikning turli shakllari, 
raqobatchilikni vujudga keltirilishiga alohida ahamiyat beradi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish 

---

sharoitida jamiyatda yuz berayotgan tabaqalanish natijasida odamlarning hayot kechirishida katta 
farq bo’lishining oldini oladi.