Iqtisodiy davr va iqtisodiy tebranishlar sabablari

IshsizlarsoniIshsizlikdarajasi= *100% Ishchikuchi Ishchikuchigaishlayoladiganvaishlashnihohlaganbarchakishilarkiradi.Ishchikuchi-ishlovchilarvafaolishizlovchilardaniboratbo’ladi.Boshqachaaytganda,bandbo’lganlarvaishsizlarishchikuchinitashkilqiladi.Ishsizlargaishbilanbandbo’lmaganvafaolishizlayotganhamdabuhaqidategishlixizmatmuassasalariga(mehnatbirjalariga)murojaatqilgankishilarkiradi.Mehnatqilishgalayoqatlibo’lib,ishlashnihohlamaganvaishizlashgaharakatqilmaganlarishsizlartarkibigakirmaydi. IshsizlikdarajasiningoshishinatijasidaiqtisodiyotpotentsialYaIMhajminiololmaydi.Shusabablimamlakatmiqyosidaishsizlikniuningtabiiydarajasidasaqlashvatartibgasolishiqtisodiyjihatdankattaahamiyatgaega.Ishsizlikninghaqiqiydarajasiuningtabiiydarajasidanqanchalikyuqoribo’lsa,YaIMuzilishishunchako’pbo’ladi.ShuninguchunhampotentsialhajmdagiYaIMhaqiqiyYaIMdankattabo’ladi. IshsizlikdarajasivaYaIMuzilishio’rtasidagimiqdoriynisbatniingliziqtisodchisiArturOukenmatematikholdaisbotlabbergan.Shuninguchunbuqonun,Oukenqonunideyiladi.Qonunningmohiyatishundaniboratki,agarhaqiqiyishsizlikdarajasiishsizlikningtabiiydarajasidanbirfoizgaoshibketsa,milliyiqtisodiyotYaIMniikkiyarimfoizgakamyaratadi.Ushbunisbatishsizlikningturlidarajalaridagimahsulotyo’qotishlarihajminianiqlashimkoniniberadi.Hozirgikundaβkoeffitsisntidebatalganbukoeffitsientmiqdori2,5foizdan3,5foizoralig’idadebhisoblanadi.Oukenqonuniniformuladaquyidagichatasvirlashmumkin: U–U*=-2.5–3(U–U*) Buerda U–realYaIM,U*-potentsialYaIM,U–ishsizlikninghaqiqiydarajasi,U*-ishsizlikningpotentsialdarajasi,-2,5-3koeffitsient Bozormunosabatlarigao’tishdavridadavlatningijtimoiysiyosatifaqatodamlarningmanfaatlariniishonchliravishdahimoyaqilishdanginaiboratbo’lmasdan,balkimehnatgayaroqliaholiningishbilanbandliginita’minlashnihamo’zichigaoladi.Ayniqsa,aholiningo’sishiyuqorisur’atlarbilanborayotganvao’zigaxosaholitarkibigaegabo’lganbizningRespublikadaishbilanbandlikmasalasiengmuhimmuammolardanbirihisoblanadi.Bandlikdarajasiquyidagichaaniqlanadi: 16vaundankattayoshdagibandaholisoniBandlikdarajasi = 16vaundankattayoshdagiaholisoni Aholiningishbilanbandligimuammosiko’pqirralibo’lib,ubarchaodamlargao’zqobiliyatlariniishgasolish,o’zehtiyojlariniqondirishuchundastlabkitengimkoniyatlarnita’minlovchidavlatvabozormexanizminivujudgakeltirish;ishchikuchiniunumlivasamaraliishbilanbandqilish;zarurhollardaishchikuchiniiqtisodiyottarmoqlarivasohalario’rtasidaqaytataqsimlashkabimasalalarnihamo’zichigaoladi. 2013yildavomidaisho’rinlarinitashkiletishvaaholibandliginita’minlashbo’yichamintaqaviydasturlarningamalgaoshirilishinatijasidaqariyb970mingkishiishbilanta’minlandi.