Iqtisodiy o’sishni mohiyati iqtisodiy o'sish

IQTISODIY O’SISHNI TURI BOR:

Ekstensiv iqtisodiy o'sish

• Ekstensiv iqtisodiy o'sish ishlab chiqarish omillarini bir xil sifat jihatidan ko'paytirish, faoliyat sohasini kengaytirish orqali ijtimoiy ishlab chiqarish hajmining oshishi bilan tavsiflanadi.
• Misol uchun, bir gektar pomidor maydonidan o‘rtacha 20 tonna hosil olinadi. Ekstensiv omilda pomidor ishlab chiqarish hajmini ikki marta oshirish uchun yana bir gektar yerga pomidor ekiladi va barcha agrotexnika tadbirlari xuddi oldingi bir gektar yerdagi kabi amalga oshiriladi, natijada yana 20 tonna hosil olinib, umumiy hosil 40 tonnaga yetkaziladi. Yoki non ishlab chiqarishni ikki hissa ko‘paytirish uchun mavjud korxonaga qo‘shimcha ravishda xuddi shunday quvvatga ega bo‘lgan yana bir korxona quriladi. Eks­tensiv rivojlanishda, agar u sof holda amalga oshirilsa, ishlab chiqarish samaradorligi o‘zgarmay qoladi

Intensiv iqtisodiy o'sish

• Intensiv iqtisodiy o'sish iqtisodiy aylanmaga sifat jihatidan yanada ilg'or ishlab chiqarish omillari va texnologiyalarini jalb qilish orqali ijtimoiy ishlab chiqarish hajmining oshishi bilan bog'liq.
• Intensiv usulda pomidor ishlab chiqarish hajmini ikki marta oshirish uchun 2 gektar yerga ekish shart emas, balki aynan o‘sha 1 gektar yerga ilg‘or agrotexnik usullarni tatbiq etishning (tomchilatib sug‘orish, yerga ishlov berishda texnikalardan foydalanish, yangi urug‘lar va ularni yetishtirishning ilg‘or usullarini qo‘llash va h.k) o‘zi kifoya. Yoki non ishlab chiqarishni ikki marta oshirishga oldingi eski texnikalar o‘rniga zamonaviylarini o‘rnatish, xodimlarning malakasini oshirish, ish kunini samarali tashkil etish or­qali erishish mumkin.

Barqaror iqtisodiy o'sish - bu iqtisodiyotning uzoq vaqt davomida yuqori sur'atlarda o'sishi. Makroiqtisodiy nazariya va jahon amaliyotiga ko‘ra, mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotining yillik o‘sish sur’ati 7 foizdan kam bo‘lmaydi, 10 yil ichida yalpi ichki mahsulot ikki barobar ortadi. Aksincha, yalpi ichki mahsulotning yillik o‘sish sur’ati 10 foizdan kam bo‘lmasa, mamlakat yalpi ichki mahsuloti 7 yil ichida ikki barobar ortadi.

• Barqaror iqtisodiy o'sish - bu iqtisodiyotning uzoq vaqt davomida yuqori sur'atlarda o'sishi. Makroiqtisodiy nazariya va jahon amaliyotiga ko‘ra, mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotining yillik o‘sish sur’ati 7 foizdan kam bo‘lmaydi, 10 yil ichida yalpi ichki mahsulot ikki barobar ortadi. Aksincha, yalpi ichki mahsulotning yillik o‘sish sur’ati 10 foizdan kam bo‘lmasa, mamlakat yalpi ichki mahsuloti 7 yil ichida ikki barobar ortadi.
• Real iqtisodiy o'sishning mohiyati iqtisodiyotni qayta qurish va yangi darajaga ko'tarishga imkon berishdan iborat: cheksiz ishlab chiqarish resurslari va jamiyatning cheksiz ehtiyojlari o'rtasidagi qarama-qarshiliklar.
• Bu qarama-qarshilik ikki asosiy yo'l bilan yuzaga keladi: - ishlab chiqarish quvvatlarining ortishi hisobiga; - ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanish va jamiyat ehtiyojlarini rivojlantirish hisobiga.