Iqtisodiy o’sishni o’lchash va modellashtirish muamollari

+isqacha xulosalar

Statistik ko’rsatkichlar ommaviy hodisa va jarayonlar haqida axborotlar beradi, ularning istiqbol dasturlarini ishlab chiqish uchun zamin yaratadi va ularni amalga oshirish ustidan kuchli qurol hisoblanadi. Ulug’ nemis yozuvchisi, shoiri va mutafakkiri I.V.Gyote abadiy ko’z yumishidan ikki yil oldin o’z kotibasi Ekkermann bilan suhbatda: «Aytmishlarki, sonlar go’yo olamni boshqaradi. Ammo aminmanki, sonlar olam qanday boshqarilayotganini o’rgatadi»¹, - degan edi. Rossiyada birinchi marotaba chop etilgan statistika darsligining muallifi K.F.German (1762-1838) o’z kitobida yozgan edi: «Statistika yaxshilikni ham,yomonlikni ham oshkor etuvchi darakchi va hukumatni nazoratchisidir»³. Haqiqatda ham safsatavoz nutqlar yoki reklama xabarlariga tayanib emas, balki ishonchli aniq statistik ko’rsatkichlarga asoslanib, xalq ayrim rahbarlarning faoliyatini baholashi mumkin va kerak.

Ilmiy bilishda va amaliy faoliyatda statistik ko’rsatkichlar qo’yidagi funksiyalarni bajaradi:
-o’rganilayotgan hodisa va jarayonlarni miqdoriy ifodalash va baholash, ya’ni o’lchash funksiyasi;
-ularning muhim tomonlariga e’tiborni jalb qilish,yuzaki tomonlarini soqit qilish,ya’ni umumlashtirish funksiyasi;
-hodisalar orasidagi o’zaro bog’lanishlarni tavsiflash va qonuniyatlarni miqdoriy ifodalash, ya’ni analitik funksiya;
-axborotlarni ommalashtirish, ya’ni reklama funksiyasi;
Statistik ko’rsatkichlar rang-barang bo’lib ular o’rganilayotgan hodisa yoki jarayonning turli jihatlarini ta’riflaydi. Hech qaysi ko’rsatkich turi ustivorlikka ega emas,uning plyusi va minusi mavjud. Shu sababli iqtisodiy-ijtimoiy tahlilda barcha ko’rsatkichlar majmui, ularning tizimi qo’llanilishi kerak.


Xulosa
Iqtisodiy o’sishning asosiy tarkibiy sub'ektlari o'rtasidagi harakati sxematik tarzda ifodalanishi mumkin, bu iqtisodiyotning nazariy modeli modifikatsiyasini aks ettiradi va "tashqi dunyo" bilan o'zaro munosabatlarni vizual tarzda namoyish etadi
To'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar - bu to'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqarishga ketadigan investitsiyalar (real aktivlarda). To'g'ridan-to'g'ri investitsiya - bu nazorat paketini sotib olish orqali mol-mulkka ega bo'lishni anglatadi. Bu egasiga o'z biznesini boshqarishda yordam beradi.
Portfel investitsiyasi - bu ularni keyinchalik sotish va oxir-oqibat foyda olish maqsadida bozorda qimmatli qog'ozlarni sotib olish. Ushbu bitimlar spekulyativ xarakterga ega. Ular fond bozorida vositachilar orqali amalga oshiriladi, bu esa kapitalni yanada harakatchan qiladi.
Ham to'g'ridan-to'g'ri, ham portfel investitsiyalarining manbalari turli darajadagi byudjet mablag'lari, aholining jamg'armalari, jamoaviy investorlarning aktivlari, korxonalarning o'z mablag'lari bo'lishi mumkin. Rivojlangan mamlakatlarda asosiy kapital daromadlari uy xo'jaliklari tomonidan qo'shilgan badallar hisobiga ta'minlanadi. Aholining pul mablag'larini kiritishga tayyor bo'lishining asosiy shartlari - bu hukumatga bo'lgan ishonch va mamlakatdagi iqtisodiy vaziyatning barqarorligi.
Shuningdek, kapital bozorining faoliyati bozordagi talab va taklif bilan chambarchas bog'liqdir.
Aholi va firmalar kapitalni talab qilmoqda. Ularning xulq-atvor motivlari biroz boshqacha, ammo, umuman olganda, ular o'xshash xulq-atvorga ega: agar foiz stavkasi pasayib ketsa, iste'molchilar ham, firmalar ham kreditlarga bo'lgan talabni oshiradi. Shunday qilib, kapitalga bo'lgan bozor talabining egri chizig'i salbiy nishabga ega.