Iqtisodiy tizim turlari 1 Iqtisodiy tizimlar va ularning turlari

2-MAVZU. IQTISODIY TIZIM TURLARI
1

• Iqtisodiy tizimlar va ularning turlari

2

• Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi

3

• Doiraviy aylanishda ishlab chiqarish jarayoni

RЕJА:
1. Iqtisodiy tizimlar va ularning turlari
Har bir davrda va makonda amal qilayotgan iqtisodiy munosabatlar majmuasi iqtisodiyotni tashkil qilish shakllari, xo‘jalik mexanizmi va iqtisodiy muassasalar bilan birgalikda iqtisodiy tizimni tashkil qiladi.
Iqtisodiy tizim turlari

• Uzoq davrlar mobaynida an'anaviy tarzda amal qilib keluvchi urf-odatlar, tartiblar, udumlar asosida yuritiluvchi iqtisodiy tizim

An'anaviy iqtisodiyot

• Barcha moddiy resurslarga ijtimoiy (dav-lat) mulkchi-ligining hukm-ronligi, xo‘ja-lik yuritishga oid barcha muhim qaror larning markazlashti rilgan tartibda ma'muriy organlar tomonidan qabul qilinishiga asoslanuvchi iqtisodiy tizim

Ma'muriy- buyruqbozlik iqtisodiyoti

• Tovar-pul munosabatlari, raqobat, iqtisodiy faoliyat yuritishda erkin-lik va bozor mexanizimlariga asoslan-gan holda yuritiluvchi iqtisodiy tizim

Bozor iqtisodiyoti

• Iqtisodiy faoliyatni tashkil etish va boshqa- rishda bozor mexanizimi tamoyil va qonunlarini ma'muriy tartiblash usullari bilan oqilona tartibda uyg‘unlashtirib foydalanish-ga asoslangan iqtisodiy tizim

Aralash iqtisodiyot
Ishlаb chiqarish оmillаri
Ishchi kuchi
Yer
Таdbirkоrlik qоbiliyati
Каpitаl
2. Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi

Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilishi

Ishlab chiqarish
Nоmоddiy ishlab chiqarish
Моddiy ishlab chiqarish
Моddiy nе`mаtlаrni ishlab chiqarish
Mоddiy хizmаtlаr ko`rsаtish
Nоmоddiy хizmаtlаr ko`rsatish
Nоmоddiy nе`mаtlаrni ishlаb chiqаrish

Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomoni

Ishchi kuchi va
ishlab chiqarish vositalari
(natural shakllari)
Qiymatning
o‘sish
jarayoni
Kapital: ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi qiymati
Ishlab
chiqarish
omillari
Natija:
tovar va xizmatlar
Iste'mol qiymati,
ya'ni
nafliligi
Ishlab
chiqarish
jarayoni
Mehnat jarayoni yoki naflilikning yaratilishi va ko‘payishi jarayoni
O‘tkazilgan va yangidan yaratilgan qiymat

Tovar va xizmatlar nafliligi va qiymatining yaratilishida ishlab chiqarish omillarining roli

Yaratilgan tovar va xizmatlar
Naflilikni yaratishda
qatnashadi
Qiymatning tashkil topishida qatnashadi
Yer
Каpitаl
Ishchi kuchi
Mehnat
Aniq mehnat bilan o‘tkazilgan ishlab chiqarish vosi- talari qiymati
Abstrakt mehnat bilan yaratilgan yangi qiymat

Zaruriy va qo‘shimcha mahsulotning sotilib pulga aylangandan keyin o‘zgargan shakllari

Sоf mаhsulоt
Zаruriy mаhsulot
Qo`shimchа mаhsulot
Ish hаqi
Ijtimоiy himoya fоndlаri
Fоydа
Fоiz
Rеntа
Sоliqlаr
3. Doiraviy aylanishda ishlab chiqarish jarayoni
Ishlab chiqarish jarayoni
- bu kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan moddiy va ma'naviy ne'matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatdir.

Resurslar to‘liq band bo‘lganda ishlab chiqarish imkoniyatlari (shartli raqamlar)

Mahsulot turi	Muqobil variantlar
	А	В	С	D	Е
Non (mln. dona)	0	1	2	3	4
Tegirmon (ming dona)	10	9	7	4	0

Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig‘i

Tegirmon, ming dona А
В
С
W
G
D
E
0 1 2 3 4 Non (mln. dona)
9
8
6
5
3
2
1
4
7
10