“Iqtisodiyot” atamasinging paydo bo’lishi

“Iqtisodiyot” atamasinging paydo bo’lishi

Reja:

1.Iqtisodiyot bu nima?

2.”Iqtisodiyot” atamasi

3. Uning paydo bo’lishi

Iqtisodiyot — bu ishlab chiqarish, taqsimlash va savdo, shuningdek, tovarlar va xizmatlarni iste’mol qilish sohasini o’rganish sohasi. Umuman olganda, u tanqis resurslarni ishlab chiqarish, ishlatish va boshqarish bilan bog’liq amaliyotlar, nutqlar va moddiy ifodalarni ta’kidlaydigan ijtimoiy soha sifatida belgilanadi. Muayyan iqtisodiyot — bu asosiy omillar sifatida uning madaniyati, qadriyatlari, ta’limi, texnologik evolyutsiyasi, tarixi, ijtimoiy tuzilishi, siyosiy tuzilishi, huquqiy tizimlari va tabiiy resurslarini o’z ichiga olgan jarayonlar to’plamidir. Bu omillar ma’no-mazmunni beradi va iqtisodiyot sharoit va parametrlarni belgilaydi.

Boshqacha qilib aytganda, iqtisodiy soha — bu o’zaro bog’liq bo’lgan inson amaliyotlari va operatsiyalarining ijtimoiy sohasi bo’lib, u bir necha sohalar bilan chambarchas bog’liq.

Iqtisodiy agentlar jismoniy shaxslar, korxonalar, tashkilotlar yoki hukumatlar bo’lishi mumkin. Iqtisodiy bitimlar ikki guruh yoki ikki qarama-qarshi tomonlar muomala qilingan tovar yoki xizmatning odatda ma’lum bir valyutada ifodalangan qiymati yoki biror ma’lum narxda kelishishganda yuzaga keladi. Biroq, pul muomalalari iqtisodiy sohaning faqat kichik qismini tashkil qiladi.

“Iqtisodiyot” atamasi

Iqtisodiyot (qadimgi yunoncha: οἶκος „uy, xonadon“ + νόμος „nom, boshqaruv ostidagi hudud“) — jamiyatning iqtisodiy faoliyati, shuningdek ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilish tizimida rivojlanadigan munosabatlar yig’indisi hisoblanadi.

Birinchi marta ilmiy ishda „iqtisod“ so’zi IV asrda ishlatila boshlangan. Miloddan avvalgi Ksenofontdan, uni „tabiatshunoslik“ deb ataydi. Aristotel iqtisodni xrematistika bilan qarama-qarshi qo’ydi — foyda olish bilan bog’liq bo’lgan inson faoliyati sohasi deb hisoblagan.

Zamonaviy falsafada iqtisodiyot qiymat tushunchasi nuqtai nazaridan qaraladigan ijtimoiy munosabatlar tizimi sifatida qaraladi. Iqtisodiyotning asosiy vazifasi — insonlar hayoti uchun zarur bo’lgan va ularsiz jamiyat rivojlanib bo’lmaydigan shunday ne’matlarni doimiy ravishda yaratish hisoblanadi. Iqtisodiyot cheklangan resurslar dunyosida inson ehtiyojlarini qondirishga yordam beradigan tarmoq sohasi hisoblanadi.

Jamiyat iqtisodiyoti insonning va butun jamiyatning hayotiy faoliyatini taminlaydigan murakkab hamda tomonlama o’z ichiga olgan organizm sanalmaydi.

Ibtidoiy jamiyatda iqtisodiy rivojlanish darajasi past bo’lgan. Dastlab ibtidoiy odamlar ovchilik va termachilik bilan tirikchilik qilishgan, ammo neolit inqilobi natijasida dehqonchilik va chorvachilik vujudga kelgan. Jamiyatning rivojlanishi mehnat taqsimotiga olib keldi — dehqonchilik va chorvador qabilalar ajralib turdi, hunarmandlar ajralib turdi, ulardan birinchisi temirchilar edi. Ijtimoiy tengsizlik, ijtimoiy sinflar va davlat kabi turli tabaqalar paydo bo’ldi. Qullik ham mustamlakachilik davrlarida paydo bo’la boshlagan.

Asta-sekin tovar ayirboshlash rivojlandi, u dastlab ayirboshlash (barter) shaklida amalga oshirildi, lekin pulning paydo bo’lishi bilan savdoga aylana boshladi. Shunga qaramay, qadimgi dunyo va o’rta asrlar jamiyatlarida o’ziga xos dehqonchilik ustunlik qilgan edi. Qadimgi Antik davrning ko’pgina hududlarida rejali xo’jalik va o’ziga xos xo’jalik kombinatsiyasiga asoslangan saroy xo’jaligi deb ataladigan xo’jalik mavjud bo’lgan edi.

XV asrning oxiridan boshlab kashfiyotlar davri boshlandi, bu jahon iqtisodiyotining shakllanishiga va ibtidoiy jamg’arma davrining boshlanishiga olib kelgan edi.

XVIII asrning oxirgi choragidan sanoat inqilobi boshlandi, bu esa eng rivojlangan mamlakatlarda XIX asrning oxiriga kelib aholining aksariyat qismi qishloq xo’jaligida emas, balki sanoatda band bo’lishiga olib keldi. Kapitalizm hukmron iqtisodiy tizimga aylandi.

Xxasrda bir qator mamlakatlarda ma’muriy-buyruqbozlik sotsialistik iqtisodiyot vujudga keldi. Boshqa mamlakatlarda kapitalizm rivojlangan. XX asrning ikkinchi yarmida ilmiy-texnikaviy inqilob boshlandi, buning natijasida eng rivojlangan mamlakatlarda sanoat jamiyati postindustrial jamiyatga aylana boshladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT