Iqtisodiyot” kafedrasi “iqtisodiyot nazariyasi” fanidan kurs ishi mavzu

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“BYUDJET HISOBI VA G’AZNACHILIK” FAKULTETI

“ IQTISODIYOT” KAFEDRASI

“IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANIDAN


KURS ISHI


Mavzu: Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar va ularning vazifalari


Bajardi: Ahmadjonov Sherzodbek
Guruhi:BET-70/22
Tekshirdi: _____________

RO‘YXATGA OLINDI “____” _______2023 y. №_________ Imzo _________		Kurs ishi himoyaga tavsiya qilingan sana “____” _______2023 y. Ilmiy rahbar __________ Imzo _______________
_________________________(imzo)'>Kurs ishi himoya qilingan sana «____» _______2023 y. Baho «_____» _________	___________ (imzo) ___________ (imzo) ___________ (imzo)	Komissiya a’zolari: __________________ __________________ _________________

Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar va ularning vazifalari
Reja:


1. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar tasnifi va ularning vazifalari.
2. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlarning iqtisodiy munosabatlar rivojlanishidagi o`rni.
3. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar faoliyatini tartibga solish yo’llari.
4. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar faoliyatida O’zbekistonning ishtirokini ta’minlash masalalari.


Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati


KIRISH
Mavzuning dolzarbligi.

Bir-biriga bog'langan bugungi dunyoda iqtisodiy rivojlanish va o'sish butun dunyo mamlakatlari uchun muhim masalalarga aylandi. Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar o'z siyosati va dasturlari orqali ushbu maqsadlarga erishishda muhim rol o'ynaydi. Ushbu kurs hujjati xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning turli jihatlariga, jumladan, ularning vazifalari, rollari, tanqidlari va iqtisodiy o'sish va rivojlanish bo'yicha takliflariga qaratilgan.

Maqola xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va ularning jahon iqtisodiyotini shakllantirishdagi ahamiyati haqida umumiy ma’lumotdan boshlanadi. Keyin u Xalqaro valyuta jamg'armasi, Jahon banki va Jahon savdo tashkilotining iqtisodiy rivojlanish va o'sishni rag'batlantirishdagi rolini o'rganadi. Maqolada, shuningdek, shaffoflik, hisobdorlik va ovoz berish tuzilmalari kabi masalalarga e'tibor qaratib, xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning tanqidlari va rejalashtirilgan islohotlari muhokama qilinadi.
Ushbu maqola xalqaro iqtisodiy tashkilotlar bilan bog'liq muammolar va qarama-qarshiliklarni o'rganishdan tashqari, ushbu tashkilotlar tomonidan ilgari surilgan iqtisodiy o'sish va rivojlanish bo'yicha takliflarni ham ko'rib chiqadi. Bu takliflar inson kapitalini rivojlantirish, ilmiy-tadqiqot va ishlanmalarga sarmoya kiritish, kredit olish imkoniyatlarini yaxshilashga qaratilgan tashabbuslarni o‘z ichiga oladi. Ushbu mavzularni o'rganish orqali ushbu kurs ishi xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning jahon iqtisodiyotidagi o'rni to'g'risida har tomonlama tushuncha berishga qaratilgan.


I. Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar tasnifi va ularning vazifalari.

Har qanday tashkilot, birlashma, ma`lum bir o’lchamdagi hamkorlikdan iborat. Iqtisodiyotda ham jarayonning asosiy qismi hamkorlikdir. Iqtisodiyot qanday ko’lamda olinmasin, xox mikro, xox makroiqtisodiy ko`lamda, bu holatda barcha sektorlarning o’zaro hamkorlik asosida faoliyat olib boruvchi tuzilmasidan iboratdir. Shuning uchun Xalqaro Iqtisodiy Tashkilotlar haqida tushunishdan oldin, Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik nima ekanligini bilib olishimiz zarur.

Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik - xalqaro iqtisodiy munosabatlarning muhim ko`rinishlaridan biri xisoblanib, Makroiqtisodiy xo’jalikda, globallashuv o’sishida, iqtisodiy hamkorlikning milliy iqtisodiyot rivojidagi o’rni ortib boradi. Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlikni ham o`z subyektlari mavjud bo’lib, bularga davlatlar, transmilliy kompaniyalar, mintaqaviy va xalqaro iqtisodiy tashkilotlar hisoblanadi. Xalqaro Iqtisodiy Hamkorlik vujudga kelishi bilan, hozirga qadar mintaqalarga qarab, turli xil sur`atlarda iqtisodiy munosabatlarni qamragan holda, tashqi va ichki savdo, bozor, kredit munosabatlarini, valyuta muomilasi, to’lov tizimlarini rivojlantirmoqda. Xalqaro iqtisodiy hamkorlikning eng asosiy vazifasi, bir mamlakat hududidagi individual yoki jamiyatning iqtisodiy manfaatlarini mamlakat hududidan tashqariga olib chiqish, uni global ravishda yoyishdir.
Xalqaro iqtisodiy hamkorlik¹ global iqtisodiyotni shakllantirish va iqtisodiy o'sish va rivojlanishni rag'batlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Xalqaro iqtisodiy hamkorlikning dastlabki shakllaridan biri 1947 yilda a'zo mamlakatlar o'rtasida savdo to'siqlarini kamaytirish va erkin savdoni rag'batlantirishga qaratilgan Tariflar va savdo bo'yicha Bosh kelishuvning (GATT) tuzilishi bo'ldi. 1995 yilda GATT o'rniga savdo muzokaralari va xalqaro savdo qoidalarini tatbiq etish uchun global forum bo'lib xizmat qiluvchi Jahon Savdo Tashkiloti (JST) tashkil etildi.
Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar jahon iqtisodiyotining hal qiluvchi jihati boʻlib, mamlakatlarning iqtisodiy siyosat va rivojlanish boʻyicha hamkorlik qilishlari uchun forum boʻlib xizmat qiladi. 20-asr boshlarida tashkil etilgan Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi (XVJ), Osiyo taraqqiyot banki va Afrika Taraqqiyot Banki va boshqa mintaqaviy rivojlanish banklari kabi muayyan iqtisodiy muammolarni hal qilish uchun koʻplab tashkilotlar paydo boʻldi.
Bu tashkilotlarga xalqaro savdoni rivojlantirish, rivojlanayotgan mamlakatlarga iqtisodiy yordam ko‘rsatish, barqaror va tartibli xalqaro moliya tizimini ta’minlash kabi vazifalar yuklangan. Ular, shuningdek, savdoni erkinlashtirish, sarmoyani rag‘batlantirish va iqtisodiy islohotlar kabi masalalar bo‘yicha muloqot va muzokaralar uchun platforma bo‘lib xizmat qiladi.

JST² savdoni liberallashtirish bo'yicha muzokaralar uchun asos va a'zo davlatlar o'rtasidagi nizolarni hal qilish mexanizmini taqdim etish orqali o'z a'zolari o'rtasida erkin va adolatli savdoni rivojlantirishga yordam beradi. XVF, Xalqaro Valyuta Hamkorligini rivojlantirish va unga a'zo mamlakatlarda moliyaviy barqarorlikni saqlash uchun javobgardir. U iqtisodiy inqirozni boshdan kechirayotgan mamlakatlarga moliyaviy yordam ko'rsatadi va a'zo mamlakatlarga makroiqtisodiy barqarorlikni saqlash bo'yicha iqtisodiy siyosatlar bo'yicha maslahat beradi.

Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar barqaror iqtisodiy o'sish va rivojlanishni qo'llab-quvvatlagan holda xalqaro savdo va investitsiyalarni osonlashtiradigan siyosat va qoidalarni yaratishga qaratilgan. Ular qashshoqlikni yumshatish, daromadlar tengsizligini kamaytirish, iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashish va inson huquqlarini rag‘batlantirishga qaratilgan tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlaydi.
Ushbu tashkilotlar o'zlarining siyosat ishlab chiqish rolidan tashqari, a'zo mamlakatlarga ilg'or xalqaro amaliyotga mos keladigan iqtisodiy siyosat va dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda yordam berish uchun texnik yordam va ekspertizalarni taqdim etadilar. Ular, shuningdek, aʼzo mamlakatlar oʻrtasida muloqot va hamkorlik uchun forum boʻlib xizmat qiladi, ularga tajriba va bilim almashish hamda qoʻshma tashabbuslarda hamkorlik qilish imkonini beradi.
Xalqaro iqtisodiy tashkilotlarga Jahon banki, XVF, JST, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD), Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va Taraqqiyot Konferentsiyasi (UNCTAD) kiradi. Har bir tashkilotning o'z vakolati va yo'nalishi bor, lekin ularning barchasi xalqaro iqtisodiy hamkorlik va rivojlanishni rag'batlantirishning umumiy maqsadiga ega.
Biroq, xalqaro iqtisodiy tashkilotlar har doim ham muvaffaqiyatli faoliyat yuritmaganligi sababli tanqid va qarama-qarshiliklarga duch keladi, ba’zi insonlar bu institutlar kuchliroq davlatlar va korporatsiyalar manfaatlarini qo'llab-quvvatlab, ijtimoiy va ekologik muammolarni e'tiborsiz qoldirishini ta'kidlamoqda. Shunga qaramay, ushbu tashkilotlar jahon iqtisodiyotining muhim ishtirokchilari bo'lib, butun dunyo bo'ylab iqtisodiy siyosat va amaliyotni shakllantiradilar.
Hozirgi globallashgan iqtisodiyotda xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning ahamiyati ortib bormoqda. Ular turli shakllarda, jumladan, hukumatlararo tashkilotlar, nodavlat tashkilotlar va davlat-xususiy sheriklik shaklida amalga oshiriladi. Ushbu tashkilotlar xalqaro iqtisodiy hamkorlik va rivojlanishni rag'batlantirishda, shuningdek, mamlakatlar o'rtasidagi savdo va sarmoyani osonlashtirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Hukumatlararo tashkilotlar - bu hukumatlar tomonidan tuzilgan va hukumatlararo darajada faoliyat yurituvchi xalqaro tashkilotlar. Eng mashhur hukumatlararo iqtisodiy tashkilot Jahon Savdo Tashkiloti (JST). JST savdoni erkinlashtirish boʻyicha muzokaralar uchun asos, shuningdek, aʼzo davlatlar oʻrtasidagi nizolarni hal qilish mexanizmini taʼminlash orqali aʼzo davlatlar oʻrtasidagi xalqaro savdoni tartibga solish va ragʻbatlantirish uchun javobgardir. Yana bir hukumatlararo tashkilot - Xalqaro valyuta Fondi (XVF)³ xalqaro valyuta hamkorligini rivojlantirish va unga a'zo mamlakatlarda moliyaviy barqarorlikni saqlash uchun mas'uldir. Tashkilot iqtisodiy inqirozni boshidan kechirayotgan mamlakatlarga moliyaviy yordam ko'rsatadi va a'zo mamlakatlarga makroiqtisodiy barqarorlikni saqlash bo'yicha iqtisodiy siyosatlar bo'yicha maslahatlar beradi.
Nodavlat-Notijorat Tashkilotlar hech qanday davlat organlariga aloqador bo‘lmagan va mustaqil faoliyat yurituvchi tashkilotlardir. Nodavlat-Notijorat tashkilotlari aʼzo mamlakatlarga ilgʻor xalqaro amaliyotga mos iqtisodiy siyosat va dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda yordam berish uchun texnik yordam va ekspertizalarni taqdim etish orqali xalqaro iqtisodiy hamkorlik va rivojlanishni ragʻbatlantirishda hal qiluvchi rol oʻynashi mumkin. Rivojlanayotgan mamlakatlarda sog'liqni saqlashni yaxshilash va qashshoqlikni kamaytirish bilan shug'ullanuvchi Bill va Melinda Geyts jamg'armasi NNTga misol bo'la oladi. Yana bir misol, kam daromadli mamlakatlarda vaksinalardan foydalanish imkoniyatini oshirishga qaratilgan Vaksinalar va Immunizatsiya Global Alyansi (GAVI) ham bunga misoldir.
Davlat-xususiy sheriklik - bu hukumatlar va xususiy sektor tashkilotlari o'rtasidagi iqtisodiy rivojlanishga ko'maklashish va ijtimoiy va ekologik muammolarni hal qilishga qaratilgan hamkorlikdir. Bu hamkorlik turli shakllarda, jumladan, qo‘shma korxonalar, birgalikda moliyalashtirish kelishuvlari va davlat-xususiy alyanslar shaklida bo‘lishi mumkin. Davlat-xususiy sheriklikka misol qilib, barqaror qishloq xo‘jaligi amaliyotini ilgari surish va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining atrof-muhitga ta’sirini kamaytirishga qaratilgan hukumatlar, nodavlat notijorat tashkilotlari va xususiy sektor tashkilotlari o‘rtasidagi hamkorlik bo‘lgan Barqaror Qishloq Xo‘jaligi Tashabbusi (SAI) misol bo‘la oladi.
Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar, avval aytib o'tilganidek, xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish uchun huquqiy normalar va amalga oshirish vositalarini muvofiqlashtirish va amalga oshirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Shuni tushunish kerakki, hech bir davlat boshqa davlatlar bilan mahsulot almashinuvini o'rnatmasdan turib iqtisodiy faoliyatni amalga oshira olmaydi. So'nggi bir necha o'n yilliklarda jahon ishlab chiqarishi va jahon savdosining o'sishi sezilarli darajada oshdi, bu tashqi iqtisodiy aloqalarni yanada muhimroqligini ko’rsatib berdi.
Jumladan, rivojlanayotgan davlatlar jahon iqtisodiyotini tabiiy resurslari va arzon ishchi kuchi bilan ta’minlab, iqtisodiyotini rivojlantirish uchun yangi texnologiyalarni o‘zlashtirib, uning muhim qismiga aylandi. Bu xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ahamiyatini va jahon xo‘jalik tizimida takrorlanadigan turli darajadagi majmuini o‘z ichiga olgan ularni amalga oshirish mexanizmini ko‘rsatadi.
XIM (Xalqaro Iqtisodiy Munosabatlar) tuzilmasi xalqaro iqtisodiy tizimning muhim tarkibiy qismi bo'lib, xalqaro tovarlar va xizmatlar savdosi, kapital va xorijiy investitsiyalarning xalqaro harakati, ishchi kuchlarining xalqaro migratsiyasi, xalqaro valyuta-moliya munosabatlari va xalqaro iqtisodiy integratsiyani o'z ichiga oladi. XIM ob'ektlari moddiy tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, kapital va ishchi kuchi, XIM sub'ektlari (kontraktlari) esa xalqaro iqtisodiy tashkilotlar, milliy davlatlar, investitsion qurilishni amalga oshiruvchi xalqaro tashkilotlar, tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug'ullanuvchi davlat organlari va tashkilotlari, birlashmalarni o'z ichiga oladi. tadbirkorlar, xalqaro korporatsiyalar va firmalar.
Xalqaro mehnat taqsimoti va jahon iqtisodiyoti XMTning ob'ektiv asosini tashkil etadi, u jahon xo'jaligi paydo bo'lishidan oldin ham mavjud edi. Hozirgi zamon jahon xo‘jaligi milliy xo‘jaliklarning yig‘indisidan tashkil topgan global iqtisodiy organizm bo‘lib, bozor iqtisodiyoti, xalqaro mehnat taqsimoti, ishlab chiqarish jarayoni va kapitalning xalqaro ahamiyat kasb etishi ob’ektiv qonuniyatlariga bo‘ysunadi.