Iqtisodiyot” kafedrasi

Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki.
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) 1990-yil 29-maydagi Bitim asosida tashkil etilgan xalqaro tashkilotdir. YeTTB 40 ta davlat tomonidan asos solingan – barcha Yevropa davlatlari (Albaniyadan tashqari), AQSh, Kanada, Meksika, Marokash, Misr, Isroil, Yaponiya, Yangi Zelandiya, Avstraliya, Janubiy Koreya, shuningdek, EEC va Yevropa investitsiya banki (EIB). Uning aʼzolari Yevropa davlatlaridan tashqari XVFning barcha aʼzolari boʻlishi mumkin. YeTTB shtab-kvartirasi Londonda joylashgan. YeTTB va unga aloqador tuzilmalarning Buyuk Britaniyadagi maqomi, imtiyozlari va immunitetlari 1991-yil 15-aprelda YeTTB faoliyatini boshlaganidan so‘ng imzolangan Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya hukumati va YeTTB o‘rtasidagi Bosh qarorgoh to‘g‘risidagi bitimda belgilangan.¹ YTTBning vazifalari va maqsadlari. YeTTBning asosiy vazifasi Yevropa postsotsialistik davlatlarining ochiq, bozorga yo‘naltirilgan iqtisodiyotga o‘tishini, shuningdek, xususiy va tadbirkorlik tashabbusini rivojlantirishga ko‘maklashishdan iborat.
Bankning asosiy vazifasi – Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlarining bozor iqtisodiyotiga oʻtishini osonlashtirish maqsadida YeTTB Nizomida quyidagi funksiyalar nazarda tutilgan: raqobatbardosh xususiy sektorni, birinchi navbatda, kichik va o'rta biznesni rivojlantirish, ta'lim va kengaytirishga ko'maklashish; · yuqoridagi faoliyatni amalga oshirish uchun xorijiy va mahalliy kapitalni safarbar etish; • xususiy tashabbusni qo‘llab-quvvatlash uchun zarur bo‘lgan ishlab chiqarish sohasiga, shuningdek, moliya sektori va xizmat ko‘rsatish sohasiga investitsiyalarni kiritish; ·loyihalarni tayyorlash va amalga oshirish uchun texnik yordam ko‘rsatish; Milliy kapital bozorlarini rivojlantirishni rag'batlantirish; ·Bir qancha benefisiar mamlakatlar ishtirokidagi tejamkor loyihalarni qo‘llab-quvvatlash; · ekologiya va barqaror rivojlanish sohasida faoliyatni faol olib borish; · yuqoridagi qoidalarni ishlab chiqishga o'tadigan boshqa funktsiyalarni bajarish. Boshqa xalqaro moliya institutlaridan farqli o‘laroq, Bank ustavida (1-modda) Bank faoliyat yuritayotgan mamlakatlar ko‘ppartiyaviylik demokratiya, plyuralizm va bozor iqtisodiyoti tamoyillariga sodiq bo‘lishi kerakligi to‘g‘risidagi siyosiy mandat mavjud.
YeTTB xususiy tijorat va sanoat korxonalarini rivojlantirishni faol rag‘batlantiradi va o‘z resurslarining kamida 60 foizini nodavlat sektorga yo‘naltirishi shart. Shu bilan birga, bunday loyihalar uchun davlat kafolatlarini taqdim etish talab qilinmaydi va ular faqat o'zini oqlash hisob-kitoblari asosida va xavf darajasini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Boshqacha qilib aytganda, YeTTB xususiy sektordagi operatsiyalarida yuqori tavakkalchilikni o'z zimmasiga olishga tayyor bo'lgan tijorat banki kabi harakat qiladi. YeTTB kreditlashning asosiy maqsadlari xususiy firmalar yoki xususiylashtirilayotgan davlat korxonalari, shuningdek, yangi tashkil etilgan kompaniyalar, shu jumladan xalqaro investitsiyalar ishtirokidagi qo‘shma korxonalardir. Bankning asosiy maqsadi mintaqaga sarmoya kiritishni rag‘batlantirishdan iborat. YeTTB kreditlar, kafolatlar va aktsiyadorlik investitsiyalarini taqdim etish uchun boshqa investorlar va kreditorlar bilan hamkorlik qiladi. Ushbu faoliyat xususiy sektor tashabbuslarini qo'llab-quvvatlovchi infratuzilma yoki boshqa davlat sektori loyihalarini kreditlash bilan to'ldirilishi kerak. YeTTB mintaqaviy hamkorlikni rag'batlantiradi va u qo'llab-quvvatlaydigan loyihalar ko'plab mamlakatlarni qamrab olishi mumkin.
YeTTB o'zining kreditlash faoliyatida: ·rivojlangan mamlakatlarda umume'tirof etilgan bank standartlari asosida moslashuvchan kreditlashning turli vositalaridan foydalanadi; sektoral faoliyat strategiyasida belgilangan vazifalarni amalga oshirishni xususiy sektor tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlovchi strategiyada nazarda tutilmagan operatsiyalar bilan uyg‘unlashtiradi; · xususiy investorlar, ularning maslahatchilari, shuningdek tijorat banklari bilan hamkorlik qiladi; · uzoq muddatli rivojlanish rejalarini amalga oshirishda hukumatlar bilan hamkorlik qiladi; · xalqaro valyuta va moliya tashkilotlari bilan hamkorlik qiladi; · davlatlararo va mintaqaviy yondashuvlarni uyg‘unlashtiradi; atrof-muhitni saqlash va yaxshilashni ta'minlashga intiladi.
YTTBning tashkiliy tuzilmasi. YeTTB Boshqaruv Kengashi, Direktorlar Kengashi va Prezident tomonidan boshqariladi. Boshqaruv Kengashi – YTTBning oliy ma’muriy organi – bankning har bir a’zosidan (mamlakat yoki xalqaro tashkilot) 2 nafardan vakilni (rahbar va uning o‘rinbosari) o‘z ichiga oladi. YTTB aʼzosining iltimosiga koʻra, uning vakili boʻlgan boshqaruvchi yoki uning oʻrinbosari istalgan vaqtda chaqirib olinishi mumkin. Deputat ovoz berishda faqat hokim yo‘qligida ishtirok etishi mumkin. Kengash o'zining yillik yig'ilishida gubernatorlardan birini rais etib saylaydi, u keyingi rais saylangunga qadar ishlaydi. YTTBning barcha vakolatlari, qoida tariqasida, Bank faoliyatining asosiy masalalarini hal qiluvchi Boshqaruvchilar kengashining vakolati hisoblanadi. ETTB faoliyati samaradorligini oshirish manfaatlarini ko'zlab vakolatlarning bir qismi, zarurat bo'lganda, Direktorlar kengashiga berilishi mumkin.
YeTTBning kredit va investitsiya siyosati. ETTB o'z faoliyatida boshqaruvning bozor usullariga o'tayotgan xususiy va davlat sektori korxonalari uchun quyidagi faoliyat shakllaridan foydalanadi: .ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun kreditlar (shu jumladan birgalikda moliyalashtirish) berish; 2. kapitalga investitsiyalar; .qimmatli qog'ozlarni kafolatlangan joylashtirish; 4.kafolatlar va boshqa yordam shakllarini taqdim etish orqali kapital bozorlariga kirishni osonlashtirish; .maxsus mablag'lar resurslarini ulardan foydalanishni tartibga soluvchi shartnomalarga muvofiq taqsimlash; .ssudalar berish (shu jumladan birgalikda moliyalashtirish) va infratuzilmani rekonstruksiya qilish va rivojlantirish uchun texnik yordam ko‘rsatish (shu jumladan ekologik dasturlar). YeTTB eksport krediti kafolatlarini bermaydi yoki sug'urta qilmaydi.