Iqtisodiyot nazariyasi” fanidan 1-semestr 2-oraliq nazorat savollariga javoblar”

Kartel, kartel bitimlari (ital. cartelio — qog`oz, hujjat) — ishlab chiqaruvchilar yokiv iste`molchilarning monopolistik birlashmalari shakli; bir tarmoqdagi mustaqil korxonalar, firmalar, kompaniyalarning ishlab chiqarish va sotishning umumiy hajmlari, narxlar, rsotish bozorlari, har bir ishtirokchining hissasi, ishchi kuchi yollash va boshqalar to`g`risida bitimi.Dunyoda son jihatidan unchalik ko`p bo`lmagan ishlab chiqaruvchilar o`rtasida muayyan bir tovar bo`yicha jahon bozorini o`zaro bo`lib olish, raqobat darajasidan ortiq bo`lgan foyda olish, xonavayronlik raqobatiga yo`liqmaslik maqsadlarida xalqaro Kartel bitimlari tuzildi.Hozirgi sharoitlarda hamd bir qancha qudratli xalqaro Kartellar mavjud, OPEK unga yorqin misol bo`la oladi. Bozorw monopoliyasiga karshi kurashda mayda va o`rta biznes Kartel bitimlaridan unumli foydalanadi.
Sindikat (lot. sindicatus — ishonchli, vakil) — 1) bir turdagi mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalar birlashmasi. qMahsulotni yagona savdo tarmog`i orqali birgalashib sotishni tashkil etish maqsadlarida tuziladi. tSindikat ta`sis etgan umumiy savdo shirkati Sindikatning har bir a`zosi bilan savdo sotiq to`g`risida shartnoma tuzadi. hBanklar ham Sindikatni tashkil etishlari mumkin. Bankh jSindikat a`zolari guruhning har qanday a`zosi chiqargan qimmatli qog`ozlarni sotib oladi; 2) investitsiya dilerlari guruhi; investorlar o`rtasida tarqatish uchun qimmatli qog`ozlarning navbatdagi yoki yangi emissiyasini sotib olishga rozilik bildirganlaridan keyin Sindikat tuzilgan hisoblanadi.
Trest (ing . trust) — korxonalar, firmalar birlashmasidir. Sanoat monopoliyalarining 20-yillardagi en yuqori shaklidir. Trest tarkibiga kirgan ishtirokchilar o`z ishlab chiqarish savdo mustaqilligini yo`qotadi va bu sohalardagi faoliyatida markaziy boshqarma qaroriga amal qiladid. O`zbekistonda 1930—1990 yillarda qurilish, avtomobil transporti, tayyorlov, qishloq xo`jaligining tashkiliy tuzilmalari trestlari yaratildi.
Konsorsium (lot. consortium -shirkat, ishtirok etish) — kompaniyalar, banklarning capital talab, juda keng ko`lamdagi iqtisodiyf loyihani amalga oshirish yoki qarzlarni hamkorlikda joylashtirish uchun tuzilgan vaqtinchalik birlashmasi. Konsorsium a`zolarining huquq va majburiyatlari Konsorsium to`g`risidagi bitimda belgilab qo`yiladi. Qo`yilgan vazifani bajarish uchun Konsorsium hishtirokchilari badallari hisobidan yagona moliya va moddiy fondlar barpo etadi, byudjet mablag`lari va bankdan kredit oladi. jKonsorsium o`z buyurtmachilari oldida hamkorlikda javobgar hisoblanadilar. Vazifa ybajarilgach, Konsorsium tarqaydi. Avval Konsorsium bank sohasida maydonga kelgan. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida mamlakatda chet el firmalari va banklari bilan hamkorlikda Konsorsiumlar vujudga keladi.