Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish va iqtisodiy xavfsizlik

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish va iqtisodiy xavfsizlik
MEK-89 A guruh
Razikova Malika Timur qizi
XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab jahon iqtisodiyotida katta o zgarishlar amalga osha boshladi. Bu integratsiya jarayonlarida va xalqaro mehnat taqsimotida, globallashuv jarayonlarining tezlashuvida namoyon bo'1di. Jahon mamlakatlarining taraqqiyot darajasidagi tafovutlarning kuchayib borishi va rivojlangan davlatlar tomonidan teng bo’lmagan iqtisodiy munosabatlari amalga oshirilishi, ya’ni bilvosita nazorat qilish (investitsiyalar kiritish, kredit va subsidiyalar berish yo’h bilan) siyosatini amalga oshirish, ba’zi hollarda siyosiy tazyiq o’tkazish kabi hodisalar ham hozirgi davming xususiyatlaridan biriga aylanib bormoqda.
Ma'lum davrlarda jahon iqtisodiyotida, alohida olingan mintaqalarda, mamlakatlarda sodir bo’ladigan turh inqirozlar milliy, shu jumladan iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash muammolarining dolzarbhgini oshiradi. Ma’lumki, AQSH ipotekalı kreditlash tizimidan boshlanib, keyinchalik jahon iqtisodiyotini qamrab olgan “mohyaviy-iqtisodiy inqiroz ko’plab mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqtisodiy o’sish sur’atlarining keskin pasayib ketishi bilan bog'liq ishsizlik va boshqa salbiy oqibatlarni keltirib chiqardi” 2. Bunday sharoitda milliy manfaatlarni himoya qilish, mamlakatda iqtisodiy va jtimoiy barqarorlikni ta’minlash, aholini turmush darajasini pasayib ketishini oldini olish muhim ahamiyat kasb etadi.
Hozirga kelib O’zbekiston integratsiyalashgan global iqtisodiy makonning, global moliyaviy- iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismiga aylandi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning “Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” asarida ta'kidlanganidek, buning tasdig’ini respublikaning tashqi dunyo bilan aloqalarining tobora kuchayib borayotganida, taraqqiy topgan yetakchi davlatlar ko magida iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish, modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash bo’yicha dasturlarni amalga oshirilayotganligida, O’zbekistonning xalqaro savdo tizimiga integratsiyalashuvida va boshqalarda ko rish mumkin.
Bunday sharoitda mamlakat korxonalarini tashqi bozorlarda raqobatbardosh bo’lishini ta’minlash, dunyo bozorlari talabiga javob beradigan mahsulotlar ishlab chiqarish, eksportni rag'batlantirish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta’minlash esa mamlakat iqtisodiy xavfsizlıgini ta’minlashning muhim ornili bo’lık hisoblanadi.
Mamlakatning iqtisodiy xavfsizhgi holati mezon va ko rsatkichlar tizimi orqali baholanadi. Makro va mikro darajada iqtisodiy xavfsizlikka bo’ladigan tahdidlami tahlil qilish va bashoratlashda iqtisodiy xavfsizlikning mingdan ziyod ko rsatkichlaridan foydalaniladi. Lekin shularning ichida 19 ta indikatordan foydalanish maqsadga muvofiq deb hisoblaniladi. Bu indikatorlar iqtisodiyotning real va mohyaviy sektorlarida va jtimoiy sohada iqtisodiy xavfsizlikning muhim jihatlarini ifodalaydi. 19 ta indikatorning xususiyatlaridan bin ular orasidagi o zaro bog’liqlikdir
Mamlakat iqtisodiy xavfsizhgini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun uning indikatorlari monitoringini tashkil etish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Monitoring iqtisodiy xavfsizlik ko’rsatkichlarini aniqlash, tahlil qilish va ularning o zgarish tendensiyalari va istiqbolini aniqlash imkonini beradi.
Mutaxassislarning fıkricha, mezonlar biror-bir harakatni amalga oshirish uchun yo’llanma sifatida qabul qilinishi mumkin emas. Uni amalga oshirishda jamiyat bazisini qayta tashkil etish, resurs va ishlab chiqarish salohiyatini qayta qurish, yangi bozor institutlarini, xo’jalik yuritish dastaklarini, boshqarish tizimini yaratishga muvofiq bosqichma-bosqichharakat qilish zarur bo’ladi.
YUqoridagi ko rsatkichlardan tashqari yana bir qator ko rsatkichlar ham mavjud. Masalan, aholi daromadlari, chakana narxlar miqdori, uy-joy bilan ta’minlanganlik, hududning mamlakat yalpi ichki mahsulotdagi ulushi, hududning to'lov balansi, eksport-import saldosi va boshqalar.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT