Iqtisoslashtirilgan maktablarda axloqiy tarbiyani amalga oshirish yo’llari

IQTISOSLASHTIRILGAN MAKTABLARDA AXLOQIY TARBIYANI AMALGA OSHIRISH YO’LLARI

Borgan sari, media bola va o'smir shafqatsizlik hujjatlari haqida ma'lumotlar mavjud. Bundan tashqari, bu shafqatsizlik shu yosh va keksa kishilar ham qaratilgan. yoshlar ishtirokida milliy asosida tez-tez to'qnashuvlar, shuningdek.

Bu nur esa, savol axloqiy ta'lim o'quvchilarni yangi GEF aks bir o'ta muhim belgi, qozongan. davlat rasman bu individual fanlar muammo va butun jamiyat emas, deb e'tirof etdi. Va u markaziy hal qilinishi kerak.
Bolalar-axloqiy tarbiya bir oila kabi erta boshlash kerak. maktabga bolalar allaqachon yaxshi va yomon, yaxshi va, "mumkin" va yomon ajrata o'rganish kerak "mumkin emas." Axir, bu birinchi qarashda, tushunchasi biz ataydigan asosidir, oddiy "talabalar ma'naviy ta'lim». u o'zingiz va ularning atrofida dunyoga o'zining to'g'ri munosabat hosil bo'lgan uzluksiz jarayon - Bu hisobga shaxsning ta'lim haqiqatni olish kerak.
Avvalo talaba-axloqiy tarbiya lozim, kabi axloqiy kategoriyalarni tashkil qilish vatanparvarlik, fuqarolik , ijtimoiy birdamlik, oila va mehnat qilish istagi va ijod, ilm-fan, madaniyat va san'at rivojiga. Bu o'sha toifadagi barcha, mavjudligi mamlakat fuqarolari rivojlantirish va ularning qiyofasini saqlab qolishga imkon beradi, deb.
yosh talabalar o'rganish axloqiy tarbiya yillarida - bu deyarli shaxsi rivojlantirishda asosiy qadamdir. Shuning uchun, sog'lom ma'naviy shaxsi ta'lim kabi erta asosiy sinflar emas o'z-o'zidan, lekin muntazam ravishda va muntazam ravishda ota-onalar va o'qituvchilar va qo'shma harakatlari sifatida amalga oshirilishi lozim. Buning uchun, yaratish va maxsus dasturlari va bir qismini ishlab ixtiyoriy faoliyati talabalar. ikkinchisi ostida muassasalari bilan maktab to'g'ridan-to'g'ri o'zaro anglatadi qo'shimcha ta'lim, sport maktablari, madaniy va ma'rifiy tashkilotlar.
ixtiyoriy faoliyati davomida talaba, jamiyatning tuzilishi, ijtimoiy normalar haqida bilimlar tasdiqlamaydi yoki kompaniya harakatlarini tasdiqlash kerak. Shuningdek, u jamiyat va boshqalar bilan ta'sir o'tkazish qobiliyati asosiy qadriyatlar ijobiy munosabatni shakllantirish kerak.
Bir talaba mos, to'g'ri ishlashi tashkil qachon bu uning uchun qiziqarli va ommabop tarzda qo'shimcha ma'lumot olasiz maktab kutubxonasi, ziyorat qilish yordam berishi mumkin. Bu hali adabiyot ta'sirida juda sezgir bo'lgan yosh o'quvchilar, ayniqsa, to'g'ridir.
adabiyot murojaat tashqari, o'rta va katta yosh guruhlari, o'quvchilari axloqiy ta'lim, shuningdek, boshqa faoliyat asoslangan bo'lishi kerak. Misol uchun, yoshlar uchun maktab muzeyi uchun foydali muntazam tashriflar, uning texnik va rivojlantirish bo'yicha ish bo'ladi. Bu saqlab qolish va mustahkamlash qiladi avlodlar davomiyligini. Biroq, talabalar axloqiy ta'lim tashqi kuzatuvchi rolini faqat cheklangan bo'lishi mumkin emas - bor juda samarali ta'lim "faoliyati" usullari hisoblanadi. Faqat shaxsan bir odam, o'z ishlari natijasi ko'rish uchun, ularning mavjudligiga ahamiyatini tushunish, qaytib lazzatini his mumkin, albatta, to'g'ri ishi, yaxshi ishtirok etadilar.
Bunday "faol" faoliyati misol shiori "Ochiq yurak" ostida bo'lib o'tgan "Maktab yarmarkasi", bo'lishi mumkin. ularning amalga oshirish uchun uzoq tayyorgarlik talab. birgalikda ularning ota-onalari va o'qituvchilari bilan barcha talabalar tovarlar, o'z qo'llari sotish uchun tayyorlash.
Har bir sinf sotuvchi, adolatli mahsulotlari, yaqin uylar aholisi orasida reklama kampaniyasi namoyish smetasini tanlaydi. To'g'ridan-to'g'ri yarmarkada butun maktab xodimlari, shuningdek, mehmonlar ishtirok etadi. Ushbu tadbirda yana ishtirokchilari har qanday bayram biriktirilgan jalb qilish havaskorlik konsert to'ldirish. Shunday qilib, maktab katta tadbir bo'lib o'tdi.
Lekin yarmarkasi maqtash barcha pul davolash pullik talab maqsadli bola o'tkazilishi haqiqatdir. Barcha bolalar, hatto ba'zi hollarda, talabalar qiyin vaziyat odam bo'lgan qarindoshlari bilan uchrashuv bo'lib o'tdi, bu xabardor bo'lishi kerak. So'ngra, masalan, operatsiya bola bo'lib o'tdi, qanday qilib haqida maktab xodimlari xabardor ularga uning o'zi va oilasi tomonidan minnatdorchilik so'zlarini berish kerak.
shogirdi ozod vaqtida allaqachon to'liq ma'naviy ustuvor va mamlakat intilish qaratilgan qadriyatlar, hosil bo'lishi kerak yaratish va u erda millatchilik namoyon bartaraf etish tartibini saqlab.
Lekin, ularning hammasi bir maktab o'quvchisi kattalar hokimiyatini yordamida shaxsiy masalan holda habata bo'ladi, noyob dasturlari yaratilgan bo'lardi nima deya olmayman. Faqat, bu, masalan, u munosabatlar va kishilar o'rtasidagi o'zaro hurmat to'g'ri modelini qurish, shuningdek, Vatan tomon vatanparvarlik munosabatni shakllantirish mumkin bo'ladi.
Milliy va umuminsoniy qadriyatlar mazmunida aks etgan g‘oyalar, demokratik talablar hamda axloqiy-huquqiy me’yorlarga muvofiq faoliyat yuritish ijtimoiy fuqarolik munosabatlarining muhim qoidasiga aylanadi. Fuqarolik tarbiyasi fuqarolik tushunchasining mohiyatini anglatish orqali bolani maktabgacha yoshdan yuksak darajadagi fuqarolik madaniyatini shakllantirish, ularni xalq, Vatan, jamiyat manfaatlari yo‘lida kurashuvchi fuqarolar etib tarbiyalashga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon. Fuqarolik tarbiyasining markaziy obyekti fuqaro sanaladi. Fuqaro fuqaroligi huquqiy jihatdan e’tirof etilgan hamda muayyan jamiyat (davlat) a’zosi bo‘lgan shaxsdir. Fuqarolik esa huquqiy va axloqiy me’yorlarga ongli rioya etish, ma’lum huquqlardan foydalanish hamda burchlarni bajarishga mas’ullik bilan yondoshuv, mehnat jarayoni va jamoadagi faollik, ma’naviy yetuklik asosida muayyan davlatga mansublik. Fuqarolik tarbiyasining vazifalari tizimini quyidagilar tashkil etadi
Tarbiya - shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun uyushtirilgan pedagogik jarayon bo‘lib, tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta’sir etish imkonini beradi. Tarbiya jarayoni tarbiyachi va tarbiyalanuvchilar o‘rtasida tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo‘naltirilgan hamkorlik jarayonidir. Tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchining ongi shakllana boradi, his-tuyg‘ulari rivojlanadi, ijtimoiy hayot uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy aloqalarni tashkil etishga xizmat qiladigan xulqiy odatlar hosil bo‘ladi. Mustaqil O‘zbekiston Respublikasida har bir fuqaroning ijtimoiy-siyosiy, huquqiy 128 faolligini yuzaga keltirish, huquqiy madaniyatini qaror toptirish – fuqarolik (huquqiy) jamiyatning asosiy talabi sanaladi. Jamiyat tomonidan qonunchilik yo‘li bilan belgilangan talablar fuqaro xulqini baholash, xatti-harakatlari mohiyatini tahlil qilish uchun mezon bo‘lib xizmat qiladi. Ana shu talablarga muvofiq fuqaroning xulq-atvoridagi ayrim ko‘rinishlar, harakatlar yoki odatlar ma’qullanadi yoki qoralanadi. O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining maqsadi erkin, demokratik, insonparvar huquqiy davlat va jamiyatni qurishdir. Bu jamiyatni bunyod etish jarayonida yangi ijtimoiy fuqarolik tarbiyasini tashkil etish vazifalarini yanada murakkablashtiradi. Zero, demokratik, huquqiy jamiyat barpo etilishining muvaffaqiyati fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy onglilik darajasi, fuqarolik fazilatlarining qaror topganligi va ijtimoiy faollik ko‘rsatkichlariga bog‘liq. Fuqarolikning ijtimoiy asosi yangi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar bo‘lib, unda fuqarolarning shaxsiy manfaati jamiyat manfaati bilan qo‘shilib, uyg‘unlashib ketadi
Tabiatga muhabbat, unga ehtiyotkorlik munosabatini, o‘simlik va hayvonlarga g‘amxo‘rlikni tarbiyalash va shular orqali tabiatga qiziqish, vatanparavarlik, mehnatsevarlik, tabiatni saqlovchi va uning boyliklarini ko‘paytiruvchi, kattalarning mehnatiga hurmatni tarbiyalash kabi vazifalarni amalga oshirishda tabiat burchagining ahamiyati kattadir. Tabiat burchagining muhim tomoni yana shundaki, uni bolalar har kuni ko‘radilar. Bolalar tabiat burchagidagi o‘simlik va hayvonlarni sistemali ravishda kuzatib va parvarish qilib boradilar, Natijada o‘simlik va hayvonot dunyosining rang-barangligi, ularning o‘sishi va rivojlanishi, ular uchun qanday shart-sharoitlar kerakligi to‘g‘risidagi tasavvur va tushunchalarni egallab boradilar. Tarbiyachi bolalarni solishtirma analizga o‘rgatadi, ular o‘rtasidagi umumiylik va farqlarni, ularga xos belgilarni bilib oladilar. Bolalar diqqatini osimliklarning chiroyli gullashiga, barglarining shakli va tusiga, akvariumdagi baliqlarning chiroyli ko‘rinishiga va chaqqon harakatiga jalb etadi. Natijada bolalar bu go‘zallikdan quvonishga o‘rganadilar hamda ularning estetik didi o‘sadi. Bolalar tabiat burchagidagi o‘simlik va hayvonlarni tarbiyachi rahbarligida sistemali ravishda kuzatib, parvarish qilib borishlari natijasida ma’lum malaka va ko‘nikmalarni ham egallab boradilar, ularga nisbatan barqaror qiziqish va g‘amxo‘rlik hissi uyg‘onadi. Bolalarning tabiatga mehr-muhabbatini o‘simliklar va hayvonlarni parvarish qilish, ularni asrab-avaylash bo‘yicha mehnat faoliyatlarini tashkil etish bilan birga qo‘shib olib borish kerak.
Hozirgi davrda mamlakatimizda tarbiyaviy ishlarning mazmuni barkamol avlodni shakllantirishga qaratilgan. Respublikada sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yosh avlodni XXI asr talablariga to‘liq javob beradigan har tamonlama rivojlangan shaxslar etib voyaga yetkazish uchun zarur shart-sharoitlar va imkoniyatlar yaratilgan. Bu boradagi ishlarni aniq, maqsadli amalga oshirish uchun davlat ahamiyatiga molik hujjatlar, dasturlar va rejalar ishlab chiqilgan. Birgina ―Ta‘lim to‘g‘risida‖gi Qonun, ―Kadrlar tayyorlash milliy dastur‖ning qabul qilinishi yuksak umumiy va kasb-hunar madaniyatiga, istiqbolli vazifalarni hal etishga qodir barkamol avlodni tarbiyalashga yo‘naltirilganligini keltirish kifoya. Tarbiya - yosh avlodni har tamonlama voyaga yetkazish, unda ijtimoiy ong va xulqatvorni tarkib toptirishga yo‘naltirilgan faoliyat bo‘lib, shaxsni aqliy , jismoniy, ahloqiy, ma‘naviy sifatlarini shakllantirishga qaratilgan bo‘lib, insonning jamiyatda yashashini ta‘minlash uchun zarur bo‘lgan xususiyatlarini tarkib toptirishning jarayonlaridir. Tarbiya shaxsni tarkib toptirishga qaratilgan bo‘lib, shaxs va jamiyatning mavjudligini ta‘minlaydigan qadriyatlar asosida rivojlanadi. Tarbiya inson shaxsini shakllantirish, uning ijtimoiy, siyosiy, madaniy, ma‘rifiy hayotida faol ishtirokini ta‘minlashga qaratilgan barcha ta‘sirlar, tadbirlar, harakatlar, intilishlar majmuini anglatadi. Tarbiya nafaqat oila, maktab, bolalar va yoshlar tashkilotlarida olib boriladigan jarayonlar bo‘libgina qolmay, uning yetakchi g‘oyalari ommaviy axborot vositalari, gazeta va jurnallar orqali singdirilgan mafkurani ham o‘z ichiga oladi. Zero, tarbiya ta‘limga nisbatan kengroq bo‘lgan tushunchadir. Bunday tarbiyaning oila va tarbiyaviy muassasalar hamda jamoat tashkilotlari tomonidan amalga oshirilishini nazarda tutadi. Shu jihatdan tarbiya ta‘lim olish bilan chambarchas bog‘liq holda amalga oshiriladi. Ta‘lim – tarbiya orqali shaxda ezgu ma‘naviy – axloqiy sifatlar tashkil topadi. Shu o‘rinda O‘zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Islom Karimovning quyidagi fikrlarini keltirish maqsadga muvofiqdir: ―Albatta, ta‘lim – tarbiya ong mahsuli, lekin ayni vaqtda ong darajasi va uning rivojini belgilaydigan, ya‘ni xalq ma‘naviyatini shakllantiradigan va boyitadigan muhim omildir. Binobarin, ta‘lim – tarbiya tizimini va shu asosda ongni o‘zgartirmasdan turib, ma‘naviyatni rivojlantirib bo‘lmaydi... ... har qaysi ota – ona, ustoz va murabbiy har bir bola timsolida avvalo shaxsni 27 ko‘rish kerak. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan holda, farzandlarimizni mustaqil va keng fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lgan, ongli yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish – ta‘lim – tarbiya sohasining asosiy maqsadi va vazifasi bo‘lishi lozim ...‖1 Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib shuni aytish joizki, insonning boy ma‘naviy – tarixiy jarayonida samarali foydalanish, o‘sib kelayotgan yosh avlodni vatanparvar, xalqparvar, yuksak ma‘naviyatli etib voyaga yetkazish, insoniy fazilatlarni singdirishda tarbiyaviy ishlarni to‘g‘ri tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etishning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: - maqsadning aniq mezonlarda ifodalanishi; - faoliyat maqsadini amalga oshirishda xizmat qilishi; - bolalar tarbiyasidagi faoliyatni o‘qituvchi, ota – ona va jamoa bilan hamkorlikda boshqaruvni ta‘minlash muhimdir. Tarbiyaviy ishlarni tashkil qilish va uning salohiyatini oshirish bola qalbida insoniy fazilatlarni singdirish ko‘p jihatdan tarbiyachi-tarbiyalanuvchilarning ijodiy faoliyatini tashkil etishga bog‘liq. Ular quyidagi omillarni qo‘llash asosida vujudga keladi: - Tarbiya jarayonini tashkil qilishdagi munosabatlar. Bunda tarbiyalanuvchilarning kundalik hayotiy voqyealari jamoadagi tartib qoida va xulqatvorlar haqidagi motivlar va ularga bir butun yondoshuv kabilardir; - Tarbiyaviy ishlarning maqsadi, aniqligi va ta‘sirchanligi. Tarbiyaviy jarayonni loyihalashtirish, shakl, metod, shart – sharoitlarni oldindan aniqlab qo‘yilgan maqsadga muvofiqlashtirish; - Tarbiyachi va tarbiyalanuvchilarning o‘zaro munosabatlari. Tarbiyachi va tarbiyalanuvchilarning ruhiy holatlari, muloqat va munosabatda bo‘lishlari, ruhiy shart – sharoitlar yaratilishi, tarbiyaviy tadbirlarni gigiyena qoidalariga moslash, estetik talablarga javob berishi, tarbiyaviy ishlarni muvaffaqiyatli tashkil etish funksiyalaridan biridir. - O‘quvchi – yoshlarning faolligi va mustaqil ijodiy faoliyatini tashkil etish. Tarbiyaviy tadbirlarni tashkil qilishda o‘quvchi yoshlarning faolligi ko‘p jihatdan ixtiyoriylik, tashkilotchilik va ijodkorligiga bog‘liq; - Tarbiyaviy ishlar ta‘lim jarayonida olgan bilimlariga uyg‘un bo‘lishi. Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishda turli fanlarning integrasiyasi hisobga olish ijobiy xarakter kasb etadi. Tarbiyaviy ishlar metodikasi yosh avlodni har tamonlama barkamol avlod qilib tarbiyalash, ular ongiga milliy g‘oyani singdirishda har tamonlama ta‘sir ko‘rsatadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida har bir fuqoroning ilm olishi, o‘z qobiliyatlarini har tamonlama rivojlantirish ta‘kidlanadi. Ta‘lim to‘g‘risida qabul qilingan qonunda maktabning, unda amalga oshiriladigan ta‘lim-tarbiyaning mazmuni amalga oshirilishi lozim bo‘lgan tarbiyaning vazifalari belgilab berildi. Ma‘lumki yosh avlodga tarbiya berish jarayonida maktab juda katta ahamiyat kasb etadi. O‘quvchilarga tarbiya berish, ularga ta‘lim berish bilan birgalikda amalga oshiriladi. Ammo, tarbiyaning o‘z vazifasi, mazmuni, amalga oshirish usul va vositalari mavjud. O‘qish va tarbiya jarayonining uzviyligi ta‘lim muassasalari oldiga qo‘yilgan eng muhim pedagogik vazifalardan biri hisoblanadiTarbiya metodlari o‘qituvchi va jamoa tamonidan tarbiyalanuvchilarning g‘oyaviy va ma‘naviy e‘tiqodlarini, ma‘naviy his tuyg‘u va odatlarini tarkib toptirish maqsadida qo‘llanadigan shaxsga tarbiyaviy ta‘sir ko‘rsatish yo‘llarini anglatadi. Metodlar tarbiyaning maqsad va mazmuniga bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun tarbiyalanuvchilarning rivojlanganlik darajasini hisobga olish tarbiya metodlaridan samarali foydalanishning muhim shartlari hisoblanadi. O‘qituvchi o‘quvchilar bilan tarbiyaviy ishlarni olib borganda turli xil usul va vositalarni qo‘llaydi. Tarbiya metodlarining xilma-xilligi ularni turlarga ajratish, ta‘sir qilish zarurligini ko‘rsatadi. Shuning uchun tarbiyaviy ishlar metodikasi fanida ularning alohida xususiyatlarini hisobga olib quyidagi turlarga ajratish mumkin. 1.Ijtimoiy ongni shakllantirishga xizmat qiluvchi metodlar. 2.Odatlantirish va faoliyatga mashqlantirish metodlari. 3.Tarbiyada rag‘batlantirish va jazolash metodlari. Birinchi guruh metodlarining vazifasi o‘quvchilarning ijtimoiy ongiga hayot, ahloq, mehnat qilish munosabatlari to‘g‘risida qoida va meyorlarini hosil qilishdan iborat.Tarbiya jarayonida ushbu metod shaxsning e‘tiqodi va ishonchiga aylanib boradi. Ikkinchi guruh metodlari yordamida o‘quvchilarda ma‘naviy mazmuniga oid odatlar asosida, faoliyat zaminida tarkib topadi. Faoliyat o‘quvchilarning ijtimoiy munosabat, ijtimoiy munosabat, ijtimoiy xulq-atvor tajribasi bilan boyituvchi muhim manba bo‘lib hisoblanadi. Uchinchi guruh metodlariga shunday metodlar kiradiki, bularda tarbiyalanuvchilardagi ijobiy hulq –atvor va odatlarni rag‘batlantirish, salbiy xislatlarni tuzatish yoki oldini olish, ularning his-tuyg‘ulari va maqsadlariga bevosita ta‘sir ko‘rsatishda foydalaniladi. Ushbu guruh metodlariga rag‘batlantirish va jazo berish kabilar kiradiTarbiyaviy ishlar tizimi va tarbiya jarayoni har qanday mamlakat hayotida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Yosh avlodning, umuman, jamiyat a‘zolarining Мetodlar Ijtimoiy ongni shakllantiruvchi metodlar Odatlantirish va faoliyatga mashqlantirish metodlari Rag‘batlantirish va jazolash metodlari Maqsad Barkamol shaxsni tarbiyalash 32 tarbiyasi bilan yetarlicha shug‘ullanmagan mamlakat turg‘unlikka yuz tutadi va oqibatda inqirozi tayin bo‘ladi. Negaki, har qanday jamiyatning o‘sib, rivojlanishi uchun moddiy va ma‘naviy boyliklar yetishtirishni, ajdodlardan yaxshiroq darajaga ko‘tara bilishi kerak. Yosh avlodda ana shunday moddiy va ma‘naviy qobiliyatlar shakllantirishi uchun jamiyat uzluksiz ravishda samarali faoliyat ko‘rsatadigan tarbiyaviy institutlar tizimiga ega bo‘lishni taqozo etadi.
Respublikamiz mustaqillikka erishgach ta‘lim-tarbiya jarayonini rivojlantirish uchun bir qancha yangi asoslar yuzaga keldi. Jumladan ―Ta‘lim to‘g‘risidagi‖ Qonun , ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ ning yaratilishi ta‘limni tubdan halos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma‘naviy va ahloqiy talablarga javob beruvchi malakali kadrlar tayyorlash imkoniyatini beradi. O‘zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti I.A.Karimov o‘zining bir qancha nutq va risolalarida istiqbolga erishishning yo‘llari, tamoyillarini aniq va ravshan ko‘rsatib bergan. Ayniqsa, ―Istiqlol va ma‘naviyat‖, ―O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida‖, ― Barkamol avlod orzusi ‖ kabi asarlarida jamiyatning ma‘naviy jihatdan yangilanishi va rivojlanishi, tarbiya masalalari, ijtimoiy tarbiyaning aosiy negizlari bayon etilgan. Tarbiya tushunchasi millat tarixi va jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida turlicha mohiyatga ega bo‘lib, har xil tarzda izohlanib kelindi. O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, tarbiyani izohlashda yangi sog‘lom pedagogik tafakkurga tayangan holda yondashuv qaror topa boshladi. Endilikda tarbiyaning irsiy-biologik jihatlari va milliyligiga alohida e‘tibor qaratilmoqda. Milliy tarbiya xalq nomi va uning tarixi chambarchas bog‘liqdir. Buning uchun xalq pedagogikasi boyliklari, mutufakkirlarning pedagogik qarashlari tizimli sinchkovlik bilan o‘rganilmoqda. Tarbiya jarayonini amalga oshirishda ijtimoiy tarbiya alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki tarbiya jarayoni ijtimoiy xarakterga ega bo‘ladi. Ijtimoiy tarbiya bolada ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan fazilatlarni rivojlantirish jarayonidir. Ijtimoiy tarbiya tarbiyaviy ishlarning aniq maqsad asosida amalga oshiriladigan oila tarbiyasi, mahalla tarbiyasi, maktab tarbiyasi, o‘rta maxsus kasb-hunar ta‘limida amalga oshiriladigan tarbiya, oliy ta‘lim tarbiyasini qamrab oladigan jarayonlardir. Ijtimoiy tarbiyaning vazifasi ham jismonan baquvvat, ma‘naviy yetuk, mustaqil fikrlaydigan, ishlash va yashash qobiliyatiga ega bo‘lgan, zamonaviy fan-texnika va texnologiya yutuqlarini o‘zlashtiradigan, ma‘lum kasb-hunarni egallagan barkamol avlodni shakllantirishdan iborat. Ijtimoiy tarbiya orqali shaxsning ijtimoiylashuvi yuzaga keladi. U ijtimoiy munosabatlarga kirishish usullarini o‘rganadi. Shaxsga kasb-hunar o‘rgatish, kishining ma‘naviy va g‘oyaviy qiyofasini shakllantirishga qaratilgan xatti-harakatlar jarayoni ijtimoiy tarbiyadir. Ijtimoiy tarbiya o‘quvchilar ongini muayyan jamiyatning maqsad va vazifalariga muvofiq ravishda tarkib toptirish va rivojlantirish jarayoni hamdir. Ijtimoiy tarbiya jarayonida inson va jamiyat hayotiga oid axloqiy tushunchalar, qonun-qoidalar bolalar ongiga singdirib boriladi. Kishilarning ijtimoiyiqtisodiy va madaniy hayotda faol ishtirok etishiga qaratilgan barcha ta‘sirlar ijtimoiy tarbiya jarayonida amalga oshiriladi. Shuning uchun ijtimoiy tarbiya umuminsoniy xarakterga ega bo‘ladi va bunda shaxs xohlagan soha bo‘yicha ta‘lim-tarbiya ko‘rib, istagan kasbni egallashi mumkin. Dunyo tabiyashunosligi ijtimoiy tarbiyaning 33 mohiyatini asoslab berdi. Tarbiya va tarbiyaviy ishlar har qanday jamiyat va har qanday mamlakat hayotida hal qiluvchi ahasiyat kab etadi, Yosh avlodning tarbiyasi bilan yetarlicha shug‘ullanmagan g‘alq yoki mamlakat inqirozga yuz tutadi. Chunki har qanday mamlakatning rivojlanishi uchun moddiy va ma‘naviy boyliklarni ishlab chiqarish to‘xtovsiz ravishda yuksalib borishi zarur. Yosh avlodda ana shunday moddiy va ma‘naviy qobiliyatlarini shakllantirish uchun uzluksiz ravishda faoliyat ko‘rsatadigan tarbiyaviy ishlar tizimi bo‘lishini taqozo etadi. Tarbiyaviy ishlar tizimi jamiyat taraqqiyotining turli davrlarida turlicha mohiyatga ega bo‘lib, har xil izohlandi. Shuning uchun ham turli sinf va ijtimoiy tabaqalarning tarbiyasi o‘zgacha bo‘ladi va bir-biriga qarama-qarshi turadi degan qarash hukmronlik qilgan. Tarbiyaviy ishlar jarayonida tarbiyaning sinfiy xarakterga ega emasligi isbotlanadi. Chunki chindan ham bunyodkorlik va vayronkorlikning mohiyati har qanday ijtimoiy sinf vakili uchun ham bir xildadir. Ijtimoiy tarbiya maxsus muassasalar tamonidan amalga oshiriladigan pedagogik jarayondir. Xalqning o‘zi yaratgan tarbiyachilik san‘atiga va boy merosiga asoslanishi ijobiy ahamiyatni kasb etadi. Tarbiya jarayonida ijtimoiy tarbiya bilan birgalikda oila tarbiyasining uzviyligi va ustivorligi muhim hisoblanadi. Ta‘lim muassalaridagi tarbiyaviy ishlar jarayonining samaradorlik darajasi ko‘p jihatdan tarbiyaviy ishlar tizimining tashkil etilishiga bog‘liq. Tarbiyaviy ishlar tizimi mazmunan boy bo‘lishi, umumiy maqsad va o‘quvchilar imkoniyatlariga mos bo‘lishi kerak. Tarbiyaviy ishlar metodikasi fani bevosita mamlakat hayoti, xalq tarbiya tizimi bilan mustahkam bog‘langandir. Tarbiya jarayoni va tarbiya ishlarini olib borish murakkab bo‘lgan bir butun jarayondir, binobarin, bola shaxsining har tamonlama rivojlanib borishida turli xil sharoitlar ta‘sir ko‘rsatadi. Ta‘lim muassalarining vazifasi tarbiyaviy ishlar tizimini to‘g‘ri tashkil etib va ba‘zi sharoitlarning rolini faollashtirib bola shaxsini kamol topishini ta‘minlashdir
Tarbiya nazariyasi pedagogika fanining bir qismi bo‘lib, tarbiyaviy jarayonning mazmuni usuli va tashkil etilishi masalalarini o‘rganadi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so‘ng jamiyatning barcha jabhalarida bo‘lganidek ta‘limtarbiya jarayonida ham keskin o‘zgarishlar yuz berdi. Jamiyatdagi ijtimoiy tuzumning o‘zgarishi kishilar ongi va dunyoqarashidagi inqilobiy o‘zgarishlar ham tarbiya jarayoni va unga bo‘lgan talablarni qayta ko‘rib chiqish ehtiyojini tug‘dirdi. Ana shu 50 zaruriyatga ko‘ra hozirgi zamon pedagogikasida tarbiya-tarbiyachining tarbiyalanuvchi shaxsiga aniq bir maqsadga qaratilgan bir biri bilan hamkorlikda qiladigan munosabatlari va o‘zaro ta‘sir ko‘rsatishi ekanligini alohida ta‘kidlash lozimdir. Bugungi kunda shunchaki bilimga ega bo‘lgan insonni emas, balki ijodkor o‘z iste‘dodi bilan ajralib turuvchi ishbilarmon insonni tarbyalash zamon taqozosidir. Tarbiya jarayonida kishining turli qobiliyatlari rivojlanadi, g‘oyaviy, axloqiy, irodaviy, estetik xislatlari shakllanadi. Tabiatga jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi. Jismoniy kuch qudratlari mustahkamlanadi. Tarbiya qoidasi pedagogik ta‘lim va tarbiya jarayonini yaxshiroq tashkil etish maqsadadi foydalanadigan boshlang‘ich holat rahbarlik asosidir. Tarbiya qoidalari o‘qituvchi, tarbiyachilarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatuvchi qoidalar hisoblanadi va u yangi kishini shakllantirish vazifalari bilan belgilanadi. Tarbiya qoidalari shark mutafakkirlarining fikrlari va milliy pedagogikaning yutuqlariga asoslanadi. Tarbiya qoidalari tarbiya jarayoninig o‘ziga xos qonuniyatlarini aks ettiradi. Bu qoidalari rioya qilishni tarbiyalash samarasini oshiradi, yaxshi natija beradi. Tarbiyaning mazmuniya, tashkil etilishi, usullari, ularga qo‘yiladigan talablar shu qoidalarda o‘z ifodasini topadi. 2. Jamiyatimizda yangicha ijtimoiy munosabatlarni paydo bo‘lishi tarbiyaning mohiyati mazmuni va qoidalariga ham o‘z ta‘sirini o‘tkazadi. Tarbiya jarayonini yangilash tarbiya qoidalarini qayta ko‘rib chiqish zaruriyatini tug‘diradi. Tarbiya qoidalariga quyidagilarni kiritish mumkin: 1. Tarbiyaning ma‘lum maqsadiga qaratilganligi. 2. Tarbiyaning inosnparvarlik va demokratiya qoidasi. 3. Tarbiyaning hayot bilan, mehnat bilan bog‘liqligi qoidasi. 4. Tarbiyada milliy, madaniy va umuminsoniy qadriyatlarning ustuvorligi qoidasi. 5. O‘quvchilarning yosh va shaxsiy xususiyatlarini hisobga olish qoidasi. 6. Izchillik, tuzimini, tarbiyaviy ta‘sirlarning birligi va uzlukzsizligi qoidasi. 1. Tarbiyaning maqsadga qaratilgan qoidasi. Tarbiyadan ko‘zlangan asosiy maqsad har tomonlama ma‘naviy rivojlangan aqliy va axloqiy barkamol shaxsni shakllantirishdan iborat. Shunga ko‘ra tarbiyaviy faoliyatning mazmuni tashkiliy shakllari va usullari shu maqsadga erishishni ko‘zda tutadi. Bundan tashqari o‘quvchilarda milliy g‘urur va milliy axloq odobni shakllantirishni ham nazarda tutadi. Tarbiya ma‘lum maqsadni ko‘zlovchi va uzluksiz davom etadigan jarayondir. 2. Tarbiyada invonparvarlik va demokratiya qoidasi. O‘qituvchi bilim saviyasi, ma‘naviyati bilan jamiyatni harakatga keltiruvchi, taraqqiyotga eltuvchi yetakchi omildir. U yurish-turishi, hatti-harakati, kiyinishi, muomalasi bilan o‘quvchilar qalbiga kirishi maqsad sari yo‘naltirishi shart. Bundan tashqari yoshlarni insonparvarlik ruhida tarbiyalashda muqaddas kitobimiz – Qur‘oni karim, xadisi sharif, sharq mutafakkirlarining boy madaniy merosidan foydalanamiz. Insoniy fazilatlarni tarkib toptirishda ijtimoiy fanlar xususan O‘zbekiston tarixi va adabiyotini o‘qitish jarayonida milliy ma‘naviyatga, milliy ruh, urf-odat, qadriyatlarga alohida e‘tibor berish lozim. O‘qituvchi o‘quvchisiga har tomonlama 51 namuna bo‘lishi lozim, shundagina ular o‘rtasida do‘stona munosabat qaror topadi. Tarbiyani demokratiyalash–bu tarbiyani ma‘muriy ehtiyoj va qiziqishlardan yuqori qo‘yish: tarbiyachi va tarbiyalanuvchi o‘rtasida o‘zaro ishonch hamkorlik asosida pedagogik munosabat mohiyatini o‘zgartirish demakdir. O‘qituvchi o‘quvchiga avvalgidek tarbiya obyekti emas, xuddi o‘zidagi subyekt deb qarashi kerak. U o‘quvchini mening buyrug‘imni bajarur, deb emas, alki mening o‘zim bilan teng huquqli birga ishlovchi, hamkorlik qiluvchi deb qarash kerak. Maktab osoyishtalik insonga mehr muhabbat beshigi bo‘lish kerak. 3. Tarbiyada milliy va umuinsoniy qadriyatlarni tarkib toptirish qoidasi. O‘quvchilarni Vatanimiz qadriyatlari, boy madaniyati bilan tanishtirish, madaniy va diniy bilimlarni egallashag bo‘lgan talablarini shakllantirish, malakalarini oshirib, tobora boyitish, estetik tushunchalarini shakllantirish juda muhimdir. O‘zbek xalqining madaniy merosini o‘rganishda va rivojlantirishda milliy o‘ziga xosligi, ma‘naviy xususiyatlari hisobga olinib, xalq pedagogikasi an‘analariga suyangan holda ish ko‘rilishi maqsadga muvofiq. Ma‘naviy qadriyatlar va g‘oyalar har xil millat o‘quvchilarini birlashtiradi, o‘quv va mehnat faoliyatlarini uyushtirishga yordam beradi. Xalqimizning ko‘p asrlik qadriyatlarini, ulkan va boy madaniy merosini chuqur bilmasdan, milliy o‘zlikni anglash, milliy g‘urur tuyg‘usini qaror toptirish mumkin emas. 4. Tarbiyada izchillik, tizimlilik, tarbiyaviy ta‟sirlarning uyg‟unligi va uzluksizligi qoidasi. Tarbiya ishida izchillik juda muhimdir. O‘qituvchi o‘quvchiga talab qo‘ysa-yu uni unutib qo‘ysa bu o‘quvchiga yomon ta‘sir qiladi. O‘qituvchi subutli o‘z so‘zida turadigan bo‘lishi kerak, va‘da berib uni unutsa bolalar unga ishonmaydi. Har bir pedagog ishi bilan so‘zi bir bo‘lishi kerak. Birdan ko‘p talab qilish yaramaydi. Hamma o‘qituvchilarning o‘quvchilarga talabi bir xil bo‘lishi kerak. Tarbiyada bunday izchillik muhim ahamiyatga ega. Tarbiya uzoq muddatli murakkab jarayon bo‘lib, unda ota-ona o‘qituvchi jamoatchilik va boshqalar qatnashadilar. Demak bular hammasi bamaslahat, hamjihat ish qilishi kerak. Tarbiya usullari har bir bolaga har qaysi bolalar jamoasiga alohida munosabatda bo‘lishni nazarda tutadi. Demak, tarbiya jarayonida o‘qituvchi yakka o‘quvchi yoki sinf jamoasi manfaati yo‘lida o‘quvchi yoki sinf jamoasi manfaati yo‘lida biron-bir tarbiyaviy masalani hal qilish uchun o‘quvchilarni yosh va individual xususiyatlarini, tarbiyalanganlik darajalarini, pedagogik vaziyat xarakterini hisobga olgan holda ta‘sir etish shakllari majmuasiga tarbiya metodi deyiladi.
Axloq birinchidan, ijtimoiy ong shakllaridan biri, ijtimoiy tartib qoida bo'lib, bu tartib qoidalarining xatti-harakatini tartibga solish vazifasini bajaradi. («Filosofiya», «O'zb», 76. 45-bet). Jumladan, axloq, adolat, saxovat, xalovat, xalollik, rostgo'ylik kabi tushunchalarni o'z ichiga oladi. U bizning kundalik ishlarimizga va ongimizga aktiv ta'sir ko'rsatib, jamiyat nomidan yaxshilik bilan yomonlik, zulm, adolat bilan adolatsizlik o'rtasidagi va insoniy munosabatlardagi maqbul va nomaqbul, man etilmaydigan va man etiladigan ishlarni, xatti-harakatlarni belgilab beradi. Ikkinchidan, axloq ijtimoiy fikr, ong bilan jamiyatda belgilab qo'yilgan odamlarning xulq atvor qoidalarining yig'indisi bo'lib, ularning bir-birlariga bo'lgan munosabatlarini, majburiyatlarni belgilab beradi. Axloq odamlarni jamiyatdagi axloqiy yetuk, yetuk xulq atvorining namunasi bo'lib hizmat qiladi. Odamlar o'rtasidagi munosabatlarning to'g'ri tashkil etilishini ta'minlaydi. Axloq me'yorlari xulq atvorning boshqaruvchisi sifatida odob me'yorlariga yaqin turadi. Huquqga zid xatti-harakat axloqsiz harakat deb qaraladi. Axloqiy tarbiya odamlarni nomusli, vijdonli bo'lishga o'rgatish bilan profilaktika ishlarini ham olib boradi. Uchinchidan, ahloq falsafiy kategoriya bo'lib, har bir shaxs uchun zarur bo'lgan rostgo'ylik, kamtarlik, halollik, oliyjanoblik, mehnatsevarlik, xushyorlik, odoblilik, insonparvarlik singari fazilatlarni shakllartiradi. To'rtinchidan, axloq, ijtimoiy qatlamning, xalqning ma'naviy qiyofasi, g'oyasi, ruhiyatining harakterli xususiyati sifatida maydonga chiqadi. Axloqning eng asosiy vazifasi fuqarolikni shakllantirishdan iboratdir. «Eng muhimi,- deb yozgan yedi V.A.Suxomlenskiy fuqorolikni tarbiyalashdir, chunki bu butun tarbiyaviy ishlarning mag'zi, o'zagi hisoblanadi». 54 Har bir jamiyat o'z fuqorolari oldiga ma'lum talablar tizimini qo'yadi. Bu avvalo, insonnig axloqiy fazilatlariga, uning xulqiga qo'yilgan talablardir. Kishilar mehnat va muomala jarayonida bir-birlari bilan turli tuman munosabatda bo'ladilar. Bu munosabat jamiyat va har bir fuqaro oldiga quyidagi talablarni ta'riflab beradigan qonunlar, qoidalar bilan tartibga solib turiladi. Bu majburiyatlar ahloq talablariga ko'ra belgilanadi. Bu talablarda har bir katta yoshli kishining, umuman, jamiyatga, atrofdagi kishilarga, o'z oilasiga munosabati belgilanadi, inson ijtimoiy foydali mehnat bilan shug'ullanishga, davlat mulkini ehtiyot qilishga, o'z oilasining mehnatga layoqatsiz a'zolari to'g'risida g'amxo'rlik qilish va ularni moddiy jihatdan qo'llab quvvatlashga, belgilangan yoshi yetgan farzandni maktabga yuborishga va shu kabilarga majburligi ta'kidlanadi. Jamiyat tomonidan belgilanadigan talablar shaxs hulqini baholash uchun nizom bo'lib xizmat qiladi. Ana shu talablarga muvofiq shaxsning hulqidagi ayrim harakat va odatlar ma'qullanadi yoki qoralanadi. Axloq ijtimoiy taraqqiyotning natijasidir. U sinfiy harekterga ega. U yangi ijtimoiy munosabatlar bo'lib, vatanga, xalqqa sodiqdir. 4. Axloqiy tarbiyaning vazifasi O'zbek maktabida o'quvchilarni axloqiy tarbiyalash, sadoqatga asoslangan eng insonparvar, adolatli va oliyjanob, ahloqining ijobiy tomoni tobora to'laroq nomoyon bo'ladi. Bizning axloqimiz umuminsoniy, ma'naviy boyliklarni ham, kishilarning axloqiy me'yorlari va ular o'rtasida eksplutasiyaga qarshi, ozodlik va ijtimoiy tenglik, baxt-saodat va tinchlik uchun ko'p asrlik kurash jarayonida xalq ommasi yaratgan munosabatlarni ham o'z ichiga oladi. -Jamoatchilik axloqi. Uning asossiy tamoyili. ―bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun‖, degan g'oyadan iboratdir. U xudbinlik, o'zini va o'z manfaatini ko'zlashni rad yetadi, umumxalq jamoa va shaxsiy manfaatlarni o'zida uyg'unlashtiradi. -Insonparvarlik axloqi. U mehnatkash insonni ulug'laydi. U kishilar o'rtasida chinakam insoniy munosabatni o'rtoqlarcha hamkorlik va o'zaro yordam munosabatlarini, shaxsiy va ijtimoiy hayotda hayrixohlik, xalollik, sofdillik va kamtarlikni qaror toptiradi. -Faol ta'sirchan axloq. U insonni yangi mehnat va ijodiy zafarlarga, tadbirkorlikka, jamoa va butun mamlakat hayotida sidqidildan ishtirok etishga, yangi turmush tarziga zid bo'lgan barcha narsalarga faol qarshi chiqishga, milliy istiqlol mafkurasi uchun qat'iyat bilan kurashishga undaydi. Vatanparvarlik va baynalminallik ruhida tarbiyalash O'zi tug'ilib o'sgan zaminga mehr-muhabbat, jahonda birinchi davlatning tarixiy g'alabalaridan faxrlanish tuyg'ularini baynalminallik-qardosh mamlakatlarning mehnatkashlari bilan taraqqiyot va tinchlik uchun kurash olib borayotgan barcha kishilar bilan birdamlik tuyg'ulari o'yg'un namoyon bo'lishi borasida bundan buyon ham tinmay ish olib boraveradi. Bizning davlatimiz har bir kishisiga barcha millatlar va elatlarni birlashtiruvchi do'stlik va qardoshlik tuyg'usi, millatlararo yuksak aloqa madaniyati singdirilishidan, millatchilik va shovinizm, milliy maxdudlik va milliy xudbinlik ko'rinishlariga, turmushga, yangilanishga xalaqit berayotgan urf-odatlar va fe'l-atvorlarga nisbatan murosasizlik his-tuyg'ulari singdirilishidan manfaatdordirlar. Harbiy vatanparvarlik tarbiyasi, vatanni himoya qilishga, uning uchun butun o'zining kuch g'ayratini, agar lozim bo'lsa, hayotini ham bag'ishlashga shaylik tuyg'usini xosil qilish g'oyaviy tarbiyaviy ishning muhim vazifasi bo'lib qolaveradi. 55 Ana shu vazifalardan kelib chiqib, maktabning axloqiy tarbiya sohasidagi asosiy vazifalari quyidagilardan iboratdir: 1. Yosh avlodni muntazam suratda jamiyatda qabul qilingan ahloqiy me'yorlarga rioya qilishga o'rgatib borish; 2. Bolalarning xulqida ijobiy axloqiy odatlarni shakllantirish, uning axloqiy tajribalar asosida tarbiyalash; 3. O'quvchilarni axloq tamoyillarini egallab olish va ularga amal qilishga safarbar qilish; 4. Mustaqil yurtimizni har tomonlama kamol topgan quruvchilarini voyaga yetkazish. Har bir jamiyat o'zining axloqiy me'yorlar va talablar tizimiga ega bo'ladi. Jamiyatimiz shaxsning ona vatanga sodiq bo'lish va uning dushmanlariga nisbatan murosasizlik, tekinxo'rlikka sira toqat qilmaslik, mehnatsevarlik va barcha mamlakatlarning mehnatkashlari bilan qardoshlarcha birdamlik singari sifatlarini hamma narsadan yuqori qilib qo'yadi. O'quvchilarda vatanga muhabbat xislari, xalqqa xizmat qilish, mustaqil g'alabalarni mustahkamlash, himoya qilish, mehnatkashlarni baxt-saodati uchun kurash tuyg'usi o'stiriladi. O'qitish o'quvchilarni axloqiy mukammallashtirish bilan bog'lab olib boriladi. Ularda ong bilan xulq birligi tarbiyalanadi. U yana amaliy faoliyat bilan bog'lab olib boriladi. Shaxsning jamiyat va vatanga, mehnatga, kishilarga, o'z xulqiga munosabtalarini ko'rib chiqamiz: - Jamiyatga, vatanga muhabbat va sadoqatni tarbiyalash. Bu xildagi munosabatlar shaxsning vatanparvarligi, fuqaroviy yetukligi, baynalminallik fazilatlarida aks yetadi. Uning maqsadlarida vatan boyliklarini ko'paytirish, mustaxkamlash va ximoya qilishga qaratilgan ishlarda namoyon bo'ladi. Vatanparvarlik va baynalminallik axloqiy tarbiyada alohida o'rin tutadi. Diniy adabiyotlarda ―Vatanni sevmoq iymondandir‖,- deb bejiz aytilmagan. Tarbiyachi va o'qituvchi bolalarda vatanga muhabbat, faxrlanish, xalq va mamlakat yutuqlaridan quvonish, uning dushmanlariga nafrat tuyg'ularini tarbiyalaydi. Vatan ravnaqi yo'lida xalol va fidokorona mehnat qilishga tayyorlaydi. Shaxsning ijtimoiy faolligi ortadi. Baynalminallik axloq tamoyili sifatida vatanparvarlikni boyitadi, o'z milliy qobig'iga o'ralib qolishga yo'l bermaydi. Barcha xalqlar bilan do'st bo'lib, tinchlik va taraqqiyot uchun kurashadi. Demak, axloqiy tarbiyada yaxshi xulqni takomillashtirish uchun kurashiladi. Axloq falsafiy tushunchadir. U har bir shaxs uchun zarur bo'lgan rostgo'ylik, kamtarlik, xalollik oliyjanoblik, mehnatsevarlik xushyorlik, odoblilik, insonparvarlik, jamoatchilik, qahramonlik, do'stga sadoqatlilik, saxovatlik, intizomlik, diyonatlik, xudojo'y fazilatlarni shakllantiradi. Axloq millatning ijtimoiy qatlamining ma'naviy, milliy, mafkuraviy va ruxiy hususiyati sifatida maydonga chiqadi. O'zbekiston Respublikasi mustaqil bo'lishi munosabati bilan axloq masalalariga yangicha yondashish boshlandi. Axloqiy tarbiyada ham milliylikka e'tibor kuchaydi. O'zbek xalqining ma'naviy merosi, milliy qadriyatlari, o'tmish an'analaridan foydalanish, o'zbekona urf-odatlarning ustivorligiga amal qilish kun tartibiga quyildi. Darhaqiqat, axloqiy tarbiyada milliy qadriyatlar va an'analar, din pedagogikasi muhim o'rin tutadi. Shuni ham aytib o'tish kerakki, sovet davrida ana shularga e'tibor 56 berilmas edi. Xatto, ―din xalq uchun afyundir‖ shiori ostida din va dindorlarga olib boriladi. Maktab dindan ajratildi. Hozir esa, ahvol butunlay boshqacha. O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida ko'p fikrlik, vijdon erkinligi berildi. Dinning xalqimiz ma'naviyatiga ruxiyatiga, tarbiyasiga hayotbaxsh ta'sirini xalqimiz ko'rmoqda. Birgina misol - Muhammad payg'ambarning so'zi Hadisda shunday deyiladi: ―kishilarning yaxshisi, xalqqa foydalirog'idir‖. Yoki, ―Mo'minlarning afzali go'zal xulqli kishilardir‖. Bu kishilarni ezgulikka chaqiruvchi nasihatning qanday zarari bor. Hyech qanday. Islom dinining muqaddas kitobi – Qur'oni Karim va Hadis bashariyatga yaxshilik yo'lini ko'rsatadi. Sharq pedagogikasi, xalq pedagogikasi ana shu kitoblarga asoslangan. Axloqiy tarbiyada diniy adabiyotlardan o'rinli foydalanish lozim. Axloq va fuqaro yetukligi bu g'oyaviylikning, ijtimoiy faollikning negizidir. Hozir mustaqil Respublikamiz fuqarolarini shakllantirish, ularni axloqiy va huquqiy jihatdan tarbiyalash, huquq-tartibotni buzish hollariga murosasizligini kuchaytirish, jamiyat va davlat manfaatlariga g'amxo'rligini oshirish, Respublikamizning siyosiy-iqtisodiy va ijtimoiy mustaqilligini mustaxkamlash borasida faolligini rivojlantirish muhim vazifa bo'lib qolmoqda. Vatanimizning har bir fuqarosi Respublikamiz Prezidenti tomonidan olg'a surilgan istiqlol va taraqqiyot besh yo'lini amalga oshirish uchun kurashish darkor.