Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a a o

1.2. Buxgalteriya hisobi tizimining shakllanish 
va rivojlanish tarixi
Hisob tizimining shakllanishi kishilik jam iyati rivojlanishi bi­
lan bo g ‘liq bo‘lib, tarixiy manbarnung guvohlik berishicha, 6000 yil 
oldin dastlabki hisoblar paydo bo‘lgan. Dastlab hisobning eng od- 
diy shakllari paydo b o ig a n . U bilan bog4liq m a’lum manba eramiz- 
dan 3600 yil oldin Shumeredagi toshlarda savdo bitimlari qayd etil- 
gan bo‘lib, bu hisobning dastlabki ko‘rinishi hisoblanadi6.
Qadimiy Egipitda hisob tizimi birm uncha rivojlangan (e.ol. 
3900-2800-yillar) bo iib , unda jarayonlar xranologik tarzda qayd 
etilgan va har ikki yilda ko‘char va ko‘chmas mulk inventarizasi- 
ya qilingan.
Amerikada qadimiy hindular madaniyatini o ‘rganishda ular 
qishloq xo ‘jalik mahsulotlarini hisobga olishda arqon bo‘laklaridan 
foydalanganliklari ham da ushbu ishlam i olib borish uchun jam oa 
hisobidan oylik oladigan buxgalter lavozimi joriy etilgani aniqlan- 
gan.
Rus olimi Ya.V. Sokolov o ‘zining «Очерки по истории 
бухгалтерского учета» nomli asarida buxgalteriya hisobining 
paydo b o iish in i quyidagi uch qarashga bo ‘ladi:
600 yil oldin, x o ‘jalik hayotidagi maqsadli jarayonlarm ng 
ro ‘yxatga olinishi natijasida;
500 yil oldin. bu borada Luka Pacholining kitobi chiqishi b i­
lan; 100 yil oldin, bu borada har xil maktablarning paydo bo‘lishi 
bilan7.
G ‘arb mamlakatlarida «Buxgalteriya hisobi tadbirkorlik tili» 
degan ibora mavjud. Bundan k o ‘rinib turibdiki, oddiy tadbirkor- 
dan tortib to korxona rahbarigacha «Buxgalteriya hisobi» fanini 
o ‘rganishi va uning asosiy usul ham da uslubiyatini o ‘zlashtirib oli- 
shi bugungi kun talabidir.
6 G .N . A lc k siv iv a . T c o riv a b v h g a ltc rsk o g o v c h e la . U c h e b n a v a p o so b iy a , T o m b o v . 
T G T U . 2 004.
7 С о к о л о в Я В О ч е р к и по и с т о р и и б у х г а л т е р с к о г о у ч е т а - М .: Ф и н а н с ы и с т а т и ­
ст и к а . 1991