Ishi. O’zinduksiya koeffitsiyentini va muhitning magnit singdiruvchanligini aniqlash Kerakli asbob va jihozlar

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 9 (1):

Zanjirning to’la qarshiligini aniqlang. Vektorlar diagrammasini chizing. Quvvatlar balansini tuzing.

№	Var	R (Ω)	L (mGn)	r (Ω)	C (µF)	U (B)	 (Hz)
	1	60	45	---	8	20	159,24
	6	30	20	---	50	17,95	318,47
	11	350	796	50	7,95	120	100
	16	45	20	---	5	21,2	796,18
	21	15	159	---	132,6	12	50
	26	20	120,6	10	55	100	497,6

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 9 (2):
Zanjirning to’la qarshiligini aniqlang. Vektorlar diagrammasini chizing. Quvvatlar balansini tuzing.

№	Var	R (Ω)	L (mGn)	r (Ω)	C (µF)	U (B)	 (Hz)
	2	500	1270	-	3,18	10	50
	7	200	320	-	335	60	49,76
	12	5	3	4	200	10	159,24
	17	6	0	-	330	12	80,41
	22	100	300	-	10	20	796,17
	27	40	20	30	10	20	318,47

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 9 (3):

Zanjirning to’la qarshiligini aniqlang. Vektorlar diagrammasini chizing. Quvvatlar balansini tuzing.

№	Var	R (Ω)	L (mGn)	r (Ω)	C (µF)	U (B)	 (Hz)
	3	30	50	-	10	200	50
	8	25	30	5	4	120	100
	13	50	40	-	20	250	200
	18	15	36	10	12	160	80
	23	20	24	-	6	120	90
	28	36	32	-	8	100	75

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 9 (4):
Zanjirning to’la qarshiligini aniqlang. Vektorlar diagrammasini chizing. Quvvatlar balansini tuzing.

№	V	R (Ω)	L (mGn)	r (Ω)	C (µF)	U (B)	 (Hz)
	4	30	80	10	40	80	79,62
	9	20	50	-	0,2	100	79,62
	14	40	68	12	39,8	100	50
	19	46	45	-	34	120	200
	24	30	64	10	14	80	75
	29	24	26	-	14	60	65

Mustaqil bajarish uchun topshiriq – 9 (5):
Zanjirning to’la qarshiligini aniqlang. Vektorlar diagrammasini chizing. Quvvatlar balansini tuzing.

№	V	R (Ω)	L (mGn)	r (Ω)	C (µF)	U (B)	 (Hz)
	5	4	3180	3	265	40	200,29
	10	6	3000	-	30	60	65
	15	40	215	-	40	80	75
	20	25	200	5	50	100	100
	25	20	180	-	60	120	110
	30	30	140	-	70	140	125

Mustaqil topshiriqni bajarish namunasi:

C – kondensator, R – rezistor, L – induktiv g’altakdan iborat tarmoqlangan elektr zanjirining U – o’zgaruvchan kuchlanish manbaiga ulanish sxemasi tasvirlangan. Zanjir elementlarining son qiymatlari quyidagicha berilgan bo’lsin:
R=40 Ω, r =12 Ω, C=39,8 µF, L=68 mGn, U=100 V,
ν =50 Hz

Hisoblashlar:
1) O’zgaruvchan tokning doiraviy chastotasi:  = 2,  =314 s^-1;

2. 
   kondensatorning sig’im qarshiligi: , ;
   
3. 
   g’altakning induktiv qarshiligi: X_L=  L, X_L= 21,352 Ω;
   
4. 
   parallel ulangan zanjirlarda kuchlanish umumiy bo’lganligi uchun to’la qarshilikni hisoblash uchun zanjir qismlaridagi elektr o’tkazuvchanliklardan foydalanish qulayroq bo’ladi.
   

a) zanjirning birinchi qismidagi aktiv va sig’im o’tkazuvchanliklari:
, g = 0,005
, = 0,01
b) zanjirning ikkinchi qismidagi aktiv va induktiv o’tkazuvchanliklar:
= 0,02
b_L=X_L/(r²+X²_L) b_L= 3,56· 10^-2

2. 
   zanjirning har bir elementidagi tok kuchlari:
   

a) R – rezistorda I_R = U  g I_R = 0,5A
b) С – kondensatorda I_s = U  b_s I_s = 1A
v) G’altakning aktiv qismida I_r = U  g_r I_r = 2A
g) G’altakning induktiv qismida I_L = U  b_L I_L = 3,56A

2. 
   Tok kuchlarining yuqorida aniqlangan qiymatlaridan foydalanib, , M_U= 1V/mm masshtab bilan vektor diagramma chizamiz:
   

2. 
   Vektor diagrammadan foydalanib zanjirdagi umumiy tok kuchi topiladi:
   

I_m = 3,58A

2. 
   Zanjirning umumiy o’tkazuvchanligi:
   

2. 
   To’la qarshilik:
   

Z = 27,95 Ω
10) Zanjirning har bir qismidagi kuchlanishlar:
a) kondensatordagi kuchlanish: U_C = I_C X_C U_C = 80 B
b) rezistordagi kuchlanish: U_R = I_RR U_R = 20 B
v) g’altakning aktiv qismidagi kuchlanish: U_r = I_rr U_r = 24 B
g) induktiv g’altakdagi kuchlanish: U_L = I_LX_L U_L = 76 B
11) Diagrammadan foydalanib, zanjirning birinchi qismida tok kuchi va kuchlanishlar orasidagi  ₁ – faza siljishi topiladi:
 ₁ = 63,435
12) Zanjirning birinchi qismi uchun quvvatlar balansini
tekshirish:
a) aktiv quvvat P_R = 50 W
b) reaktiv quvvat Q_s = 100 VAR
v) to’la quvvat S₁ = 111,8 V·A
g) to’la quvvat S₁ = 112 V·A
13) Zanjirning ikkinchi qismida tok kuchi va kuchlanishlar orasidagi ₂ – faza siljishini aniqlash:
₂ = 60,673
14) zanjirning ikkinchi qismi uchun quvvatlar balansini
tekshirish:
a) aktiv quvvat P_r = 200 W
b) reaktiv quvvat Q_L = 356 VAR
v) to’la quvvat S₂ = 408,3 V·A
g) to’la quvvat S₂ = 408,3 V·A
15) zanjirdagi umumiy  – faza siljishini aniqlash:
 = 45,679⁰
16) To’liq zanjir uchun quvvatlar balansini tekshirish:
a) aktiv quvvat P = I  U cos P = 250,124 W
b) reaktiv quvvat Q = I  U sin Q = 256,13 VAR
v) to’la quvvat S = 358 V·A
g) to’la quvvat S = I  U S = 358 V·A
Oxirgi natijadan ko’rinadiki, vektor diagrammadan foydalanib topilgan to’la quvvat bilan zanjirdagi umumiy tok kuchi va kuchlanishlarning ko’paytmasi bilan aniqlanadigan to’la quvvatning aynan tengligi quvvatlar balansiga erishganlikdan dalolat beradi. Zanjirda tok kuchi tebranishlari kuchlanish tebranishlariga nisbatan faza jihatidan orqada qolayotganligini vektor diagrammadan ko’rish mumkin. Shuning uchun tok kuchi va kuchlanishlarning vaqt bo’yicha sinusoidal o’zgarish tenglamalarini quyidagicha ifodalaymiz.
i = 3,58 sin ( t – 60,67) (4) u = 100 sin  t (5)
Adabiyotlar.

1. 
   J. A. Toshxonova, J.Kamolov. Fizikadan praktikum. Elektr va magnetizm. O‘quv qo‘llanma- Toshkent: 2006 y.
   
2. 
   S. Tursunov S. “Elektr va magnetizm”, 1996 y.
   
3. 
   И. В. Савельев “Умумий физика курси”, 2-том, 1985y.
   
4. 
   A. Ahmadjonov «Fizika kursi, Optika, atom va yadro fizikasi» T. 1983y.