Ishlab chiqarish harajatlari tushunchasi va uning tarkibi - Ishlab chiqarish harajatlari tushunchasi va uning tarkibi
- Foydaning mazmuni. Foyda normasi va massasi
Iqtisodiy harajatlar - Iqtisodiy faoliyatning har qanday turini amalga oshirish uchun muayyan iqtisodiy resurs sarf – xarajatlari taqazo qilinadi.
Iqtisodiy harajat turlari - Ishlab chiqarish jarayoniga iqtisodiy resurslarni jalb qilish va ulardan foydalanish natijasida vujudga keladigan sarf harajatlar ishlab chiqarish xarajatlari deyiladi.
HARAJATLAR TURLARI - Yonilg`i va moylash material
- lariga xarar
- Qo`shimcha muomala xarajatlari
ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI - Ishlab chiqarish xarajatlari
- - Ishchi kuchiga sarflar;
- - Xom ashyo xarajatlari;
- - Yoqilg`i-energiyaga xarajatlar;
- - Transport-aloqa xizmatlariga xarajatlar;
- - Bank-tijorat xizmatlari uchun sarf-xarajatlar.
UMUMIY XARAJATLAR - - Korxona to`lov majburiyatlari;
- - Soliqlar;
- - Amortizatsiya ajratmalari;
- - Ijara haqi;
- - Qo`riqlash xizmati xarajatlari;
- - Boshqaruv xodimlari maoshi
- va h.k.
- - Xom ashyo;
- - Material;
- - Yonilg`i;
- - Transport xizmati;
- - Ishchilar ish haqi va shu
- kabilar uchun xarajatlar.
- Resurslarni jalb qilish manabiga ko`ra
- Ishlab chiqarishning o`zgarishiga bog`liqlik darajasiga ko`ra
- Mahsulot narxiga qo`shilish xarakteriga ko`ra
Tashqi harjatlar – tashqaridan resurslarni jalb qilish natijasida vujudga keladi. - Tashqi harjatlar – tashqaridan resurslarni jalb qilish natijasida vujudga keladi.
- Ichki harjatlar – o`ziga tegishli resurslardan foydalanish natijasida yuzaga keladi.
- Doimiy harajatlar – ishlab chiqarish hajmiga bog`liq bo`lmaydi, uning har qanday (hatto nolinchi) darajasida ham mavjud bo`ladi.
O`zgaruvchi harajatlar – ishlab chiqarishning hajmining o`zgarishiga to`g`ridan – to`g`ri bog`liq bo`ladi. - O`zgaruvchi harajatlar – ishlab chiqarishning hajmining o`zgarishiga to`g`ridan – to`g`ri bog`liq bo`ladi.
- To`g`ri harajatlar – bevosita tannarxda aks etib,mahsulot narxi tarkibiga kiradi.
- Egri harajatlar – tannarxda aks etmaydi va mahsulot narxiga ustama hisoblanadi.
Qo`shilgan harajatlar - Bu tovarlarning qo`shimcha to`plami (yoki partiyasi)ni ishlab chiqarishga qilingan sarf - xarajatlar
Korxona foydasi - Korxonaning barcha pul daromadlari va qilingan sarf – xarajatlari o`rtasidagi farq.
- Korxona umumiy foydasidan soliqlar va boshqa majburiy to`lovlar chiqarib tashlanganidan keyin qolgan qismi.
Buxgalteriya foydasi - O`tilgan mahsulot uchun olingan umumiy pul tushumlaridan ishlab chiqarishning tashqi xarajatlarini chiqarib tashlash yo`li bilan aniqlanadi.
Foyda massasi - Korxona olgan foydasining umumiy hajmi yoki mutlaq miqdori
Foyda normasi (P’) - Foyda massasi yoki miqdorining ishlab chiqarish harajatlariga nisbatining foizdagi ifodasi:
Foyda miqdorini asosiy belgilari - Ishlab chiqarish harajatlari darajasi;
- Bozor baholari darajasi
Yalpi foyda hosil bo`lishi va taqsimlanishi - Pul daromadlari tushumi
- Ishlab chiqarish harajatlari
- Yalpi foyda
Yalpi foyda - Renta to`lovlari
- Foiz to`lovlari
- Sof foyda
- Soliqlar
- Xayriya va boshqa fondlarga to`lovlar
Sof Foyda - Investitsitsiyalarga
- Kadrlar tayyorlashga
- Ijtimoiy fondlarga
- Ekologiya ajratmalari
- Korxona egasi va ishchilar shaxsiy daromadi
Xulosa: - Хar bir tadbirkorning, хar bir korхonaning asosiy maqsadi o`z foydasini oshirishdan iborat. Foyda miklorini oshirishning bir qancha yullari mavjud. Ana shu yullardan biri maхsulot ishlab chikarish va uni sotish uchun kilinadigan хarajatlarni kamaytirishdan iborat.
- Хarajat foyda bilan bevosita boglik ekan foyda turlarini хam bilishimiz lozim. Mikroiktisodda foydaning ikki kurinishi mavjud. 1. Buхgalterlik хisobidagi foyda. 2. Iktisodiy foyda. Buхgalterlik хisobidagi foydani aniklash uchun jami sotishdan kelgan pul tushimidan unga kilingan хarajat ayriladi. iktisodiy foydani aniklash uchun bulsa buхgalterlik хisobidagi foydadan «boy berilgan imkoniyatlar хarajatini» ayriladi.
- Korхona хarakati kiska muddatli va uzok muddatli bulishi mumkin kiska muddatli хarajatda korхona fakat uzgaruvchan хarajatni (maхsulot birligi хisobigi) kamaytirish хsobiga foyda mikdorini oshirsa uzok muddatli хarajatda хam doimiy, хam uzgaruvchan хarajatni kamaytirish хisobiga foyda mikdorini oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar: - 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. – T.: O’zbekiston, 2008 y. 2. O’zbekiston Respublikasining «Korxonalar to’g’risida»gi Qonuni. T.,«Adolat», 2000. 3. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni «Tadbirkorlik subyektlarini huquqiy ximoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora – tadbirlari to’g’risida». «Xalq so’zi» 2005 yil 16 iyun, № 115 (3660). Adabiyotlar:
- 1. Egamberdqv E. Mikroiqtisodiyot: Darslik. - T:.TMI, 2004.- 226 b.
- 2. G’ulomov S.S, Alimov R.Х, Salimov B.T. Mikroiqtisodiyot: Oliy o’quv yurtlari uchun darslik .-T.: SHarq, 2001. – 320 b.
- 3. Falьtsman V.K. Osnovo’ mikroekonomiki. - M.: TEIS, 2003. – 310 s.
- 4. Nureev R.M. Kurs mikroekonomiki.- M.: NORMA-Infra, 2005.-576 s.
- 5. Salimov B.T., O’roqov N.I., Mustafaqulov SH.I., Salimov B.B. Mikroiqtisodiyot: Ma’ruzalar matni . – T.: Moliya iqtisodchi, 2005.- 360 b.
- 6. Salimov B.T., Hamdamov Q.S., O’raqov N.I. Mikroiqtisodiyot: Kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma- T.: “Ijod dunyosi”, 2003.- 256 v.
- 7. CHekanskiy A.N., Frolova N.L. Mikroekonomika-2: Uchebnoe posobq. - M.: TEIS, 2003.- 245 s.
- Internet saytlari:
- WWW.banking.com
- WWW.state.us
- WWW.bankreferatov.ru
- WWW.bizcom.ru
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
