Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishga ta’sir etuvchi asosiy omillari

ISHLAB CHIQARISH KUCHLARINI JOYLASHTIRISHGA TA’SIR ETUVCHI ASOSIY OMILLAR

ma’ruzachi: i.f.n., dots. D.Sh.Yavmutov

Reja:

1. Ishlab chiqarishni joylashtirishning asosiy qonuniyatlari va tamoyillari.

2. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishda omillarning o’rni.

3. Ishlab chiqarishni joylashtirishda tabiiy omillar.

4. Ishlab chiqarishni joylashtirishda ijtimoiy-iqtisodiy omillar.

5. Ishlab chiqarishni joylashtirishda ma’muriy-tashkiliy omillar.

Ishlab chiqarishni joylashtirish ma`lum qonuniyat, tamoyil (prinsip) va omillar asosida amalga oshiriladi. Qonuniyatlar, eng avvalo, omillarning o’zaro aloqadorligi, ishlab chiqarish korxona va tarmoqlarining ma`lum hududiy va texnologik majmua shaklida tashkil etilishi, bu tarmoqlar rivojlanishidagi mutanosibliklardan kelib chiqadi. Masalan, hozirgi bozor iqtisodiyoti davrining o’z qonuniyatlari mavjud.

Ishlab chiqarishni joylashtirish ma`lum qonuniyat, tamoyil (prinsip) va omillar asosida amalga oshiriladi. Qonuniyatlar, eng avvalo, omillarning o’zaro aloqadorligi, ishlab chiqarish korxona va tarmoqlarining ma`lum hududiy va texnologik majmua shaklida tashkil etilishi, bu tarmoqlar rivojlanishidagi mutanosibliklardan kelib chiqadi. Masalan, hozirgi bozor iqtisodiyoti davrining o’z qonuniyatlari mavjud.

qonuniyat

tamoyil (prinsip)

omil (faktor)

ISHLAB CHIQARISHNI JOYLASHTIRISH

Bozor iqtisodiyoti rivojlanishi sharoitida ishlab chiqarishni joylashtirishning eng muhim qonuniyatlari

ishlab chiqarishni oqilona, eng samarali tarzda joylashtirish

mintaqalar va ular joylashgan hududlar o`rtasida oqilona mehnat taqsimotini ta`minlash

mintaqalar iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi darajalari o`rtasidagi farqlarni iloji boricha kamaytirish

iqtisodiy mintaqalar xo`jaligini majmuali rivojlantirish

1

• ishlab chiqarishni xom-ashyo, yoqilg’i va energiya manbalariga hamda iste`mol rayonlariga yaqinlashtirish

2

• tabiiy resurslarning eng samarali turlarini birinchi navbatda o`zlashtirish va ulardan majmuali foydalanish

3

• ekologik vaziyatni sog’lomlashtirish, tabiatni muhofaza qilish va tabiatdan oqilona foydalanish borasida samarali tadbirlar tizimini qabul qilish

4

• xalqaro mehnat taqsimotidagi qulay iqtisodiy imkoniyatlardan foydalanish, yaqin hamda uzoq xorijiy malakatlar bilan maqsadli va foydali iqtisodiy aloqalarni o`rnatish

5

• Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish tadbirlari ilmiy asoslangan bo’lishi

Hozirgi vaqtda umumiy tarzda quyidagi tamoyillar alohida ahamiyat kasb etadi

Mahsulot tannarxi pasayadi

Atrof-muhit ifloslanishining oldi olinadi

Hududda ushbu mahsulotga nisbiy ustunlik paydo bo’ladi

Mahsulotga sarflanadigan vaqt qisqaradi

Aholining bandligi ta’minlanadi

Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishda omillarning o’rni

Ishlab chiqarishni joylashtirishga ta’sir etuvchi omillar

Tabiiy-ekologik

Ijtimoiy-iqtisodiy

Tashkiliy-texnik

Tabiiy sharoit va agroiqlimiy resurslar

Yer resurslari

Suv resurslari

Xom ashyo

Yoqilg’i

Ekologiya

Tabiiy-ekologik omillar

Aholi va mehnat resurslari.

Iste’molchi va bozor

Kapital, investitsiya, investitsion muhit

Transport

Iqtisodiy geografik o’rni

Hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi

Ijtimoiy-iqtisodiy omillar

Elektro-energetika

Huquqiy-me’yoriy asoslar

Infrastruktura darajasi

Ilmiy-texnik taraqqiyot

Ma’muriy-boshqaruv shakli

Hududiy konsentratsiya

Tashkiliy-texnik omillar

E’tiboringiz uchun rahmat!