Ishlab chiqaruvchi kuchlarini joylashtirish qonuniyatlari

Ishlab chiqaruvchi kuchlarini joylashtirish qonuniyatlari

REJA

• 1 Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishning asosiy qonuniyatlari
• 2 Ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy shakllari 
• 3 Joylashtirish tamoyillar

Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish yuqoridagi asosiy 4 qonuniyat bo’yicha amalga oshiriladi. Bu qonuniyatlarga qisqacha ta’rif bersak:

• Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish yuqoridagi asosiy 4 qonuniyat bo’yicha amalga oshiriladi. Bu qonuniyatlarga qisqacha ta’rif bersak:

1. Ishlab chiqarishni hududiy oqilona tashkil etish qonuniyati.
Bu qonuniyat ishlab chiqarish korxonalariga foyda bergan holda, iste’molchilarga ham birdek manfaatli. Korxonalarga foydasi – ishlab chiqarish jarayonida suvga ko’proq talab bo’ladigan korxonalarni suv omborlari yaqinroq joyga joylashtirish bo’lsa, iste’molchilarga foydasi – kundalik mahsulotlarni ishlab chiqarish asoslangan korxonlarni aholiga yaqinroq joylashtirishdir.

Bunda esa biron-­bir hudud ichida ixtisoslashuv va korxonalar o‘rtasida eng takomillashgan ishlab chiqarish aloqalarini o‘rnatish hamda ularni tashqi iqtisodiy aloqalarda keng ishtiroki ko‘zda tutilgan. Bir nechta korxonalarning koorperatsiyalashuvi korxonlarga manfaat berish qatorida ularning rivojlanishiga,import va eksport sohalarida ilg’orlashuviga ham turtki bo’la oladi.

• Bunda esa biron-­bir hudud ichida ixtisoslashuv va korxonalar o‘rtasida eng takomillashgan ishlab chiqarish aloqalarini o‘rnatish hamda ularni tashqi iqtisodiy aloqalarda keng ishtiroki ko‘zda tutilgan. Bir nechta korxonalarning koorperatsiyalashuvi korxonlarga manfaat berish qatorida ularning rivojlanishiga,import va eksport sohalarida ilg’orlashuviga ham turtki bo’la oladi.

2. Ishlab chiqarishning hududiy ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi qonuniyati.

3. Hududlarning majmuali rivojlanish qonuniyati.

• Hududning (respublika, viloyat, iqtisodiy tuman) kompleks rivojlanishi deganda, xo‘jalikdagi mutanosiblik, ishlab chiqarish korxonalarining mahalliy tabiiy va iqtisodiy sharoitga mosligi, ixtisoslashgan tarmoqlar, infratuzilmasini, turli ko‘lamdagi shaharlarning rivojlanishi, tabiiy muhitni muhofaza qilish, ulardan oqilona foydalanish va hokazolar nazarda tutiladi.

4. Ishlab chiqarishni hududlarda iloji boricha bir me’yorda joylashtirish yoki hududlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini tenglashtirish qonuniyati.

• Bu qonuniyatda barcha respublikamiz hududlarining iqtisodiy rivojlanishini bir­biriga tenglashtirish, ya’ni mam­lakatimizda ishlab chiqarish kuchlarini bir me’yorda joylashtirib,kelajakda aholi turmush darajasini oshirish asosiy maqsad qilib olinadi.

Ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy shakllari .

• Ishlab chiqarishni tashkil etishning barcha shakllari – mujassamlashuv, ixtisoslashuv, kooperatsiya va kombinatsiya ayni paytda ijtimoiy va hududiy jihatlarga ega. Bunda ishlab chiqarishning hududiy tomoni yetakchi rol o‘ynaydi. Shunga qaramasdan bir-­biri bilan bog‘liq bo‘lgan bu jarayonlarni uyushtirgan holda o‘rganish, tahlil qilish, biridan ikkinchisiga o‘ta bilish geografik fikrlashning muhim xususiyatidir

Ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy shakllari .

• Kooperatsiya – bir mahsulot yaratish uchun turli korxonalarning hamkorligi bo‘lib, bunda ularning tarmoq holda joylashuvi kuzatiladi. Bunda qatnashuvchi korxonalar soni vujudga kelayotgan mahsulotning murakkabligiga bog’liq bo‘ladi.Kombinatsiya – kooperatsiyaga o‘xshab korxonalar birlashmasidan iborat.

Turli mamlakatlarda ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish tamoyillari bozor iqtisodiyotining rivojlanish modеlini o`rganish va tajribalaridan foydalanish asosida shakllanadi va rivojlanadi.

• Turli mamlakatlarda ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish tamoyillari bozor iqtisodiyotining rivojlanish modеlini o`rganish va tajribalaridan foydalanish asosida shakllanadi va rivojlanadi.

Joylashtirish tamoyillar

 Joylashtirish tamoyillari 

• Bozor iqtisodiyotiga o`tishning dastlabki bosqichida ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishda quyidagi tamoyillari ajralib turadi: • ishlab chiqarishning energiya, xomashyo, yoqilg`i manbalari va istе'mol mintaqalariga yaqinlashuvi;

• ekologik vaziyatni sog`lomlashtirish, tabiatni muhofaza qilish bo`yicha samarali chora-tadbirlarni ko`rish va tabiatdan oqilona foydalanish;

 Joylashtirish tamoyillar

• • xalqaro mеhnat taqsimotining iqtisodiy qulayliklaridan foydalanish, xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy a
• • korxona va infratuzilma obyektlarini joylashtirishda favqulodda holatlarni (zilzila, suv toshqini, tog` va jarliklarning surilishi, sеl va h.k.) hisobga olishloqalarni tiklash va rivojlantirish;