Ишлаш турлари
қ айтарилган пўлатларда эса донлар ўлчамининг кескин ўзгариши 900–950°С ҳ
Download 219.16 Kb. Pdf ko'rish
|
1 2
Bog'liqПрезентация (1)
|
қ
айтарилган пўлатларда эса донлар ўлчамининг кескин ўзгариши 900–950°С ҳ ароратга тў ғ ри келади. Бунинг боиси шундаки, донлар аро жойлашган оксидлар, нитридлар, сульфидлар ва бош қ а бирикмалар шу хароратга қ адар донлар ўсишига қ аршилик кўрсатади, лекин ҳ арорат 900–950°С га етганда уларнинг аустенитда эриши юз беради. Бинобарин улар донлар ўсишига қ аршилик кўрсата олмайдилар. Пўлатларнинг бу хусусиятини қ издириш ҳ ароратларини белгилашда эътиборга олиш керак. Бинобарин улар донлар ўсишига қаршилик кўрсата олмайдилар. Пўлатларнинг бу хусусиятини қиздириш ҳароратларини белгилашда эътиборга олиш керак.4.Агар пўлатларни бу критик ҳароратдан ўта қиздирилса масалан, 1000– 1100°С гача аустенит донлар йириклашиб кетади.5.Маълумки, донлар бир қанча йирик бўлса, улар шунча мўрт бўлади. Агар пўлатларни АЕ чизи ққа (Fe- Fe3C диаграммасига қаранг) яқин ҳароратда қиздирилса, йирик донли пўлат хаво кислороди хисобига куйиб, заготовка ишга яро қсиз холга келади. Демак, пўлатларни термик ишлашда қиздириш хароратини пўлат маркасига кўра тўғри белгилашнинг ишлаш сифатига ва иш унумдорлигига а ҳамияти ғоят катта. 6.Термик ишлашда печлар терможуфтли потенциометр билан жихозланган бўлиб, печни зарур хароратда са қлайди. (Шу билан бирга баъзан амалда металларни қиздиришда уларнинг чўғланиш рангларидан ҳам фойдаланиш мумкин) (расм).7. Иккинчи томондан, масалан, эвтектоид пўлатни аустенит холатидан, секин совитишда аустенитда углероднинг эриш қобилияти камайиши сабабли ундан углерод ажралиб, цементит хосил бўладиган марказларни юзага келтиради. Аустенитларнинг совиш тезлигини ростлаш ила перлит донлари ўлчамини ўзгартириш мумкин. Тубанда пўлатларни термик ишлаш усуллари ва уларни қандай бажариш ха қида маълумотлар келтирилади. 8. Диффузной юмшатишдан қуйма пўлат заготовкалар кимёвий таркибининг нотекислигини текислаш ма қсадида фойдаланилади. Бунинг учун эвтектоидгача бўлган пўлат заготовкаларни Ас3 критик хароратдан 200– 300°С ю қорироқ ҳароратгача қиздириб, шу хароратда 10-15 соат сақланади, кейин 600°С хароратгача печ билан бирга, сўнгра хавода совитилади. Заготовкаларни ю қори хароратда қиздиришда аустенит донларидаги углерод ва бош қа элементлар диффузияланиб, таркиби деярли текисланади ва бунда аустенит донлари йириклашади. Шу боисдан диффузион юмшатишдан кейин донларни майдалаш ма қсадида заготовкалар тўла юмшатилмоғи керак.9. Қайта кристалланувчи юмшатиш. Совуқлайин босим билан ишланган пўлат заготовкаларнинг физик пухталигини пасайтириб пластиклигини кўтариш йўли билан ички зўри қиш кучланишлардан холи этиш мақсадида бу ишловдан фойдаланилади. Бунинг учун пўлат заготовкаларни 680–700°С хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум вақт сақлаб, кейин печ билан бирга секин совитилади. 10.Ички зўри қиш кучланишларни камайтириш учун юмшатиш. Штамплаш, пайвандлаш каби технологик усулларда олинган буюмлардаги ички зўри қиш кучларни камайтириш учун уларни 350–600°С хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум вақт сақлаб, кейин печ билан бирга секин совитилади.11.Тўла юмшатиш. Юмшатишнинг бу усулидан йирик донли пўлат заготовкалар донларини майдалаш йўли билан текислаб, ички зўри қиш кучланишларидан холи этиш ма қсадида фойдаланилади. Бунинг учун эвтектоидгача бўлган пўлат заготовкаларни Асз критик хароратдан, эвтектоид ва эвтектоиддан кейинги пўлатларни Ас1 критик хароратдан 30–50°С ю қорироқ хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум вақт сақлаб, кейин печ билан бирга совитилади. Шуни ҳам қайд этиш лозимки, агар эвтектоиддан кейинги пўлат заготовкалар Аст критик хароратли чизи қдан юқорироқ хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум ва қт сақлаб, кейинпеч билан бирга совитилганда ажратилаётган иккиламчи цементит перлит 95донларини ўраб мўртлаштириб юборади. Шу сабабли бу пўлатлар аустенит тузилишли холгача қиздирилмайди.12.Чала юмшатиш. Юмшатишнинг бу хилидан пўлат заготовкаларни ички зўри қиш кучланишларидан холи этиб, механик ишловларга мойил этиш ма қсадида ўтказилади. Бунинг учун пўлатларни 750–780°С хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум ва қт сақлаб, кейин печ билан бирга секин совитилади. 13. Изотермик юмшатиш. Бу усулдан тўла юмшатиш ма қсадларида фойдаланилади. Бунда эвтектоидгача бўлган пўлат заготовкаларни Ас3 критик хароратгача, эвтектоид ва эвтектоиддан кейинги пўлатларни эса Ас1 критик хароратдан 30–50°С дан ю қорироқ хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум вақт сақлаб турилади, кейин кутилган ма қсадга кўра, масалан, 600–700°С ли муҳитга ўтказиб, унда аустенит феррит билан цементит фазаларга тўла парчалангунча са қланади, сўнгра хавода совитилади.14. Донадор перлит олиш мақсадида юмшатиш. Бу усулдан эвтектоиддан кейинги пўлат заготовкалардаги пластинка тарзидаги цементит донларини майда донли тузилишга ўтказиш учун фойдаланилади. Бунинг учун пўлат заготовкани Ac1 критик хароратдан бир оз ю қорироқ хароратгача (750–760°С) қиздирилиб, шу хароратда маълум вақт сақланади, кейин печ билан бирга секин совитилади.15. Маълумки, пўлат заготовкаларни Ас1 критик хароратдан бир оз ю қорироқ ҳароратда қиздирилганда перлит донлари аустенитга айланиб, цементит донлари са қланиб қолади. Бу пўлатларни шу ҳароратдаги ҳолатидан совитишда эса цементит ва бегона бирикмаларнинг донлари қўшимча кристалланиш марказлари хосил қилиб, майда, донадор перлит тузилма олинади.16. Нормаллаш. Пўлат заготовкаларнинг донлари майдаланиб бир текистузилмали бўлиб қолади ва ички кучланишлардан ҳоли этилади. Бунинг учунпўлат заготовкаларни маркасига кўра Ас3 ёки Аст критик хароратдан 30–50°С 96ю қорироқ хароратгача қиздириб, шу хароратда маълум вақт са қлаб, кейин хавода совитилади. Пўлатларнинг маркаларига кўра бу ишловдан юмшатиш ёки тоблаш ўрнида фойдаланса ҳам бўлади. 17.Тоблаш. Бу усулдан конструкцион пўлатлардан тайёрланадиган тишли ғилдираклар, валлар, кулачоклар ва бош қаларнинг пухталигини, асбобсозлик пўлатлардан тайёрланаётган кескичларнинг кескирлигини кўтариб кам ейиладиган тиш ма қсадида фойдаланилади. Бунинг учун эвтектоидгача бўлган пўлат заготовкалар Ас3 критик ҳароратдан эвтектоид ва эвтектоиддан кейинги пўлатлар Ас1 критик ҳароратдан 30–50°С юқорироқ температурада қиздирилиб, шу температурада маълум вақт сақланади, кейин критик тезлик (vkp дан юқори тезликда совитилади. Бунда аустенит феррит билин цементитга парчаланишга улгурмайди ва мартенсит деб аталувчи углеродга ўта тўйинган қаттиқ эритмага [Fea (С)] ўтади ҳамда унинг қаттиқлиги HRC ~ 62 га кўтарилади.18. Агар аустенит ҳолатидаги пўлат заготовкани, масалан, мойда (секундига 80–100°С тезликда) совитилса, аустенит феррит билан цементитнинг жуда майда бўлган механик аралашмаларига парчаланиб, троостнт деб аталувчи тузилишга ўтади ва унинг қаттиқлиги HRC 40-45 га кўтарилади. Агар аустенит холатидаги пўлат заготовкаларни, масалан, қиздирилган мойда (секундига 50–70°С тезликда) совитсак, у троостит тузилишли доналарига нисбатан йирикро қ бўлган феррит билан цементитнинг механик аралашмасига парчаланиб, сорбит деб аталувчи тузилишга ўтади ва унинг қаттиқлиги HRC 30-35 кўтарилади.19. Шуни қайд этиш зарурки, амалда кам углеродли (C<0,3%) пўлат заготовкалар тобланмайди, чунки, бу пўлатлар тоблаганда унинг мартенситга ўтиш температураси ўртача ва кўп углеродли пўлатларга қараганда анча юқорироқлиги сабабли совитишда аустенит феррит билан цементит фазаларга парчаланиб кутилган мартенсит тузилма олинмайди. Маълумки, пўлат заготовкаларни тоблашда сирт қатлами ўзак қисмига қараганда тезроқсовиши натижасида фазалар ўзгариши о қибатида унда зўриқиш кучлари 97хосил бўлади. Агар у кучланишлар катта бўлса, заготовка тоб ташлаши ва ёрилиши мумкин. Шунинг учун тобланадиган заготовкаларни маркасига, шаклига ва ўлчамларига кўра тоблаш мухитига ва унга кай тарзда туширишга а ҳамият бериш ҳам керак. 20. Бўшатиш. Бу усулдан тобланган пўлат заготовкаларни ички зўри қиш кучланишларидан холи этиш билан қаттиқлиги сақланган ҳолда, қовушоқлигини кўтариш мақсадида фойдаланилади. Тобланган пўлат заготовкаларни бўшатишдан кутилган ма қсадларга кўра бўшатишни тубандаги тартибларда олиб борилади.21. Паст температурали бўшатиш. Бу бўшатишдан ма қсад тобланган, масалан, кескичлар ёки ўлчов асбобларини ички зўри қиш кучланишларидан холи этиб қаттиқлиги сақланган холда қовушоқлигини кўтаришдир. Бунинг учун тобланган пўлат 150–250°С хароратгача қиздирилиб шу хароратда маълум вақтга сақланади, кейин секин совитилади.22. Бунда бўшатилган мартенсит тузилма олинади. Ўртача температурали бўшатиш. Бу бўшатишдан ма қсад тобланган, масалан, пружина, штампларни ички зўриқиш кучланишларидан ҳоли этиб, қовушоқлигини кўтариш ва троостит тузилма олишдир. Бунинг учун тобланган пўлат заготовкалар 350– 500°С хароратгача қиздирилиб, шу хароратда маълум вақт сақланадида, кейин секин совитилади.23.Юқори температурали бўшатиш. Бундан бўшатиш тобланган конструкцион пўлатлардан тайёрлаётган деталлар қовушоқлигини ва пластиклигини кўтариб, сорбит тузилма олиш ма қсадида ўтказилади. Бунинг учун тобланган пўлат заготовка 500–650°С хароратгача қиздирилиб, шу хароратда маълум вақт сақланади ва секин совитилади.Куйидаги расм каранг. (расм 5.2) BAJARDI:NORMIRZAYEV SUNNATILLA Download 219.16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|
1 2