Ishqalanish. Ishqalanish kuchi. Tabiatda va texnikada ishqalanish

---

Ishqalanish. Ishqalanish kuchi. Tabiatda va texnikada ishqalanish 
1. Ishqalanish kuchlarining yuzaga kelish sabablarini yozing. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
2. Avtomobil tezlanish bilan harakat qilayotganda unga ta’sir etuvchi 
ishqalanish kuchining yo‘nalishi qanday bo‘ladi? 
_______________________________________________________________ 
4. Tinchlikdagi ishqalanish yuzaga keluvchi holatlarga misollar keltiring. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
5. Texnik qurilmalarda ishqalanish kuchi qanday kamaytiriladi? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
6. Ishqalanish kuchini qanday oshrish mimkin? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
7. Stol yuzasida harakatsiz turgan kitobga ishqalanish kuchi ta’sir qiladimi? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
8. Yong‘oqni ochish uchun siz kuch ishlatasiz. Nega gayka burab qo‘yilgan vint 
moylangan bo‘lsa, shuncha oson chiqib ketadi ya’ni gayka shuncha oson yechiladi? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
9. Stolda tinch turgan brusokka dinamometr yordamida 3 N gorizontal 
yo‘nalishda kuch ta’sir qiladi. Brusok kuch yo‘nalishi bo‘yicha tekis harakatlanadi. 
a) Bruskka qanday ishqalanish kuchi ta’sir qiladi? 
_______________________________________________________________ 
b) Dinamometr 2 N ko‘rsatsa, brusok qanday harakatlanadi va ishqalanish 
kuchi qanday bo‘ladi? 
_______________________________________________________________ 
10. Rasmda gorizontal sirtda jismlarning harakat yo‘nalishi ko‘rsatilgan. Har 
bir jismga ta’sir etuvchi ishqalanish kuchining yo‘nalishini ko‘rsating. 

---

11. Rasmda jismlarning qiya tekislik bo‘ylab harakat yo‘nalishi ko‘rsatilgan. 
Har bir jismga ta’sir etuvchi ishqalanish kuchining yo‘nalishini ko‘rsating. 
12. Massasi 80 kg bo‘lgan parashyutchi o‘zgarmas tezlikda pastga tushadi. 
Havo parashyutga qanday qarshilik kuchi bilan ta’sir qiladi? Parashyutchiga ta’sir 
qiluvchi kuchlarni chizing. 
13. Rasmda ko‘rsatilgan vaziyatlarda ishqalanishning qanday turlari ta’sir 
qiladi? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
14. Rasmga qarang va javob bering: ishqalanishning zararli va foydali ta’sirini 
izohlab bering. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
15. Stolga bir xil yuklar ikki xil usulda joylashtiriladi (rasm q). Stol yuzasida 
yuklarning tekis harakatlanishi uchun bir xil kuchlar bilan ta’sir qilish kerakmi? 
a) _____________________________________________________________ 

---

b) _____________________________________________________________ 
16. Shkafni siljitishga harakat qilib, unga asta-sekin ortib borayotgan gorizontal 
yo‘nalishda kuch ta’sir qiladi. Kuch 175 N ga yetganida shkaf harakatlana boshladi. 
a) Shkaf va pol orasidagi ishqalanish kuchi qanday o‘zgargan? 
_______________________________________________________________ 
b) Agar siz kuchni oshirishda davom etsangiz nima sodir bo‘ladi? 
_______________________________________________________________ 
c) Shkafning massasi 70 kg bo‘lsa, shkaf bilan pol orasidagi sirpanish 
ishqalanish koeffitsiyenti qanday bo‘ladi? 
_______________________________________________________________ 
17. Bikirligi 96 N/m bo‘lgan ip yordamida stol sirti bo‘ylab 2,4 kg og‘irlikdagi 
brusok bir xil tezlikda tortiladi. Brusok va stol sirti orasidagi ishqalanish 
koeffitsiyenti 0,2 bo‘lsa, prujinaning cho‘zilishi aniqlang. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
18. Jadvalni to‘ldiring. 
19. Agar chananing og‘irligi 4 kN, muz bilan chana orasidagi ishqalanish 
koeffitsiyenti 0,03 bo‘lsa, chanani muz ustida tekis harakatlantirish uchun gorizontal 
yo‘nalishda qanday kuch bilan tortish kerak? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
20. Chananing qor ustida tekis harakatlanishi uchun 25 N gorizontal yo‘nalishda 
kuch ta’sir qiladi. Chananing bilan qor orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti 0,05 
bo‘lsa, chananing massasini aniqlang. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 

---

21. Massasi 10 kg bo‘lgan brusok gorizontal yo‘nalishda 15 N kuch ta’sirida 
sirt bo‘ylab o‘zgarmas tezlikda harakat qiladi. Brusok va sirt orasidagi ishqalanish 
koeffitsiyentini aniqlang. 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
22. Stol sirti bo‘ylab gorizontal yo‘nalishda 5 N kuch bilan brusok tortilganda, 
brusok tekis harakatlanadi. Brusokka qanday ishqalanish kuchi ta’sir qiladi? Tinch 
turgan brusokka kuch ta’sir qilsa, ishqalanish kuchi qanday bo‘ladi:
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
a) agar 3 N kuch ta’sir qilsachi ______________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
b) agar 10 N kuch ta’sir qilsachi _____________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
23. Massasi 2 kg bo‘lgan brusok stol ustida yotibdi, brusok va stol orasidagi 
ishqalanish koeffitsiyenti 0,3 ga teng. Agar unga gorizontal yo‘nalishda:
a) 4 N kuch ta’sir qilsa, brusokka qanday ishqalanish kuchi ta’sir qiladi 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
b) 8 N kuch ta’sir qilsa, brusokka qanday ishqalanish kuchi ta’sir qiladi
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
c) 12 N kuch ta’sir qilsa, brusokka qanday ishqalanish kuchi ta’sir qiladi 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
24. Massasi 1,2 kg bo‘lgan brusokka bikirligi 40 N/m bo‘lgan prujina 
yordamida stol ustida tekis harakatlantirldi. Brusok va stol orasidagi ishqalanish 
koeffitsiyenti 0,3 ga teng bo‘lsa, prujinaning cho‘zilishi qanday bo‘ladi? 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 
_______________________________________________________________ 

---