Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti issiqlik energetikasi fakulteti

Kvant sonlar


Kvant sonlar — atom yadrosi, atom, molekulalar va boshqa kvant sistemalar, shuningdek, elementar zarralar, gipotetik zarralar, kvarklar va glyuonlarning energetik holatlari va fizik xossalarini ifodalovchi butun yoki yarim butun sonlar.
Kvant sonlar tushunchasi fizikaga dastlab atom spektrini oʻrganishda kiritilgan. Atomdagi bogʻlangan elektronlarning holatlari 4 kvant sonlar bilan ifodalanadi; elektronning yadrodan oʻrtacha uzoqligini ifodalaydigan bosh kvant sonlar, (n); elektronni yadro atrofida aylantiruvchi harakat miqdori momentini ifodalaydigan orbital kvant sonlar (l); tashqi magnit maydoni mavjud boʻlganda elektron orbitalarining mumkin boʻlgan yoʻnalishlarini aniqlaydigan magnit kvant sonlar (m_l), elektronning xususiy harakat miqdori momentini ifodalaydigan spin kvant sonlar hisoblanadi.
1. n – bosh kvant son bo‘lib, birdan boshlanadigan musbat butun sonlarni qabul qiladi:
n=1, 2, 3, …
2. ℓ – orbital kvant son deyiladi. Orbital kvant son yordamida elektron ega bo‘la oladigan impuls momenti L ning diskret qiymatlarini quyidagi formula orqali ifodalash mumkin:
L =h^̴
Orbital kvant son – ℓ 0 dan n–1 gacha butun musbat sonlarni qabul
qiladi, ya’ni:
ℓ=0, 1, 2, 3,…, n–1
3. Uchinchi kvant son m_ℓ – orbital magnit kvant soni deyiladi. _m(j) funksiya z o‘qi atrofida yuguruvchi de-Broyl to‘lqinini ifodalaydi. Orbital magnit kvant soni esa orbital impuls momenti L ning z o‘qiga proyeksiyasini aniqlaydi, ya’ni
L_z=m_lh^̴
Bu formula impuls momentining z o‘qiga mumkin bo‘lgan
proyeksiyalarini aniqlaydi.
Orbital magnit kvant sonining qiymati
m= 1, , , …
4.To’rtinchi kvant son m_s - spin kvant soni har bir orbital ichidagi elektronning ichki spini burchak momentini tasniflaydi va belgilangan o’q bo’ylab spin burchak momentining S proyeksiyasini beradi.
S_z=m_sh^̴

m_s ning qiymati –s dan s gacha bo’ladi, bu yerda s spin kvant son

m_s=-s, -s+1, -s+2, -s+3…..s


Foydalanilgan manbalar
[1] Atom Fizikasi . G.Ahmedova Toshkent-2012
[2] Atom Yadrosi va Elementar Zarralar Fizikasi. S.Polvonov. Toshkent-2020
[3] OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil