Islom manbalarida diniy aqidaparastlikka munosabat

Aqida:

Aqida – shak keltirmasdan, muhokama qilmasdan bajarish, eʼtiqod qilish lozim boʻlgan qoida va talablar. Aqida qanday shaklda boʻlmasin, muayyan ishonch va eʼtiqod asosida shakllanadi. Kishilar hayoti va turmushining barqaror hodisasi sifatida ularning maʼnaviyati, taʼlim-tarbiyasi va xulq-atvoriga taʼsir qiladi. Aqidaga xos eng muhim jihatlardan biri uning ijtimoiy xususiyatga hamda individual zohiriylikka ega ekanidadir. Aqida nafaqat diniy, balki dunyoviy asosga, obyektiv zaminga ega boʻlishi ham mumkin. Ammo bu uning obyektiv haqiqat ekanini anglatmaydi. Diniy aqidalarning asoslari muayyan dinlarning asosiy natijalarida, ularga xos qonun-qoidalar va talablarda ifodalangan. Masalan, islom aqidalarining asosi Qurʼon va hadislardagi meʼyor hamda koʻrsatmalar negizida ishlab chiqilib, tartibga solingan.

Fundamentalizm:

Fundamentalizm:

• Fundamentalizm – (lotincha – «asos») tushunchasining ma’nosi muayyan ijtimoiy hodisaning dastlabki ko‘rinishini anglatadi.
• Diniy fundamentalizm – «ma’lum din vujudga kelgan ilk davriga qaytish va bu yo‘l bilan zamonaning barcha muammolarini hal qilish mumkin», degan fikrni ilgari surish ta’limotini anglatadi. Istilohda aqidaning o‘zgarmasligini himoya qiladigan, muayyan diniy e’tiqod shakllanishining boshlang‘ich davrida belgilangan barcha yo‘l-yo‘riqlarni qat’iy va og‘ishmay bajarilishini talab qiladigan diniy oqimlarni ifodalashda qo‘llaniladi.
• «Fundamentalizm» atamasi aslida xristian dini bilan bog‘liqdir. Fundamentalizm iborasi birinchi bor I Jahon urushi arafasida vujudga kelgan protestantlikdagi ortodoksal oqimlarni ifodalash uchun ishlatilgan. Bu oqim 1910 yildan keyin shu nom bilan atala boshlagan. Fundamentalistlar xristianlikning an’anaviy aqidalariga, ayniqsa Bibliyaning mutlaqo mukammalligiga ishonishni mustahkamlash, uni so‘zma-so‘z sharhlashga qat’iy rioya qilishni talab qildilar. Bu oqim keyinchalik Amerikada keng tarqalib ketdi. 1919 yili Filadelfiyada Jahon xristian fundamentalistlari assotsiatsiyasiga asos solindi.

Fanatizm:

Fanatizm (lotincha fanaticus) – muayyan g‘oya, e’tiqodga ko‘r-ko‘rona va kuchli ishonishni anglatuvchi tushuncha. Turli davrlarda johillik, ashaddiy xurofotchilik, mutaassiblik, jazavakorlik, darg‘azablik, telba-teskari ish tutish ma’nosida qo‘llangan

U yoki bu hodisa, qoida tamoyilini mutlaqlashtirishga asoslangan yondashuvni ijtimoiy hayotning istagan sohasida topish mumkin, shu jumladan diniy niqob ostida ham topish mumkin. Ming afsuslar bo‘lsinki, muqaddas Islom dini nomidan o‘z g‘arazli maqsadlarini amalga oshirish maqsadida aqidaparastlik g‘oyalari bilan zaharlanganlar ham kam emas....

e’tibotingiz uchun raxmat