Islom moliya tizimi boshqaruvi

 
44 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Beshinchi bitim – “istisna”. Istisna ham salam kabi hali ishlab chiqarilmagan 
mahsulotni sotish shartnomasidir. Bu shartnoma, ishlab chiqaruvchi buyurtma berilgan 
mahsulotni o’z xom ashyosidan ishlab chiqarishini ko’zda tutadi. Ushbu bitim huquqiy 
kuchga ega bo’lishi uchun, ishlab chiqarilishi kerak bo’lgan mahsulotning narxi, sifati 
va xususiyatlari tomonlar o’rtasida aniq kelishib olinishi kerak. Istisna bu sotiladigan 
obʼektni qurish, ishlab chiqarish yoki tiklash uchun belgilangan narx boʼyicha, 
belgilangan muddat davomida, tomonlar oʼrtasida belgilangan xususiyatlarga ega 
obʼektni moliyalashtirish shartnomasi. Istisnani moliyalashtirishda savdo obʼektini 
quradigan, ishlab chiqaradigan yoki tiklaydigan mijozga avans toʼlovlari shaklida 
taqdim etiladi. 
Oltinchi bitim – “mushoraka” ikki yoki undan ortiq tomonlar o’rtasidagi mulkiy 
sherikchilik bo’lib, bunda har bir sherik ma’lum miqdordagi pul yoki mol-mulk 
shaklidagi sarmoyasini umumiy biznesga tikadi va ushbu biznes doirasida qurilgan 
foyda tomonlarning kelishuviga asosan zarar esa xar bir sherikning umumiy 
sarmoyadagi ulushiga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Mushoraka bu sherikchilikning 
bir shakli. Buni odatdagi kapital bozoridagi aktsiyalarni sotib olishga oʼxshatish 
mumkin, ammo qilingan investitsiyalar shariat tamoyillariga mos keladigan aktsiyalar 
va moliyaviy qimmatli qogʼozlar yoki boshqa aktivlar bilan cheklanishi kerak. 
Mushoraka – bu moliyalashtiruvchi tomonidan tadbirkorlik faoliyati bilan bogʼliq 
xatarlarda ishtirok etish majburiyatini keltirib chiqaradi. Mushorakada barcha sheriklar 
korxona foydasi yoki zararini boʼlishadigan qoʼshma korxona hisoblanadi. Foyda 
taqsimoti kelishilgan nisbati, ammo zararni taqsimlash nisbati esa har doim 
sheriklarning kapitalga kiritgan ulushiga mutanosib boʼlishi kerak. Shuningdek, bu 
investorga korxonani boshqarish, kundalik amaliyotlar va korxona faoliyatini 
rivojlantirish boʼyicha muhim qarorlarni qabul qilishda ishtirok etishiga imkon beradi. 
Foydani taqsimlashda Mushoraka tomonlarning sarmoyadagi ulushi va korxonani 
boshqarishdagi saʼy-harakatlariga qarab turlicha boʼlishi mumkin. Mushoraka turli 
iqtisodiy sohalarni moliyalashtirish uchun eng moslashuvchan va qulay vosita 
hisoblanadi. 
Islom moliyasidagi yana bir qancha asosiy moliyaviy instrumentlarni koʼrib 
chiqamiz. 
Muzoraba – bu investor («Robbul mol») va tadbirkor («Muzorib») oʼrtasidagi 
foydani taqsimlash shartnomasi. Muzoraba shartnomasida investor foydani kelishilgan 
nisbatda yoki foizda tadbirkor bilan taqsimlashga rozilik beradi. 
Tadbirkorlik faoliyati uchun kapital manbai sifatida, tadbirkor Muzoraba 
shartnomasi boʼyicha Islom bankidan sarmoya olishi mumkin. Аgar bank rozi boʼlsa, 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 10 ǀ 2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230