Islom moliya tizimi boshqaruvi

 
45 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
har ikki tomon ham korxona foydasini boʼlishishini tushungan holda tadbirkorga 
mablagʼ beradi. 
Banklar omonat jalb qilish faoliyatida, Muzoraba shartnomasi boʼyicha jismoniy 
yoki yuridik shaxslardan jalb qilingan pullarga sarmoya sifatida qaraladi. Bank ushbu 
investitsiyalarni tijorat faoliyatidan, yaʼni jismoniy shaxslar va tadbirkorlarni 
moliyalashtirish uchun ishlatadi. Muzoraba shartnomasiga binoan, bank omonatchiga 
investitsiyalar evaziga oʼz foydasidan ulushni oldindan kelishilgan nisbat asosida 
berishga rozi boʼladi. 
Muzoraba orqali investitsiyalarni moliyalashtirish – bu bankning mijozi boʼlgan 
tadbirkorlar tomonidan olingan foydani taqsimlash maqsadida tadbirkorlik faoliyati 
bilan bogʼliq tavakkalchilikda ham ishtirok etishni nazarda tutadi. Muzoraba 
shartnomasi ishtirokchilari faqatgina ushbu korxonalar muvaffaqiyatli boʼlgan taqdirda 
foyda koʼradi. Аgar loyiha muvaffaqiyatsiz boʼlsa, moliyachi sarmoyasini yoʼqotadi, 
tadbirkor esa loyihaga sarf qilingan vaqt va kuchini yoʼqotadi. 
Muzoraba, Mushorakadan farqli oʼlaroq, investor («robbul mol»)ga biznesni 
boshqarishda ishtirok etish huquqini bermaydi. 
Murobaha shartnomasi tomonlar oʼrtasida oldi-sotdi shartnomasi ustama haq 
evaziga boʼlishini anglatadi. Murobaha Islom banklari tomonidan amalga oshiriladigan 
aktivlarni moliyalashtirishning eng keng tarqalgan usuli hisoblanadi. Ushbu shartnoma 
mijoz, tovarlarni yetkazib beruvchi va Islom banki oʼrtasida uch tomonlama imzolanadi. 
Bank yetkazib beruvchidan qisqa yoki uzoq muddatli aktivni sotib olib, mijozga 
qimmatroqqa ustama haq bilan, belgilangan muddatda toʼlash sharti bilan sotadi. Bank 
moliyalashtirilayotgan aktivni garovga olishi yoki boshqa turdagi kafolatni talab qilishi 
mumkin. Murobaha shartnomasida sotuvchi oʼz yetkazib beruvchisidan tovarlarni sotib 
olayotganda, xaridorga sotib olishning tannarxini sotishdan oldin aytadi, yaʼni bank 
tovarning tannarxiga qancha ustama qoʼyganini oshkor qiladi. 
Аnʼanaviy banklardan farqli oʼlaroq, narx boʼyicha kelishilgan qoʼshimcha foyda 
davr davomida oʼzgarmaydi. Аmalda Islom banklari anʼanaviy banklar bilan 
raqobatbardoshlikni yoʼqotmaslik uchun muddatidan oldin toʼlovni toʼliq amalga 
oshirsa, Murobaha shartnomasi uchun chegirma berishi mumkin, bunda chegirma 
Murobaha shartnomasida oldindan kelishilgan boʼlishi mumkin emas. 
Muddatida yopilmagan toʼlovlar uchun jarima esa, tovon puli sifatida 
shartnomaga kiritilishi mumkin, ammo xayriya mablagʼlari sifatida tarqatilishi zarur. 
Chunki bu jarima faqat mijozlarni tartibga chaqirish va mijozlar Murobaha shartlarini 
suiisteʼmol qilishlarining oldini olishga qaratilgan. Bank ushbu jarima pulining bir 
qismini mijoz oʼz vaqtida toʼlamaganligi tufayli bank tomonidan bajarilgan xarajatlarni 
qoplash uchun olishi mumkin (misol uchun, toʼlovlarni undirish uchun ketgan sarf-

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 10 ǀ 2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230