Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

IX BOB. MARKETING REJASI 
 
Tayanch so’z va iboralar: marketing tushunchasi, marketing rejasi 
mazmuni, sotish bozori, raqobat, tashqi iqtisodiy aloqa, reklama, tovar taqsimoti, 
baho. 
9.1.Marketing rejasining tarkibi 
Marketing rejasi biznes rejaning asosiy bo’limlaridan biri bo’lib, uning 
asosiy maqsadini korxona imkoniyatlarini bozor talablariga moslashtirish tashkil 
qiladi.
Ishlab chiqarilgan tovarni tarqatishning sxemasi, narxlarni belgilash usullari 
kiritilgan kapitalga mukofot darajasi kabi marketing siyosatining masalalari xaqida 
tushuncha va tasavvurga ega bo’lish lozim. 
Turli marketing vositalaridan samarali foydalanish va ularni uyunlashtirish 
tovarning hayot siklini belgilaydi. Юқорида айтиб ўтилганидек, тovarning hayot 
sikli quyidagi bosqichlardan iborat:
1) Bozorga kirish; 
2) O’sish; 
3) Yetuklik; 
4) Tушкунлик. 
Har bir bosqichda marketing vositalaridan o’rinli foydalanish tovarning 
hayot sikli davomiyligini belgilaydi. 
Marketing tadqiqotlari bozorni baholashdan boshlanadi. 
Sotuv hajmini muntazam ravishda oshirishni ta’minlashga erishish uchun 
bozorni, ya’ni mahsulotni sotib oladigan insonlarni chuqur o’rganish kerak buning 
uchun esa iste’molchilarni kuzatish, nazorat qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Bu holatda ehtiyot bo’lib harakat qilish lozim hisoblanadi. Chunki bozorda paydo 
bo’lish va chiqish muhim strategik qaror bo’lib u chuqur mulohazani talab qiladi. 
Siz uchun muhimi sizning tovaringizni sizga foyda keltiruvchi bahodan 
zaruriy hajmda va uzoq muddat davomida sotib oladigan xaridorga ega bo’lishdir. 
Demak, birinchi galdagi vazifa o’z maqsadli bozoriga ega bo’lishdir. Maqsadli 

---

153 
bozorni izlash “tovar va xizmatlardan kim manfatdor?” mavzuda mantiqiy fikrlar 
yo’li bilan amalga oshiriladi. Ishni avvalo o’zingizning mavjud xaridorlaringizdan 
boshlaganingiz ma’qul. 
Bunda quyidagi savollarga javob berish darkor: 
1. Bozoringizni qanday bo’lishini xohlaydi? 
2. Ulardan qaysi birida firmangiz faoliyat ko’rsatgan? 
3. Qanday tovarlar yuqori talabga ega? 
4. Sizning hozirgi xaridorlaringiz kimlar? 
Demografik tadqiqotlar bozorda o’z o’rnini qanday topish va savdoni 
yaxshiroq tashkil etish imkoniyatlarini beradi. Agar siz o’z mahsulotingizning 
aksar qismini firmalar orqali sotsangiz, izlash chegarasi yanada kengayadi. 
Shuningdek, mahsulotingiznti qaysi firmaga sotish ma’qul bo’lishini aniqlang. 
So’ngra ushbu firma personali ichida muloqotga erishsa bo’ladigan kishilarni 
aniqlab ular haqidako’proq ma’lumotga ega bo’lish maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. 
Bozorni qanday xarakterlash mumkin? Quyida bozorni aniqlashtirishning 
chegaralari berilgan.