Ismlar. Ismlarning munosabat shakllari

-tir – jarangsiz undosh
-dir – jarangli undosh keltir (mustasno)
-t unli asos bilan tugagan fe`lga
-sat – ko’r so’zidan boshqasiga qo’shilmaydi
-iz, -ir, -ar bir bo’g’inlilar fe`llarga qo’shiladi
-kaz -kiz,-qaz, -qiz
-gaz, -giz, -g’az, -g’iz
Orttirma nisbat fe’l asosiga birdan ortiq qo’shila oladi.
M: yozdirtirdi
Majhul nisbat
-(i)n, -(i)l
Ish-harakat o’zi ustida amalga oshmaydi, bajaruvchisi noma’lum bo’ladi
M: oshxonada lag’mon (o’zi) cho’zildi.
Masala ko`rildi,
Ovqat suzildi,
Xamir yozildi,
Dasturxon bezaldi,
Idishlar yuvildi,
Axlat to`plandi,
Ovqatga tuz qo`shildi
O’zlik nisbat
-(i)n, -(i)l
O’zi ustida ish-harakat bajara oladi.
-harakat tushgan obyekt va shaxs birlashadi.
M:(o’zi) Ziyoda divanga cho’zildi.
Bulut ko`rindi,
Nargiza suzildi
Zebo makazga yozildi,
Anora bezandi,
Ovoz eshitildi,
Anvar yuvindi,
Odamlar to`plandi,
Xalqqa qo`shildi
Yuvdi aniq nisbat
Yuvindi o`zlik nisbat
Yuvintirdi orttirma nisbat
Yuvintirishdi birgalik nisbat
Eng oxiridagi qo`shimcha qaysi bo`lsa,
so`z o`sha nisbat shaklida deb olinadi.
jonlandi seskandi, quvondi
ajablandi surishtirdi, bahslashdi
xo’rsindi solishtirdi, kuzatdi havaslandi yaratdi uzatdi,
suhbatlashdi salomlashdi, gaplashdi
o’rtoqlashdi
Ushbu so`zlar aniq nisbatdagi so`zlardir.
Unutmang!
Quyidagi so’zlardan o’zlik nisbat yasalmaydi: o’qi, kes, hayda, tirna, hidla,chiq.
Nisbat shakllarining ma`nodoshligi
Ba’zan bir nisbat ma’nosi o’rnida boshqa nisbat shakllaridan fordalaniladi.
M: Bosh – (aniq) nisbat ma’nosini birgalik nisbat, majhul nisbat shakllari yordamida ifodalash mumkin.
Keldi kelishdi(hurmat) mazmun aniq,
shakl birgalik
Kelyapti kelishyapti hurmat
Qildi qilindi shakl – majhul, mazmun – aniq
Bajargan ishida o’zini ta’kidlamasdan kamtarlik qiladi: bajardim bajarildi

E’tiboringiz uchun rahmat!