Issiklik elektr stansiyalari (ies) qattiq, suyuq va gaz holatdagi organik yoqilgʻilarning issiqlik energiyasini elektr energiyasiga aylantiradigan qurilmalar majmui

Issiklik elektr stansiyalari (IES) — qattiq, suyuq va gaz holatdagi organik yoqilgʻilarning issiqlik energiyasini elektr energiyasiga aylantiradigan qurilmalar majmui. Asosiy energetik agregatlar qatoriga suv yuradigan quvurlar (trubalar) batareyasidan iborat qozon tizimi, bugʻ turbina (bugʻ dvigatel) lari va turbogeneratorlar kiradi. Qozon tizimiga yuborilgan suv yuqori bosimli bugʻga aylantirilib turbina parraklariga beriladi. Natijada turbina bilan mexanik bogʻlangan generator tegishli tezlikda aylantirilib, mexanik energiya elektromagnit induksiya qonuniga binoan generatorda elektr energiyasiga aylanadi. IESda ishlatiladigan yoqilgʻi issiqlik energiyasining faqat 30% gina foydali elektr energiyasiga aylantiriladi, yaʼni IES ning foydali ish koeffitsiyenti 30% ga tengdir. Foydali ish koeffitsiyenti qiymatini oshirish maqsadida qozondagi bugʻ bosimi iloji boricha yuqori qilinadi va turbina parraklaridan oʻtib, ish bajarib boʻlgan bugʻning hammasi sovitkichlar vositasida sovitilib, qayta suvga aylantiriladi (kondensatlanadi) va qozon tizimiga yuboriladi. Bunday IESni kondensatsiyey elektr stansiyalari (KES) deyiladi va ularda foydali ish koeffitsiyenti qiymati h=30—35% gacha koʻtcariladi hamda suv berk tizimda aylanishi sababli kuvurlar batareyalaridan iborat qozonni taʼmirlash ishlari keskin qisqaradi. IESlar, odatda, qattiq, suyuq yoki gaz holatdagi arzon yoqilgʻi koni yaqinida quriladi. Stansiya generatorlaridan olingan elektr energiyasining asosiy qismi bir necha 100 km masofadagi isteʼmolchilarga kuchaytiruvchi transformator va yuqori voltli elektr uzatish liniyalari vositasida yetkaziladi, qolgan qismi esa stansiyaning oʻz generator kuchlanishida yoki pasaytiruvchi transformator orqali beriladi (yana qarang: Issshushk elektr markazi).

Elektr energiyasi bilan taʼminlash koʻlamiga qarab, issiqlik elektr stansiyasi tuman, sanoat korxonalari, qishloq, shahar miqyosida, kommunal xoʻjalikda, t.-yil transportida foydalaniladigan xillarga boʻlinadi. Issiqlik elektr stansiyasi yaxlit elektr tizilmalarga birlashtirilib yoki alohida ishlatilishi mumkin.

Issiqlik elektr stansiyasi 19-asr 80-yillarida kurila boshlagan. Ilk issiqlik elektr stansiyasi New Yorkda qurilgan (1882). Rossiyada dastlabki issiqlik elektr stansiyasini muhandis M. K. Polivanov Moskvada qurgan (1906). Oʻzbekistonda dastlabki issiqlik stansiyasi 20-asr boshlarida qurilgan (qarang Issiqlik energetikasi). Oʻzbekistonda 10 ta issiqlik elektr stansiyasi ishlab turibdi (2002). Respublikadagi eng yirik issiqlik elektr stansiyasi — Sirdaryo GRES (3000 MVt), Yangi Angren GRES (1800 MVt), Toshkent GRES (1860 MVt), Navoiy GRES (1250 MVt), Angren GRES (484 MVt), Taxiatosh GRES (430 MVt), Talimarjon GRES (loyiha quvvati 3200 MVt) (Nuristan). Issiqlik elektr stansiyasi avtomatlashtirilgan korxona. Qozon agregatlarida yoqilgʻi yonish jarayonlari, qozonni suv bilan taʼminlash, tok kuchlanishi va chastotasini rostlash toʻla avtomatlashtirilgan. Issiqlik elektr stansiyasi agregatlari markaziy boshqarish pultidan boshqariladi. Atom elektr stansiyasi, geotermik elektr stansiyalar, gelioenergetika elektr stansiyalari ham issiqlik elektr stansiyasi hisoblanadi.

61-bob. BUG` TURBINALARI HAQIDA UMUMIYMA’LUMOTLAR1.1. BUG‘ TURBINALARINING GURUHLANISHIBug‘ turbinalari konstruksiyasi, issiqlik jarayoni xarakteri, bug‘parametrlari va sanoatda ishlatilishiga qarab quyidagicha asosiyguruhlarga bo‘linadi:1) pog‘onalar soniga ko‘ra:a) bir pog‘onali turbinalar; bu turbinalar kichik quvvatga egabo‘lib, odatda, markazdan qochma nasoslar va ventilatorlarniaylantirish uchun qo‘llaniladi;b) kichik, o‘rta va katta quvvatli aktiv va reaktiv ko‘p pog‘onaliturbinalar.2) bug‘ oqimi harakatiga ko‘ra:a) bug‘ oqimi turbina o‘qi bo‘yicha yo‘naluvchi turbinalar;b) radial turbinalar; bu turbinalarda bug‘ turbina aylanish o‘qigaperpendikular tekislik bo‘ylab harakatlanadi. Ayrim hollarda kattaquvvatli kondensatsion radial turbinalarning oxirgi pog‘onalari o‘qbo‘yicha yo‘naluvchi qilib bajariladi. Radial turbinalar qo‘zg‘almasyo‘naltiruvchi kurakchalarga va faqat aylanuvchi ishchi kurakcha-larga ega bo‘lishi mumkin.3) silindrlar (korpuslar) soniga ko‘ra:a) bir korpusli (bir silindrli);b) ikki korpusli (ikki silindrli);d) ko‘p korpusli (ko‘p silindrli).Ko‘p silindrli turbinalar silindrlarining vallari bitta generatorgabirlashtirilgan bo‘lsa, bir valli turbinalar deyiladi, agar har bir silindrayrim generatorga birlashtirilsa, ko‘p valli turbinalar deyiladi.4) bug‘ taqsimlanish prinsipiga ko‘ra:a) aktiv turbinalar; bu turbinalarda bug‘ning potensial energiyasikinetik energiyaga qo‘zg‘almas kurakchalarda yoki soplodaaylantiriladi; ishchi kurakchalarda esa bug‘ning kinetik energiyasimexanik ishga aylantiriladi;b) reaktiv turbinalar; bu turbinalarda bug‘ kengayishi yo‘naltiruvchiva ishchi kurakchalarda bir xilda amalga oshiriladi.www.ziyouz.com kutubxonasi1-bob.BUG‘TURBINALARIHAQIDAUMUMIYMA’LUMOTLAR1.1.BUG‘TURBINALARININGGURUHLANISHIBug‘turbinalarikonstruksiyasi,issiqlikjarayonixarakteri,bug‘parametrlarivasanoatdaishlatilishigaqarabquyidagichaasosiyguruhlargabo‘linadi:1)pog‘onalarsonigako‘ra:a)birpog‘onaliturbinalar;buturbinalarkichikquvvatgaegabo‘lib,odatda,markazdanqochmanasoslarvaventilatorlarniaylantirishuchunqo‘llaniladi;b)kichik,o‘rtavakattaquvvatliaktiVvareaktivko‘ppog‘onaliturbinalar.2)bug‘oqimiharakatigako‘ra:a)bug‘oqimiturbinao‘qibo‘yichayo‘naluvchiturbinalar;b)radialturbinalar;buturbinalardabug‘turbinaaylanisho‘qigaperpendikulartekislikbo‘ylabharakatlanadi.Ayrimhollardakattaquvvatlikondensatsionradialturbinalarningoxirgipog‘onalario‘qbo‘yichayo‘naluvchiqilibbajariladi.Radialturbinalarqo‘zg‘almasyo‘naltiruvchikurakchalargavafaqataylanuvchiishchikurakcha-largaegabo‘lishimumkin.3)silindrlar(korpuslar)sonigako‘ra:a)birkorpusli(birsilindrli);b)ikkikorpusli(ikkisilindrli);d)ko‘pkorpusli(ko‘psilindrli).Ko‘psilindrliturbinalarsilindrlariningvallaribittageneratorgabirlashtirilganbo‘lsa,birvalliturbinalardeyiladi,agarharbirsilindrayrimgeneratorgabirlashtirilsa,k0‘pvalliturbinalardeyiladi.4)bug‘taqsimlanishprinsipigako‘ra:a)aktiVturbinalar;buturbinalardabug‘ningpotensialenergiyasikinetikenergiyagaqo‘zg‘almaskurakchalardayokisoplodaaylantiriladi;ishchikurakchalardaesabug‘ningkinetikenergiyasimexanikishgaaylantiriladi;b)reaktiVturbinalar;buturbinalardabug‘kengayishiyo‘naltiruvchivaishchikurakchalardabirXildaamalgaoshiriladi.6www.ziyouz.comkutubxonasi

75) issiqlik jarayoni xarakteriga ko‘ra:a) regeneratsiyali kondensatsion turbinalar; bu turbinalarda ishlatilganbug‘ atmosfera bosimidan past bosimda kondensatorga kiritiladi;b) bitta yoki ikkita rostlanadigan bug‘ olinadigan kondensatsionturbinalar; olingan bug‘ ishlab chiqarish yoki turarjoylarni isitishuchun ishlatiladi, qolgan qismi kondensatorga kiritiladi;d) qarshi bosimli turbinalar; bu turbinalarda ishlatilgan bug‘ birnecha atmosfera bosimida sanoat yoki isitish uchun yuboriladi;e) qo‘shimcha ulanadigan turbinalar; bunda ishlatilgan bug‘ o‘rtayoki past bosimli silindrlarga kiritiladi.6) bug‘ bosimiga ko‘ra:a) o‘rta bosimli turbinalar, p=3,43 MPa, t=345°C;b) orttirilgan bosimli turbinalar, p=8,8 MPa, t=535°C;d) yuqori bosimli turbinalar, p=12,7 MPa, t=565°C;e) kritik bosimdan yuqori bosimli turbina, p=23,5 MPa,t0=560°C; tkk=565°C.1.2. BUG‘ TURBINASINING ISHLASH PRINSIPIBug‘ turbinasida bug‘ning potensial energiyasi kinetik energiyaga,kinetik energiya esa turbina valining mexanik energiyasiga aylan-tiriladi. Turbina vali bevosita yoki uzatma moslama orqali ishchimashina bilan ulanadi.Turbinada bug‘ning potensial energiyasini val aylanishiningmexanik energiyasiga aylantirishning turli xil usullari mavjud. Bug‘potensial energiyasini kinetik energiyaga o‘zgartirish xarakteriga ko‘raaktiv, reaktiv va aktiv-reaktiv turbinalar farqlanadi.Turbinaning bug‘ oqib o‘tish qismi ikkita asosiy qismdan — soploapparati 1 va val 4 ga o‘rnatilgan disk 3 dan tashkil topgan (1.1-rasm). Diskning aylanasi bo‘ylab ishchi kurakchalar 2 mahkamlanganbo‘lib, ular kanallar hosil qiladi.1.1-rasm.Bug‘ turbinasining soplosi

va ish
kutubxonasi5)issiqlikjarayonixarakterigako‘ra:a)regeneratsiyalikondensatsionturbinalar;buturbinalardaishlatilganbug‘atmosferabosimidanpastbosimdakondensatorgakiritiladi;b)bittayokiikkitarostlanadiganbug‘olinadigankondensatsionturbinalar;olinganbug‘ishlabchiqarishyokiturarjoylarniisitishuchunishlatiladi,qolganqismikondensatorgakiritiladi;d)qarshibosimliturbinalar;buturbinalardaishlatilganbug‘birnechaatmosferabosimidasanoatyokiisitishuchunyuboriladi;e)qo‘shimchaulanadiganturbinalar;bundaishlatilganbug‘o‘rtayokipastbosimlisilindrlargakiritiladi.6)bug‘bosimigako‘ra:a)o‘rtabosimliturbinalar,p=3,43MPa,t=345°C;b)orttirilganbosimliturbinalar,p=8,8MPa,2‘:535°C;(1)yuqoribosimliturbinalar,p=12,7MPa,t=565°C;6)kritikbosimdanyuqoribosimliturbina,p=23,5MPa,t0=560°C't=565°C.
Gidroelektr stanciya (GES) -suv oqimining energiyasini gidravlik turbinalar yordamida elektr energiyasiga aylantirib beradigan gidrotexnika inshootlari va energetika jihozlari majmui. Gidrotexnika inshootlari toʻgʻon yonidagi, derivatsion va aralash turlarga boʻlinadi. Toʻgʻon yonidagi GESlarda toʻgʻon yordamida suv sathi koʻtarilib, kerakli bosim hosil qilinadi. GES binosi 3 xil joylashtiriladi: 1) toʻgʻon yonida; 2) toʻgʻondan chetrokda; 3) toʻgʻondan pastda, daryo oʻzanida. Toʻgʻon yonida va daryo oʻzanida quriladigan GES larda suv bosimini toʻgʻon hosil qiladi. Bunday GES lar suvi koʻp boʻlgan, tekis oqadigan togʻ daryolariga, soyliklarning toraygan joyiga quriladi. Bularga Qayroqqum, Tuyamoʻyin va Chordara GESlarini koʻrsatish mumkin. Derivatsion (GES ning stansiya uzeliga suv kuvurlari, kanal yoki tunnel vositasida olib kelinadigan) GESlar oʻrta va yuqori bosimli boʻlib, bosim derivatsiya kanali yordamida hosil qilinadi. Bunday GES larga Chorvoq, Farhod va Boʻzsuv kanalidagi GESlar kiradi. Aralash GES larda bosim, asosan, daryodagi gidrotexnika inshootlari va qisman derivatsiya kanali yordamida hosil qilinadi. GES inshootlari majmuiga daryo oʻzanini toʻsib bosim hosil qiladigan bosh inshoot (toʻgʻon), GES binosiga suv yetkazib beradigan kanal, stansiya bosim uzeli (SBU) yoki bosim suv quvuri, suv sathini va sarfini tartibga solib turadigan, ortiqcha suvni chiqarib tashlaydigan va b. avtomatik qurilmalardan iborat inshootlar; suv energiyasini bevosita elektr energiyaga aylantirib beradigan gidroagregat (turbina bilan generator) oʻrnatilgan mashina zali va foydalanib boʻlingan suvni chiqarib tashlaydigan inshootlar kiradi. Maxsus gidrotexnika inshootlari bilan GES turbinalariga keltirilgan suv turbinaning ish gʻildiragini, unga oʻrnatilgan oʻqni va oʻq bilan biriktirilgan generatorni aylantirishi natijasida elektr energiya hosil boʻladi. Elektr energiya maxsus qurilmalar vositasida isteʼmolchilarga yetkazib beriladi. Hozir barcha GES larning ishi avtomatlashtirilgan. Bir necha avtomatlashtirilgan GES lar uzoqdan turib (qoʻshni GES dan yoki energosistemaning boshqarish pultidan) boshqariladi. GESning belgilangan quvvatiga koʻra kam (5 MVt gacha), oʻrta (5—25 MVt) va katta (25 MVt dan yuqori) quvvatli xillarga boʻlinadi. Daryoning energetika resurslaridan toʻlaroq foydalanish uchun GES lar kaskad tarzida, yaʼni daryo oqimi boʻyicha maʼlum masofada joylashtiriladi. Bunday GES kaskadlariga Oʻzbekistondagi Toshkent (Boʻzsuv, Boʻrijar, Oqtepa, Shayxontohur GES lari); Qodriya (Qodriya, Qibray, Salar, Oqqovoq-2); Chirchiq (Tovoqsoy, Oqqovoq); Quyi Boʻzsuv (GES-14, GES-18, GES-19, GES-22, GES-23); Oʻrta Chirchiq (Chorvoq, Hojikent, Gʻazalkent); Shahrixon (GES5A, GES-6A, GES-YUFK-1, GES-4A YUFK-3); Samarkand (GES-1B, GES2B, GES-ZB, GES-5B) GES kaskadlari kiradi. GES lar ichida gidroakkumulyatsiyalovchi elektr stansiya (GAES) va koʻtarilish suv elektr stansiya (PES) alohida oʻrin tutadi. GAES lar yirik energetik tizimlarda koʻp energiya talab qiladigan (tigʻiz) vaqtlardagi energiyani toʻldirib turish uchun quriladi. GAESning energiyani akkumulyatsiyalash xususiyati energetik tizimdagi baʼzi vaqt oraligʻida boʻsh boʻlgan elektr energiyadan foydalanishga asoslangan. Bu vaqtda GAES nasos rejimida ishlab, suvni pastki hovuzdan yuqorigi hovuzga haydaydi; tigʻiz vaqtda esa yigʻilgan suvdan elektr energiya hosil qiladi. Oy va Quyosh gravitatsiya kuchlari suv massasini tortishi natijasida dengiz yoki okean suvlari sathi sutkada bir vaqtda ikki marta dam koʻgariladi, dam pasayadi. Ana shu koʻtarilgan suv energiyasini PES elektr energiyasiga aylantiradi. Bularda elektr energiya ishlab chiqarishda jiddiy farq yoʻq. Alohida GES yoki GES kaskadi, odatda kondensatsiyey elektr stansiya (KES), issiqlik elektr markazi (TETS), atom elektr stansiya (AES) bilan bir tizimda ishlaydi. Bunda energosistemadagi nagruzka grafigini qoplashda qatnashishiga qarab GES bazisli, koʻp energiya talab qiladigan (tigʻiz) vaqtlarida ishlaydigan boʻlishi mumkin.

Ishqobilov Ziyodulla, [06/11/2023 11:29]

GESlar elektr energiya berish bilan birga daryo oʻzanini loyqalanishdan asraydi, koʻplab ekin maydonlarini sugʻorishga imkon beradi (yana k,. Gidroenergetika)[1]

Ishqobilov Ziyodulla, [06/11/2023 11:33]

Reja:

1.Gidro elektr stansiyasining ishlash prinsipi.

2.Gidro elektr stansiyalarda to’g’on qurish va tayziq hosil qilish jarayoni.
3.Turbinalarning gidro elektr stansiyasidagi o’rni.
4.O’zbekistonda mavjud gidro elektr stansiyalar. Suv yig’ish elektr stansiyalari (SyES, GAES).
5.Suv to’lqini elektr stansiyalari (STES). MiniGESlar va ularning ishlash jarayonlari. MGD-generator va uning ishlash prinsipi.
GES suv energiyasini elektr energiyasiga aylantirib beradi. Uning ish asoslarini o’rganuvchi fan gidravlika deb nomlanadi, u o’z ichiga gidrostatika (suyuqliklarni muvozanat holatlari) va gidrodinamikani (suyuqliklarni harakatlarini) oladi, kesilish suv oqimining quvvati - ma’lum tabaqa orqali oqayotgan, suv sarifi Q qurilgan to’g’on suv havzasining yuqori oqim balandligi va past oqim balandliklari orqali ifodalanadi. YUqori va past havzalar darajalarning farqi tayziq deb ataladi. Oqimning tabaqadagi quvvvatini (kVt) sarf (m3/s) va tayziq (m) orqali hisoblashimiz mumkin.
P = 9.81/QH
GES dvigatellar, gidrotexnik qurilmalar, turbinalar va generatorlarda sodir bo’layotgan quvvat yo’qotishlari tufayli, suv oqimi FIK ɳ ni hisobga olgan holda quvvatini faqat bir qismidagina foydalanish mumkin. GES ning taxminiy quvvati
P = 9.81/QHɳ
Tayziq N tekislidagi daryolarda to’g’on orqali amalga oshiriladigan, tog’li joylarda anlanma o’zanlardan foydalaniladi, ular og’dirgich deb nomlanadi.
Gidravlik turbinalarda suv energiyasi turbina valini aylantirib mexanik energiya hosil qiladi va o’z navbatida elektr energiyasi hosil qilinadi. Agarda turbinada suvni dinamik bosimidan foydalanilsa u aktiv turbina deb ataladi, statik bosimdan foydalanilsa reaktiv turbina deyiladi.
A ktiv turbina cho’michida torayuvchi kiydirmada - soploda, gidrostatik bosimning potensial energiyasi suv harakatining kinetik energiyasiga to’liq o’tadi. Turbinaning ishchi g’ildiragi disk, atroflariga cho’michsimon kurakchalar joylashtirilgan ko’rinishida yasaladi.
Suv, kuraklar yuzasidan o’tib, harakat yo’nalishini o’zgartiradi. Bu erda kuraklar yuzasiga ta’sir etuvchi markazdan qochma kuchlar hosil bo’lib suvning harkat energiyasi turbina g’ildiragini aylantiruvchi energiyaga aylanadi.

Ishqobilov Ziyodulla, [06/11/2023 11:33]

Rasm 19. Tayziq hosil qilish sxemasi:
a) to’g’on yordamida; b) aylanma o’zan yordamida;
1-kanal; 2-tayziq havzasi; 3-turbina suv og’dirgichi; 4-GES binosi; 5-daryo o’zani; 6-to’g’on.
Reaktiv gidravlik turbina ishchi kuraklarida suvning ham kinetik, ham potensial energiyalari turbinani mexanik energiyasiga aylantiriladi.
Turbina ishchi kuraklariga kelayotgan suv ortiqcha bosimga ega bo’lib, ishchi g’ildirak yo’lidan o’ta borib kamayadi. Bu erda suv turbina kuraklariga reaktiv bosim bilan ta’sir etadi va suvning potensial energiyasi turbina ishchi g’ildiragining mexanik energiyasiga aylanadi. Reaktiv turbinaning ishchi g’ildiragi, aktivdan farqli o’laroq, to’liq suvda joylashgan bo’ladi.
Elektr stansiyalarda turbina va generator umumiy val bilan biriktirilgan. Ularning aylanish chastotalarini ixtiyoriy tanlash mumkin emas. Ular generator rotorining qutublar juftligi soniga va o’zgaruvchan tokning standart chastotalariga mos kelishi kerak.
P ast chastotalarda aylanuvchi turbinalar tannarxi qimmat bo’lib, ular katta joyni egallashni ham hisobga olish kerak. Maqbul qiymatlarga yaqin agregat tezliklarni olish uchun, katta bosimlarda tez aylanish koeffitsenti kichik bo’lgan turbinadan va katta bosimlarda esa bu koefitsentini katta qiymatlardan foydalaniladi.
Turli xil tabiiy sharoitlarda bunyod etiladigan GES larning turbinalari konstruktiv ishlash jihatidan turlicha bo’ladi. Turbina quvvati bir necha kilovattdan 500 MVt gacha, aylanish chastotasi 16 2/3 dan 1500 min-1 gacha bo’ladi.
Oxirgi vaqtlarda gorizontal agregatlar (kapsulalar) qo’llana boshladi, ularda generator suv o’tmaydigan germitik kapsulaga joylashtirilgan.
Bu agregatlar gidravlik xususiyatlarining yaxshiligi hisobiga ularning FIK yuqori (95-96%).
Gidroelektr stansiya (GES)-suvoqiminingenergiyasinigidravlik turbinalaryordamida elektr energiyasiga aylantirib beradigan gidrotexnika inshootlari va energetika jihozlari majmui.Gidrotexnika inshootlaritoʻgʻon yonidagi, derivatsion va aralash turlarga boʻlinadi. Toʻgʻon yonidagi GESlarda toʻgʻon yordamida suv sathi koʻtarilib, kerakli bosim hosil qilinadi. GES binosi 3 xil joylashtiriladi: 1) toʻgʻon yonida; 2) toʻgʻondan chetrokda; 3) toʻgʻondan pastda, daryo oʻzanida. Toʻgʻon yonida va daryo oʻzanida quriladigan GES larda suv bosimini toʻgʻon hosil qiladi. Bunday GES lar suvi koʻp boʻlgan, tekis oqadigan togʻ daryolariga, soyliklarning toraygan joyiga quriladi. Bularga Qayroqqum, Tuyamoʻyin va Chordara GESlarini koʻrsatish mumkin. Derivatsion (GES ning stansiya uzeliga suv kuvurlari, kanal yoki tunnel vositasida olib kelinadigan) GESlar oʻrta va yuqori bosimli boʻlib, bosim derivatsiya kanali yordamida hosil qilinadi. Bunday GES larga Chorvoq, Farhod va Boʻzsuv kanalidagi GESlar kiradi. Aralash GES larda bosim, asosan, daryodagi gidrotexnika inshootlari va qisman derivatsiya kanali yordamida hosil qilinadi. GES inshootlari majmuiga daryo oʻzanini toʻsib bosim hosil qiladigan bosh inshoot (toʻgʻon), GES binosiga suv yetkazib beradigan kanal, stansiya bosim uzeli (SBU) yoki bosim suv quvuri, suv sathini va sarfini tartibga solib turadigan, ortiqcha suvni chiqarib tashlaydigan va b. avtomatik qurilmalardan iborat inshootlar; suv energiyasini bevosita elektr energiyaga aylantirib beradigan gidroagregat (turbina bilan generator) oʻrnatilgan mashina zali va foydalanib boʻlingan suvni chiqarib tashlaydigan inshootlar kiradi. Maxsus gidrotexnika inshootlari bilan GES turbinalariga keltirilgan suv turbinaning ish gʻildiragini, unga oʻrnatilgan oʻqni va oʻq bilan biriktirilgan generatorni aylantirishi natijasida elektr energiya hosil boʻladi. Elektr energiya maxsus qurilmalar vositasida isteʼmolchilarga yetkazib beriladi.

Ishqobilov Ziyodulla, [06/11/2023 11:33]

Hozir barcha GESlarning ishi avtomatlashtirilgan. Bir necha avtomatlashtirilgan GES lar uzoqdan turib (qoʻshni GES dan yoki energosistemaning boshqarish pultidan) boshqariladi. GESning belgilangan quvvatiga koʻra kam (5 MVt gacha), oʻrta (5—25 MVt) va katta (25 MVt dan yuqori) quvvatli xillarga boʻlinadi. Daryoning energetika resurslaridan toʻlaroq foydalanish uchun GES lar kaskad tarzida, yaʼni daryo oqimi boʻyicha maʼlum masofada joylashtiriladi. Bunday GES kaskadlariga Oʻzbekistondagi Toshkent (Boʻzsuv, Boʻrijar, Oqtepa, Shayxontohur GES lari); Qodriya (Qodriya, Qibray, Salar, Oqqovoq-2); Chirchiq (Tovoqsoy, Oqqovoq); Quyi Boʻzsuv (GES-14, GES-18, GES-19, GES-22, GES-23); Oʻrta Chirchiq (Chorvoq, Hojikent, Gʻazalkent); Shahrixon (GES5A, GES-6A, GESYUFK-1, GES-4A YUFK-3); Samarkand (GES-1B, GES2B, GES-ZB, GES-5B) GES kaskadlari kiradi. GES lar ichida gidroakkumulyatsiyalovchi elektr stansiya ( GAES) va koʻtarilish suv elektr stansiya (PES) alohida oʻrin tutadi. GAES lar yirik energetik tizimlarda koʻp energiya talab qiladigan (tigʻiz) vaqtlardagi energiyani toʻldirib turish uchun quriladi. GAESning energiyani akkumulyatsiyalash xususiyati energetik tizimdagi baʼzi vaqt oraligʻida boʻsh boʻlgan elektr energiyadan foydalanishga asoslangan. Bu vaqtda GAES nasos rejimida ishlab, suvni pastki hovuzdan yuqorigi hovuzga haydaydi; tigʻiz vaqtda esa yigʻilgan suvdan elektr energiya hosil qiladi. Oy va Quyosh gravitatsiya kuchlari suv massasini tortishi natijasida dengiz yoki okean suvlari sathi sutkada bir vaqtda ikki marta dam koʻgariladi, dam pasayadi. Ana shu koʻtarilgan suv energiyasini PES elektr energiyasiga aylantiradi. Bularda elektr energiya ishlab chiqarishda jiddiy farq yoʻq. Alohida GES yoki GES kaskadi, odatda kondensatsiyey elektr stansiya (KES), issiqlik elektr markazi (TETS), atom elektr stansiya (AES) bilan bir tizimda ishlaydi. Bunda energosistemadagi nagruzka grafigini qoplashda qatnashishiga qarab GES bazisli, koʻp energiya talab qiladigan (tigʻiz) vaqtlarida ishlaydigan boʻlishi mumkin. GESlar elektr energiya berish bilan birga daryo oʻzanini loyqalanishdan asraydi, koʻplab ekin maydonlarini sugʻorishga imkon beradi.

O‘zbekistonda 11 ta yangi gidro elektr stansiyasi quriladi

24.02.2021 14:30 2.6K
2017-2021 yillarda gidroenergetikani yanada rivojlantirish chora-tadbirlari dasturiga 3 milliard 400 million dollarlik 65 loyiha kiritilgan.
O‘zbekistonda 11 ta yangi gidro elektr stansiyasi quriladi
O‘zbekistonda 11 ta yangi gidro elektr stansiyasi qurilib, qo‘shimcha 587 megavatt elektr quvvati yaratiladi. Bu haqda Energetika vazirligi axborot xizmati xabar berdi.

O‘zbekiston Prezidentining 2017 yil 2 maydagi qarori bilan 2017-2021 yillarda gidroenergetikani yanada rivojlantirish chora-tadbirlari dasturi ma’qullangan edi. Bu dasturga jami 3 milliard 400 million dollarlik 65 loyiha kiritilgan bo‘lib, shundan 34 tasi yangi quvvatlar tashkil etish, 31 tasi mavjudlarini modernizatsiya qilishga qaratilgan. Bugungi kunda 1 ming 100 megavattlik 12 ta loyiha ishga tushirilgan. 950 megavattlik yana 20 ta loyiha yakuniy bosqichda amalga oshirilmoqda.

Joriy yilda umumiy qiymati 1 milliard 420 million dollar bo‘lgan 16 ta loyiha rejalashtirilgan. Xususan, 11 ta yangi gidro elektr stansiyasi qurilib, 587 megavatt elektr quvvati yaratiladi. Qolgan 5 ta loyihaga ko‘ra, mavjud stansiyalar modernizatsiya qilinib, ishlab chiqarish imkoniyati kengaytiriladi.

Quyosh batareyalari qanday ishlaydi

Quyosh batareyasi - quyosh nurlari ta'sirida qutblarda zaryadni qayta taqsimlashga qodir bo'lgan ketma-ket yopilgan quyosh xujayralari - yarim o'tkazgichlar zanjiri. Hozirgi vaqtda quyosh xujayralari uchun eng keng tarqalgan yarimo'tkazgich material kremniydir, ammo uning konversiya koeffitsienti past. Gallium arsenidi bo'lgan germaniyni o'z ichiga olgan va quyosh energiyasining 40 foizigacha elektr energiyasiga aylantirishga imkon beradigan kompozit materiallar tobora ommalashib bormoqda. Bunday fotoelementlar ko'p qavatli bo'lib, hozirgacha faqat laboratoriya sinovlari jarayonida foydalanilmoqda.

Quyosh energiyasini ishlab chiqarish tizimlarini tartibga solish

Quyosh panellari fotoelementlari to'plami taxminan 12 voltli kuchlanish va 100 vatt quvvatga ega. Har bir panelda bir nechta to'plam mavjud, shuning uchun o'rnatishning umumiy quvvati mos ravishda ortadi. Ishlab chiqarilgan elektr quvvati mis simlari orqali batareyaning bankiga etkaziladi, u o'tkazgichning qarshiligini engib o'tish uchun elektr energiyasining katta yo'qotishlariga yo'l qo'ymaslik uchun panellarga imkon qadar yaqinroq joylashtiriladi. Quyosh panellari markaz orqali boshqaruvchiga ulangan. Bunday ulanish sxemasi quyosh nurlarining intensivligiga qarab quvvat sarfini o'zgartirishga imkon beradi - bu quyosh energiyasining asosiy xususiyatlaridan biridir. Nazoratchi bir nechta yuqori quvvatli lityum-ion batareyalarning batareyasini quvvat bilan ta'minlaydi va ularni quvvatlaydi. Ko'pgina jihozlarning ishlashi uchun 12 volt etarli emas: uni faqat yoritish uchun ishlatish mumkin. Maishiy texnika to'g'ridan-to'g'ri tokni nominal kuchlanish bilan quvvat chastotasi oqimiga aylantiradigan quvvat kuchlanish transformatori orqali ishlaydi.

Quyosh elektr stantsiyalaridan foydalanish xususiyatlari

Garchi Evropaning yuqori bulutli hududlarida ham o'rtacha kunlik quyosh nurlanishining intensivligi taxminan 100 Vt / m2 ni tashkil qilsa ham, panellar energiyaning to'liq miqdorini to'play olmaydi va o'zgartira olmaydi. Quyosh stansiyasining samaradorligini pasayishiga ta'sir qiluvchi omillar past samaradorlikdan tashqari, elektr energiyasini konvertatsiya qilish va tashish uchun yo'qotishlar, boshqaruvchining yutilish kuchi va quyosh nurlari tushish burchagi o'zgarishi hisoblanadi. uning aks etishi bog'liq. Shuningdek, quyosh xujayralarining asosiy xususiyatlaridan biri bu yarimo'tkazgich haroratining oshishi bilan ularning ishlash ko'rsatkichlarining sezilarli darajada pasayishi. Agar paneldagi fotoelementlarning bir qismi soyada bo'lsa, u elektr energiyasini ishlab chiqarmaydi, balki uni shimib oladi va parazitar qarshilik rolini o'ynaydi.

Ishqobilov Ziyodulla, [06/11/2023 11:26]

Quyosh panellari xavfsiz va deyarli o'zini o'zi ta'minlaydigan elektr manbai sifatida mashhurlikka erishmoqda. Ularning ishlash printsipi juda sodda, ammo quyosh nuridan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun uskunalar majmuasi yuqori darajada tashkil etilgan.

Moldovadagi quyosh elektr stantsiyasi

Issiqlik elektr stantsiyalaridan chiqadigan chiqindilar bilan atrof-muhitning muntazam ravishda ifloslanishi atmosferada karbonat angidrid konsentratsiyasining oshishi natijasida yuzaga keladigan issiqxona effekti ta'sirini asta-sekin oshirib boradi. Agar hozirgi aholi sonining o'sishi saqlanib qolsa, bir necha o'n yilliklar ichida dunyo ekologik falokat yoqasida qolishi mumkin, shuning uchun jamoatchilik muqobil energiyani rivojlantirish uchun har tomonlama intilmoqda. Xususan, energetik inqirozni hal qilishning ekologik toza va samarali vositasi bo'lgan quyosh elektr stantsiyalari keng tarqaldi.
Yozgi kottejlar va uylar uchun quyosh panellari: ishlash printsipi va tarkibiy qismlarni tanlash
Quyosh batareyasi - fotoelektrik konvertorlar (fotosellar) kombinatsiyasi - isitish materialini ishlab chiqaradigan quyosh kollektorlaridan farqli o'laroq, quyosh energiyasini to'g'ridan-to'g'ri elektr tokiga aylantiradigan yarimo'tkazgichli qurilmalar.
Quyosh nurlanishini issiqlik va elektr energiyasiga aylantirishga imkon beradigan turli xil qurilmalar quyosh energiyasini o'rganish ob'ekti hisoblanadi (Helios Yunon tilidan. Helios - Quyosh). Fotovoltaik hujayralar va quyosh kollektorlarini ishlab chiqarish turli yo'nalishlarda rivojlanmoqda. Quyosh panellari turli xil o'lchamlarda keladi: o'rnatilgan mikrokalkulyatorlardan tortib tomga o'rnatilgan mashinalar va binolargacha.

Hikoya
1842 yilda Aleksandr Edmond Becquerel yorug'likni elektr energiyasiga aylantirish ta'sirini kashf etdi. Charlz Fritts seleniumni elektr energiyasiga aylantirish uchun ishlatishni boshladi. Quyosh batareyalarining dastlabki prototiplari italiyalik fotokimyachi Jiakomo Luigi Chamican tomonidan yaratilgan.

1948 yil 25 martda Bell Laboratories mutaxassislari elektr tokini ishlab chiqaradigan birinchi kremniy asosidagi quyosh panellarini yaratilishini e'lon qilishdi. Ushbu kashfiyot kompaniyaning uchta xodimi - Calvin Souther Fuller (Calvin Souther Fuller), Daryl Chapin (Daryl Chapin) va Gerald Pearson (Gerald Pearson) tomonidan amalga oshirildi. 10 yil o'tgach, 1958 yil 17 martda AQShda quyosh batareyalaridan foydalangan "Avangard-1" sun'iy yo'ldoshi ishga tushirildi. 1958 yil 15 mayda SSSRda quyosh batareyalaridan foydalangan holda Sputnik-3 sun'iy yo'ldoshi ham ishga tushirildi.

Quyosh panellari haqida nimalarni bilishingiz kerak

"Quyosh batareyasi" - bu quyosh energiyasini to'g'ridan-to'g'ri tokka aylantiradigan yarimo'tkazgich materiallari bo'lgan bir nechta quyosh xujayralari to'plamini anglatuvchi ibora. Ushbu protsedura fotoelektrik effekt deb ataladi. Ushbu mikrofizik hodisani nazorat qilish laboratoriya darajasida o'zlashtirilgandan so'ng, sanoat kremniy quyosh modullarini ishlab chiqarishni ham o'zlashtirdi. Quyosh panellarining samaradorligi - 18-22%. Ulardagi fotosellarning bog'lanishi ketma-ket va parallel ravishda amalga oshiriladi.

Ular joylashgan ramka dielektrik materialdan qilingan.

Yozgi uy va xususiy uy uchun quyosh panellarini ulash sxemasi. Tizimning to'g'ri ishlashiga elektr stantsiyasining barcha tarkibiy qismlarini to'g'ri tanlash ta'sir qiladi. Quyosh batareyasini tashkil etuvchi modullarning sifati fotonlarning Quyoshdan Yerga qanday o'tishini muvaffaqiyatli yakunlashiga bog'liq.

Yengil nurlanish uchun bu tuzoqqa tushib, ular to'g'ridan-to'g'ri oqim bilan elektr pallasida bo'ladilar. Bundan tashqari, vazifaga qarab, to'plangan energiya batareyalarda to'planadi yoki ular o'zgaruvchan elektr tokiga aylanadi va 220 V rozetkaga ulanadi

Quyosh panellarining turlari
Silikon yarimo'tkazgichlarni ishlab chiqarishda ishlatiladigan turiga qarab, quyosh panellari modullari ikki toifaga bo'linadi: polikristal , yagona kristall .

Birinchisi, o'xshash bo'lmagan kristallar mavjudligi sababli har xil sirtga ega tekis kvadrat shaklida. Silikon eritmalari ularni ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Birinchidan, xom ashyo maxsus shakllarga quyiladi, so'ngra eritish natijasida olingan bloklar kvadrat plitalarga kesiladi. Ishlab chiqarish jarayonida erigan kremniy massasi asta-sekin sovutiladi.

Monokristalin panellar yanada samaraliroq va bir xil o'lchamlarda ko'proq energiya ishlab chiqaradi, ammo polikristall panellar arzonroq bo'ladi.Modul 36 yoki 72 polikristal plitalardan iborat. Panel bunday tugunlarning to'plamidan iborat. Texnologiya nisbatan sodda, qimmat uskunalardan foydalanishni o'z ichiga olmaydi va katta moliyaviy investitsiyalarni talab qilmaydi. Ushbu modullarning minuslari bitta - samaradorlik 18% dan oshmaydi.

Ular uchun ustuvor talab ularning arzonligi bilan izohlanadi. Avvalgilaridan farqli o'laroq, bitta kristalli panellarning yuzasi bir hil. Ular ingichka plitalar bo'lib, ular burchaklardagi kvadrat shaklida kesilgan. Ularni olish uchun kremniy kristalli sun'iy ravishda o'stiriladi. Ushbu holatda ishlatiladigan quyosh batareyalari silikon silindrlardan iborat.

Silikon eritmalarini har tomondan kesish orqali ishlash yaxshilanadi. Ushbu jarayon qimmat, ammo samarali. Bitta kristalli elementlarning samaradorligi 22% ga yetishi mumkin. Ularning narxi mintaqadagi polikristalldan 10% yuqori.

Quyosh batareyasi nima?

Quyosh batareyasi (SB) - bu elektr o'tkazgichlardan foydalangan holda bitta qurilmaga birlashtirilgan bir nechta fotovoltaik modullar.

Va agar batareya modullardan iborat bo'lsa (ular panel deb ham ataladi), unda har bir modul bir nechta quyosh xujayralaridan (ular hujayralar deb ataladi) hosil bo'ladi. Quyosh batareyasi batareyalar va butun quyosh qurilmalarining markazida joylashgan asosiy elementdir.

Fotosuratda turli formatdagi quyosh batareyalari ko'rsatilgan.

Ammo fotovoltaik panellarni yig'ish.

Amaliyotda fotovoltaik kameralar tokni to'plash va keyinchalik iste'molchilar o'rtasida taqsimlash uchun xizmat qiladigan qo'shimcha uskunalar bilan birgalikda ishlatiladi. Uydagi quyosh energiyasi to'plamiga quyidagi qurilmalar kiradi:
Fotovoltaik panellar - quyosh nuri tushganda elektr energiyasini ishlab chiqaradigan tizimning asosiy elementi.
Qayta zaryadlanuvchi batareya - bu SB uni ishlab chiqarmasa ham (masalan, tunda) iste'molchilarga muqobil elektr energiyasini etkazib berishga imkon beradigan energiya saqlash qurilmasi.
Nazoratchi - batareyalarni o'z vaqtida zaryad qilish uchun javobgar bo'lgan, batareyalarni haddan tashqari zaryadlash va chuqur tushirishdan himoya qiluvchi qurilma.
Inverter elektr energiyasini konvertori bo'lib, u chiqishda o'zgaruvchan tokni kerakli chastota va kuchlanish bilan qabul qilishga imkon beradi.
Sxematik ravishda, quyosh energiyasi bilan ishlaydigan elektr ta'minoti tizimi quyidagicha.
Sxema juda oddiy, ammo uning samarali ishlashi uchun unda ishlaydigan barcha qurilmalarning ish parametrlarini to'g'ri hisoblash kerak.
Quyosh batareyalari elementlari va ishlash printsipi
Quyosh batareyasining vazifasi - bu quyosh nurlari energiyasini maishiy va sanoat qurilmalarini oziqlantiradigan elektr energiyasiga aylantirish. Quyosh elektr stantsiyasining ishlashi, qoida tariqasida, an'anaviy sxema bo'yicha amalga oshiriladi.
Quyosh paneli 5 elementdan iborat bo'lib, quyosh qurilmasining birinchi tarkibiy qismi foto panellardir.
Yaratilgan yarimo'tkazgich qurilmalari samoviy jismning energiyasini doimiy elektr tokiga to'g'ridan-to'g'ri o'zgartiradi. Quyosh batareyalarining kuchi va kuchlanishi har xil bo'lishi mumkin, lekin har doim 12 V ga teng. Quyosh batareyasi modulli birliklar to'plamidir. Batareyalarni quyosh nuri tushadigan joyda saqlang.
Quyosh batareyalarining ishlashini tartibga solish va boshqarish uchun, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan batareya, inverter va nazorat qilish moslamalari kiritilgan. Batareya tizimdagi an'anaviy rolni bajaradi - u elektr energiyasida saqlanadi. Bu maishiy elektr jihozlarini markazlashtirilgan tarmoqdan ishlayotganda va uyni to'liq quyosh modulidan quvvat olganda ortiqcha elektr energiyasi paydo bo'lganda sodir bo'ladi.
Energiya do'koni kontaktlarning zanglashiga olib keladigan quvvatni doimiy ravishda ushlab turishi uchun kontaktlarning zanglashiga olib boradi. Qoida tariqasida kontaktlarning zanglashiga olib boradigan juftlik - asosiy va zaxira. Birinchisi, elektr energiyasini yig'ib, darhol uni elektr tarmog'iga yuboradi.
Ikkinchisi, tarmoqdagi kuchlanish pasayganidan keyin to'plangan energiyadan voz kechadi. Ko'pincha zaxira batareyaga ehtiyoj quyoshli ob-havo sharoitida yoki foto panellari ishlamay qolganda paydo bo'ladi.
Quyosh batareyalarini ulashning to'g'ri sxemasi Quyosh paneli va batareyalar o'rtasidagi vositachilarning bir turi bu boshqarish vositasi. Ushbu elektron qurilma batareyani zaryadlash va zaryadsizlanishini, shuningdek, ushbu jarayonni boshqaradigan funktsiyaga ega.
Kunning turli vaqtlarida sirt birligi turli yo'llar bilan quyosh nurlari bilan nurlanadi. Shuning uchun panel tomonidan voltaj chiqishi ham o'zgaradi. Batareyani normal chegaralarda zaryad qilish uchun kuchlanish talab qilinadi, uning qiymati ma'lum bir chegaraga ega. Quyosh kollektori izolyatsiyadan kelib chiqadigan nosimmetriklikni yo'q qiladi. Bunday qurilmaning mavjudligi batareyani keyinchalik qaynatish bilan qayta zaryadlashni istisno qiladi. Bundan tashqari, boshqaruvchi energiya ta'minotini belgilangan normadan past darajaga tushirishga yo'l qo'ymaydi, bu butun energiya tizimining ishonchli ishlashini kafolatlaydi.

Fotovoltaik panellarni hisoblash

Fotovoltaik konvertorlarni (quyosh panellari) loyihalashni hisoblashni rejalashtirishda bilishingiz kerak bo'lgan birinchi narsa - bu quyosh panellariga ulangan uskunalar tomonidan sarflanadigan elektr energiyasi. Vatt (Vt yoki kVt) bilan o'lchanadigan kelajakdagi quyosh energiyasidan foydalanuvchilarning nominal quvvatini sarhisob qilsak, biz elektr energiyasini iste'mol qilishning o'rtacha oylik nisbati - W * h (kVt * soat) ni olamiz. Va quyosh batareyasining zarur quvvati (Vt) olingan qiymat asosida aniqlanadi.
Masalan, 250 vatt quvvatga ega kichik quyosh elektr stantsiyasi tomonidan energiya bilan ta'minlanishi mumkin bo'lgan elektr jihozlarining ro'yxatini ko'rib chiqing.
Kundalik energiya iste'moli 950 Vt / soat (0,95 kVt / soat) va 250 Vt quvvatli quyosh batareyalari o'rtasida nomuvofiqlik mavjud, ular doimiy ish paytida kuniga 6 kVt soat ishlab chiqarishi kerak (bu belgilangan ehtiyojdan ancha ko'p). Ammo biz quyosh panellari haqida alohida gaplashayotganimiz sababli, shuni esda tutish kerakki, ushbu qurilmalar o'zlarining ishlab chiqarish quvvatini faqat kunduzi (taxminan 9 dan 16 soatgacha), hatto aniq kunlarda ham ishlab chiqishi mumkin. Bulutli havoda elektr energiyasi ishlab chiqarish ham sezilarli darajada pasayadi. Va ertalab va kechqurun batareyada ishlab chiqarilgan elektr energiyasi miqdori kunlik o'rtacha narxlarning 20-30 foizidan oshmaydi. Bundan tashqari, nominal quvvat har bir hujayradan faqat buning uchun maqbul sharoitlar mavjud bo'lganda olinishi mumkin.
Nima uchun batareya quvvati 60 vattni tashkil etadi va 30 ga teng? 60 Vt quvvati uyali ishlab chiqaruvchilar tomonidan 1000 Vt / m² va batareyada 25 daraja haroratda izolyatsiya paytida o'rnatiladi. Er yuzida bunday sharoitlar mavjud emas va bundan ham ko'proq Rossiyaning markazida.
Bularning barchasi quyosh panellarini loyihalashda ma'lum bir quvvat zaxirasi qo'yilganda hisobga olinadi.
Keling, quvvat indikatori qayerdan kelganligi haqida gapiraylik - 250 kVt. Belgilangan parametr quyosh nurlanishining notekisligi bo'yicha barcha tuzatishni hisobga oladi va amaliy tajribalar asosida o'rtacha ma'lumotlarni aks ettiradi. Ya'ni: batareyalarning turli xil ish sharoitlarida quvvatni o'lchash va uning o'rtacha kunlik qiymatini hisoblash.
Iste'mol hajmini bilganingizda, modullarning kerakli quvvatiga asoslanib, fotoelektrik kameralarni tanlang: har 100 Vt modul kuniga 400-500 Wh * soat ishlab chiqaradi.
Biz oldinga boramiz: elektr energiyasiga bo'lgan o'rtacha kunlik ehtiyojni bilib, biz bitta fotovoltaik panelda kerakli quyosh energiyasini va ishlaydigan hujayralar sonini hisoblashimiz mumkin.
Keyingi hisob-kitoblarni amalga oshirishda biz allaqachon tanish bo'lgan jadval ma'lumotlariga e'tibor qaratamiz. Shunday qilib, umumiy quvvat iste'moli kuniga taxminan 1 kVt / soatni (0,95 kVt / soat) tashkil qiladi deylik. Biz allaqachon bilganimizdek, nominal quvvat kamida 250 vatt bo'lgan quyosh batareyasiga ehtiyoj sezamiz.
Aytaylik, ishlaydigan modullarni yig'ish uchun nominal quvvati 1,75 Vt bo'lgan fotovoltaik hujayralarni ishlatmoqchisiz (har bir hujayraning kuchi quyosh batareyasi ishlab chiqaradigan kuch va quvvatning samarasi bilan belgilanadi). To'rtta standart modulga (har biri 36 hujayradan) birlashtirilgan 144 hujayraning kuchi 252 vattga teng bo'ladi. O'rtacha, bunday batareya bilan biz kuniga 1 - 1,26 kVt / soat yoki oyiga 30 - 38 kVt / soat elektr energiyasini olamiz. Ammo yozning ajoyib kunlarida, qishda ham bu qiymatlarni har doim ham olish mumkin emas. Bundan tashqari, shimoliy kengliklarda natija biroz pastroq bo'lishi mumkin, janubda esa - yuqoriroq.
Quyosh batareyalari mavjud - 3,45 kVt. Ular tarmoq bilan parallel ravishda ishlaydi, shuning uchun samaradorlik maksimal darajada bo'lishi mumkin:
Ushbu ma'lumotlar o'rtacha ko'rsatkichdan biroz yuqoriroq, chunki quyosh odatdagidan kattaroq edi. Agar tsikl uzoq davom etayotgan bo'lsa, unda qish oylarida ishlab chiqarish 100-150 kVt * soatdan oshmasligi mumkin.
Ko'rsatilgan qiymatlar to'g'ridan-to'g'ri quyosh panellaridan olinadigan kilovattdir. Energiya oxirgi iste'molchiga qancha etib boradi - bu elektr ta'minoti tizimiga o'rnatilgan qo'shimcha jihozlarning xususiyatlariga bog'liq. Keyinchalik ular haqida gaplashamiz.
Ko'rinib turibdiki, berilgan quvvatni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan quyosh batareyalari sonini faqat taxminan hisoblash mumkin. Keyinchalik aniq hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun ko'plab parametrlarga (shu jumladan saytingizning geografik joylashuviga) qarab kerakli batareya quvvatini aniqlashga yordam beradigan maxsus dasturlar va onlayn quyosh energiyasi kalkulyatorlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
Agar birinchi marta fotovoltaik panellarni to'g'ri hisoblashning iloji bo'lmasa (va noprofessionallar ko'pincha shunga o'xshash muammoga duch kelishsa), bu muhim emas. Yo'qotilgan quvvat har doim bir nechta qo'shimcha fotosellarni o'rnatish orqali amalga oshiriladi.
Uch turdagi qurilmalar mavjud:
Yoqilgan - batareyalarni quyosh batareyasiga ulaydigan yoki ajratadigan qurilmalar, uning terminallaridagi kuchlanish darajasiga qarab. Zaryad darajasi barqaror ravishda 70% da saqlanadi.
PWM boshqaruvchisi - modulyatsiya zaryadlashning oxirgi bosqichida batareyani 100% zaryadlashga erishish imkonini beradi.
MRI - ushbu qurilmalar quyosh batareyalaridan olingan energiya parametrlarini batareyani zaryad qilish uchun eng mos bo'lgan holatga o'zgartiradi va uning samaradorligini 30% gacha oshiradi.
Inverter - quyosh modullaridan olingan to'g'ridan-to'g'ri tokni 220 V o'zgaruvchan voltajga aylantiradigan qurilma.
Bu aniq maishiy texnikaning ko'p turlari uchun ishlaydigan potentsial farq. Invertorlar uchta versiyada mavjud: avtonom, tarmoq, gibrid. Birinchisi tashqi elektr tarmog'iga tegmaydi. Tarmoq (tarmoq) funksiyasi faqat markazlashtirilgan tarmoq bilan ishlaydi.
O'tkazish funktsiyasidan tashqari, bunday invertorlar joriy amplituda, kuchlanish chastotasi va boshqa tarmoq parametrlarini sozlashi mumkin. Gibrid (gibrid) inverter ham avtonom, ham tarmoq uskunalarining funktsiyalariga ega. Markaziy quvvat manbai ishlayotganda, u quyosh batareyasidan maksimal quvvatni oladi va agar umumiy tarmoq uzilib qolsa, u butunlay avtonom ishlaydi.