Issiqlik energetikasi
Download 273.5 Kb. Pdf ko'rish
|
bug- gaz turbinalarini organish
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Bug’ turbinasining ishlash tartibi va unda kechadigan termodinamik jarayonlar. 3. Bug’ turbinasidagi isroflar.
- 6. Issiqlik P=CONSTda uzatiladigan gaz turbinasi qurilmasi. BUG’ TURBINASINING TASNIFI VA TUZILISHI
- 1.1-rasm. Bug’ turbinasining soplasi va ish g’ildiragi.
- 1.2. rasm. Bug’ning oqib chiqish jarayoni RV hisoblanadi
- BUG’ TURBINASIDAGI ISROFLAR.
- BUG’ TURBINASINING QUVVATI VA F.I.K.
- 1.3-rasm Yoqilg’i R=const bo’lganda yoqiladigan GTK ning sxemasi.
- ISSIQLIK P=CONSTDA UZATILADIGAN GAZ TURBINASI QURILMASI.
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OILY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI QARSHI MUXANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI “ISSIQLIK ENERGETIKASI” KAFEDRASI “ISSIQLIK TEXNIKASI” fanidan REFERAT BAJARDI: IE-135 (15) GURUH TALABASI DONONOV MA’RUF QABUL QILDI: A.A. SHARAPOV Qarshi 2016 Mavzu: Bug’- gaz turbinalarini o’rganish. Reja: 1. Bug’ turbinasining tasnifi vs tuzilishi. 2. Bug’ turbinasining ishlash tartibi va unda kechadigan termodinamik jarayonlar. 3. Bug’ turbinasidagi isroflar. 4. Bug’ turbinasining quvvati va F.I.K. 5. Gaz turbinasining tasnifi, tuzilishi va ishlash tartibi. 6. Issiqlik P=CONSTda uzatiladigan gaz turbinasi qurilmasi. BUG’ TURBINASINING TASNIFI VA TUZILISHI. Bug’ning issiqlik energiyasini bosqichma-bosqich mexanik energiyaga aylantirib beruvchi issiqlik mashinasi bug’ turbinasi deyiladi. Hosil qilingan energiya boshqa turdagi energiyaga yoki mexanik energiyaga (ishga) aylantiriladi.Bug’ turbinasida bug’ energiyasining mexanikaviy ishga aylantirish jarayoni ikki bosqichda amalga oshiriladi: 1) bug’ning potentsial energiyasini kinetik energiyaga aylantirish; 2)
olingan kinetik
energiyani turbinaning mexanikaviy ishiga aylantirish. Turbinaning bug’ oqib o’tish qismi ikkita asosiy qismdan: birinchi qismi - soklo apparati 1, ikkinchi qismi- turbinaning vali 4 ga o’rnatilgan disk 3 dan tashkil topgan. Diskning aylanasi bo’ylab ish parraklari 2 mahkamlanagan, ular kanallar hosil qiladi, (1.1 -rasm) 1.1-rasm. Bug’ turbinasining soplasi va ish g’ildiragi. Birinchi jarayon soplo apparatida sodir bo’ladi, bu yerda yuqori bosimli bug’ kiradi soplolarda bug’ kengayadi, uning bosimi pasayadi va tegishlicha tezligi ortadi, ya‘na soplo apparatida bug’ning ichki energiyasi kinetik energiyaga aylanadi. Ikkinchi jarayon ish parraklari hosil qilgan kanallarda sodir bo’ladi, bu yerda bug’ning kinetik energiyasi diskning va u bilan bog’langan turbina valining harajatlantiradigan mexanikaviy ishga aylanadi. Ish parraklari mahkamlangan bitta diskli soplo apparati turbinaning boskichini hosil qiladi. Bir bosqichli turbinalarning aylanishlar soni katta (2000-50000 ayl/min) bo’ladi. Ular odatda transport ustanovkalarida yordamchi qurilma sifatida ishlatiladi. Ko’p bosqichli bug’ turbinalari katta quvvatli bo’ladi. Hozirgi vaqtda quvvati 300, 500 va 800 Mvt bo’lgan bug’ turbinalari ishlatiladi. Hozirgi zamon turbinasi - bug’ tejamligini juda yuqori, tez ishlaydigan murakkab dvigateldir.
Bug’ turbinalari bir, ikki va ko’p bosqichli hamda mos ravishda past , o’rtacha va yuqori bosimli bo’ladi, Hozirgi vaqtda ko’p bosqichli bug’ turbinasi barcha issiqlik elektr stansiyalarida asosiy dvigatel hisoblanadi. BUG’ TURBINASINING ISHLASH TARTIBI VA UNDA KECHADIGAN TERMODINAMIK JARAYONLAR. Bug’ soplodan chiqishda absolyut tezlik S 1 bilan ish qanotlarining (parraklarining) kanallariga kiradi. Ish holati bug’ bo’lgani uchun bug’ oqimchasi unga kirganda o’zining yo’nalishini o’zgartiradi. Bunda turbina diskini aylantiruvchi aylanma kuch vujudga keladi. Kundalik kesimi S bo’lgan soploga kirishidagi bug’ bosimi R 1 bo’lsa , undan o’tayotganda kengayishi hisobiga bug’ zarralarining tezligi ortadi va bosim R 2 gacha tushadi. Bug’ zarralarini boshlang’ich tezligini S0 , oxirgi bosim R 2 ga mos keluvchi tezligini S 1 deb qabul qilamiz. Bug’ning soplo va kuraklardan o’tish davridagi kengayish jarayonini adiabatik jarayon deb qarash mumkin. Bug’ soplodan keyin turbina kuraklaridan oqib chiqishi jarayonida tezligini biror S0 dan S 1 gacha o’zgartiradi. Bu kinetik energiyaning o’zgarishini quyidagicha ifodalash mumkin.
S1=P1ABV2OP1 Bug’ning adiabaktik kengayishda bajargan ishi (1.1) Bug’ning soploga oqib kirish tezligi ancha kichikligini e‘tiborga olib S0=0 deb qabul qilsak
(1.2)
Chunki S=P 1 ABDn 1 ; S
1 =ABV
1 OP 1 E; S 2 =ABV 2 VV 1 A; S 3 = DBV 2 OP; bo’lgani asosida yuzalarning algebriik yig’indisini quyidagicha ifodalanadi: S=S1+S2-S3 demak S1=P1V1 S2=1 (V1P1-V2P2) : S3 = P2V2 .
1.2. rasm. Bug’ning oqib chiqish jarayoni RV hisoblanadi. Bularni e‘tiborga olib tenglamani soddalashtirib hosil qilamiz:
(1.3)
Adiabatik jarayondagi hajmlar nisbatlariga oid tenglamadan. Р1V1k=P2V2k yoki
(1.5) Bu tenglikdan bug’ zarrasining uchib chiqish tezligini topamiz.
(1.6) BUG’ TURBINASIDAGI ISROFLAR. Bug’ turbinasida ishlab bo’lgan bug’ning tekshirilayotgan chiqish tezligidagi isroflardan tashqari foydali ishni
kamaytiradigan isroflar ham bo’ladi. Bunday isroflar ichki va tashqi isroflarga bo’linadi. Ichki isroflar turbinaning bug’ oqib o’tadigan qismida vujudga keladi va foydalaniladigan issiqlik pasayishini kamaytiradi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: 1) Soplolarda va turbinaning ish qanotlarida bug’ oqimchasining devorlarga ishqalanishi, uyurmalanishi va xokazolar tufayli kinetik energiyaning isrof bo’lishi. 2) Ish qanotlari bilan turbina korpusi orasidagi bug’ning sizib chiqishi tufayli bo’ladigan isroflar; 3) bug’ning namligi tufayli kondensatsion turbinalarning oxirgi bosqichlarida sodir bo’ladigan isroflar. Suyuqlik zarralari qanotlarining devorlariga urilib, rotorning aylanishini sokinlashtiradi va qanotlarda olinadigan ishni kamaytiradi. Tashqi isroflar jumlasiga quyidagilar kiradi:
1) turbina korpusi bilan undan chiqib turadigan ish valining chekkalari orasidagi zararlar orqali bug’ning sizib chiqishidan isroflar. 2) Mexanikaviy isroflar, bular turbinaning tayanch va tirak podshipniklarida ishqalanishni yengishga energiyaning sarflanishini, boshqarish sistemasini harakatga keltirish uchun energiyaning sarflanishi va boshqalar.
Bug’ turbinalarida turbina qanotlari ham hosil qiladigan ichki (indikator) quvvat Ni hamdm turbina validan olinadigan effektiv quvvat Ne bo’ladi. Agar ichki quvvati isroflarsiz ishlaydigan ideal turbina hosil qiladigan quvvati N0 bilan taqqoslansa, u holda doimo Ni Shu bilan bir vaqtda effektiv quvvat ichki quvvatdan mexanikaviy isroflarga sarflangan quvvat Nm kattaligicha
kichik bo’ladi. (1.7)
turbinadagi ichki isroflarni hisobga oladi va ushbu nisbatdan aniqlanadi:
(1.8) va quyidagi nisbatdan aniqlanadi:
(1.9)
Termodinamikaning ikkinchi qonuniga ko’ra ideal siklni termik f.i.k.
e‘tiborga olsak, u holda real mashinaning f.i.k.
(1.10) yoki
va F.i.k. dvigatelining takomillashganlik darajasini ko’rsatadi, turli dvigatellarni bir-biri bilan taqqoslashga va ularni takomillashtirishga imkon beradi. GAZ TURBINASINING TASNIFI, TUZILISHI VA ISHLASH TARTIBI.
Yuqori bosim va temperatura ostidagi yonish maxsuli (gaz) energiyasini kuraklar yordamida rotor valining mexanik energiyasiga aylantiruvchi issiqlik mashinasi gaz turbinasi deyiladi. Gaz turbinalari gaz dvigatellariga mansub bo’lib, ish moddasining yoqilish usuliga ko’ra V=const, P=const va aralash bosqichli bo’ladi. Gaz turbinasi soplo apparatining ketma-ket joylashgan qo’zg’almas (yunaltiruvchi) kurak toshlari va uning oqim kesimini hosil qiladigan ish g’ildiragining aylanuvchi toshlaridan tashqil topgan. Gaz turbinasi val, statorda joylashgan soplo apparatining yo’naltiruvchi kuraklari, turbina diski (lappak) hamda rotorning ish
kuraklaridan tashqil
topgan. Soplo
apparatining yo’naltiruvchi kuraklar bilan rotorga o’rnatilgan ish kuraklari turbina bosqichini tashqil qiladi. Odatda gaz turbinalari ko’p bosqichli bo’lib, quvvati 100 Mvt dan katta bo’ladi. Gaz turbinalari ham bug’ turbinalariday bo’lib, faqat ularda bug’ o’rniga yonish mahsuloti tutun asosiy ish jismi hisoblanadi. Gaz turbinasining tarkibiy qismi yonish kamerasi 6 yonish mahsuloti oqimidagi issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantiruvchi gaz turbinasi 2, atmosfera havosini surib va siqib uzatuvchi kompressor 3, yoqilg’i nasosi 5 va bak 4, elektr gneratori 1, soplo 11, yonish kamerasi 9 va boshqa yordamchi qismlardan tashkil topgan.
6- yoqilg’i trubasi, 7-forsunka, 8 - siqilgan havo trubasi, 10 - yonish mahsuli oqimini yunaltiruvchi apparati, 11 - gaz turbinasi kuraklari, 13- o’t o’ldirish svechasi. Tuzilishi va yoqilg’ini yoqilish uslubiga ko’ra, gaz turbinasi qurilmasi (GTK) tarkibiga elektr svecha, ish moddasi (havo va yoqilg’i) ni yonish kamerasiga kiritish hamda yonish maxsulini kameradan chiqarish klapanlari, regeneratsiya bo’lmasi, birlamchi va ikkilamchi bosqichli yonish kameralari hamda turbinalari, shuningdek, ikkilamchi kompressor kiradi.
GTKlarda ish moddasini yoqish uslubiga ko’ra V = const, P = const va aralash bosqichli bo’ladi. GTK larda yoqilg’i sifatida tabiiy gaz, tozalangan koks, domna va generator gazlari, maxsus dizel solyar moylari ishlatiladi. GTK dagi turbina, elektr generatori, havo kompressori va yoqilg’i nasosi yagona umumiy valda joylashtiriladi. Ish yoqilg’isining V=const da yonadigan GTK siklidagi termodinamik jarayonlarni qarab chiqamiz. Atmosfera havosi kompressor 3 ga surilib unda siqiladi (14-4a-rasm 1-2 chiziq) va aniq parametrga (T 1 R
V) ega bo’lgandan so’ng avval havoni kiritish, keyin yoqilg’ini kiritish klapanlari ochilib yonish kamerasiga mos ravishda, siqilgan havo va yoqilg’i uzatiladi.
1.4-rasm Issiqlik V=const(a) va P=const(b) bo’lganda uzatiladigan GTK siklidagi termodinamika jarayonlarning PV diagrammalari Svecha yordamida ish yoqilg’isi yondiriladi. Bunda bosim oshadi (2-3 chiziq) Ish yoqilg’ini to’la (kamida 95%) yongandan so’ng, uning temperaturasi 23000K ga ko’tariladi, shunda yonish kamerasidagi bosim eng yuqori qiymatga yetadi. Ana shundagina yonish mahsuloti gaz turbinasi kuraklariga yo’naltiruvchi kanalda joylashgan chiqarish klapani ochiladi. Shunda yonish mahsuloti temperaturasini 1000-14000K gacha pasaytirish maqsadida unga maxsus yo’llar orqali sovuq havo uzatiladi (chunki gaz turbinasi o’ta yuqori temperaturalarga
chidamaydi). Hosil bo’lgan aralashma katta bosim ostida turbina kuraklariga ta‘sir ko’rsatib, uning rotorini aylantiradi, ya‘ni issiqlik energiyasi mexanik energiyaga aylanadi. Yonish mahsuloti adiabatik kengayib ish bajaradi (3-4 chiziq) Gaz turbinasida ish bajarib chiqqan yonish mahsuloti soplo orqali atmosferaga chiqariladi va soviydi (4-1 chiziq) Demak, GTK da o’tadigan siklga V=const bo’lganda issiqlik berilganda, u ikkita adiabatik, bitta izoxoradan hamda bitta izobaradan iborat bo’lgan termodinamik jarayonlardan tashkil topar ekan. Siklning bajargan foydali ishi 1-2-3-4-1 nuqtalar bilan chegaralangan yuzaga son qiymati jihatidan teng bo’ladi. Siklning f.i.k. termodinamikasining ikkinchi qonuni ifodasidan aniqlanadi:
(1.11) ISSIQLIK P=CONSTDA UZATILADIGAN GAZ TURBINASI QURILMASI. Gaz turbinasi qurilmasi siklida ish yoqilg’isi o’zgarmas bosim ostida
yoqilganda yonish
kamerasidagi yuqori
temperaturali siqilgan havoga yoqilg’i forsunka yordamida purkaladi. Yonish P=const bo’lganda kechadigan GTK siklidagi termodinamik jarayonlarning PV diagrammasi ikkita adiabatik va izobarik jarayonlardan iborat. Buni amalga oshirish uchun birinchidan, kompressordan uzatiladigan surilgan havoning termodinamik parametrlari va miqdori bir xil saqlanadi; ikkinchidan, yoqilg’i nasosi uzatadigan yoqilg’i miqdori ham havo miqdoriga mos ravishda rostlanadi. Demak bir xil miqdordagi yonish maxsuli oqimining bosimi turbina kuraklariga ta‘sir etadi va burovchi momentni yuzaga keltiradi, ya’ni issiqlik energiyasining mexanik energiyaga aylanish samaradorligiga erishiladi. Kompressorda siqilgan havo qizib, uning temperaturasi yoqilg’ining yonish temperaturasidan katta bo’ladi. Siqilgan yuqori temperaturali va bosimli havoga yoqilg’i purkalganda u yonadi. Bunda yonish o’zgarmas bosim ostida yuz beradi. Shundan so’ng hosil bo’lgan yonish mahsuli adiabatik kengayib ish bajaradi. Siklning bajargan foydali ishini diagrammadan aniqlasak, u 1-2-3-4-1 nuqtalar bilan chegaralangan yuzaga son qiymati jihatidan teng. Ishga aylanmasdan qolgan qoldiq issiqlik miqdori q 2 atrof muhitga chiqariladi. Siklning f.i.k. quyidagicha aniqlanadi.
(1.12) bu yerda
- siqish darajasi
- hajmni qisqarish darajasi
- hajmni dastlabki kengayish darajasi.
Foydalanilgan adabiyotlar. 1. Авyezoв R.R., Orloв А.Y. Solnechniye sistemа otopleniya i goryachego вodosnабjeniY. Tаshkent: Fаn, 1988-288 s. 2. Kyurshаtoв А.I. Ispolzoваnnix вozoбnoвlyayushixsya istochnikoв energii в selskoxozyaystвyennom proizвodstвye. M.: «Аgropromizdаt», 1991 g. 96 str. 3. P.M. Yenin prаkticheskoye ispolzoваniye вozoбnoвlyayemix i netrаdisionnix istochnikoв energii Kiyeв 1993 g. 4. В.Б. Kozloв Osnoвniye nаprавleniya rаzвitiya rаzrабotok po netrаdisionnim вozoбnoвlyayemim istochnikаm energii. M.: 1997 g. 5. I.D. SHаroбаro Sostoyaniye perspektiвi rаzвitiya бiogаzoвix ustаnoвok. M. 1997 g. 6. А.Б. Ваrdiyashвili. Teplooбmen i gidrodinаmikа в komбiniroваnnix solnechnix teplisаx s suбstrаtom i аkkumuliroваniyem teplа. Tаshkent 1990 g. 7. Zаxidoв R.А. Energetikа strаn mirа i Uzбyekistаnа в XXI вyeke. // uzбyekskiy jurnаl «Proбlemi informаtiki i energetiki» Tаshkent: Fаn, 2001. №5-6. S. 27- 42.
8. Zаxidoв R.А., Kiseleва YE.I., Orloва N.I., tаdjiyeв U.А. komбiniroваnnoye ispolzoваniye energii solnsа, вyetrа, вodotokoв-osnoва sozdаniya nаdejnix sistem energosnабjeniya i Uzбyekistаne. // Fundаmentаlniye i priklаdniye вoprosi fiziki. Trudi konferensii, posвyashennoy 60-letiyu АNRU i FTI, Tаshkent, 2003. S. 103. Download 273.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling