Issiqlik texnikasi

(4.1.4)

X

(4.1.5)
bu yerda, со - oqim ko‘ndalang kesim yuzasi;
X - oqim ho‘llanganlik perametri.
Вu yerda, % -ho‘llangan perametrm, sm. ry-suyuqlik ko‘ndalang yuzasi m⁷\ sm².
Agar Re < Re_Ar = 2320 quvurdagi harakat rejimi - laminar.
Agar Re > Re^ = 2320 quvurdagi harakat rejimi -







я

1. 
   Re
   
2. 
   b
   

Lam if tar rejm Turbidem rejm

4.1.2-rasm.

64
Re

Я =

(4.1.6)
turbulent. Quyidagi jaavalda turli xil temperaturalarda suv uchun kinematik qovushqoqlikning koeffitsiyentlari keltirilgan.

t°C	v,sm^2/s	t°C	v,sm^2/s	/°C	v,sm^2/s
0	0,0178	11	0,0127	24	0,009
1	0,0173	12	0.0124	26	0,0088
n	0,0167	13	0,0121	28	0,0084
3	0,0162	14	0,0117	30	0,00S0
4	0,0156	15	0,0114	35	0,0073
5	0,0147	16	0,0112	40	0,0066

Suyuqlik liarkat re;imini Reynol ds soni orqali gidravlik ishqalanisli qarsbiligi koeffitsenii Я ni aniqlash Kinematik qovushqoqlik koeffitsiyenti
4.1.1-jadval

6	0,0142	17	0,0109	45	0,0060
7	0,0139	18	0,0106	50	0,0056
8	0,0135	19	0,0104	55	0,0052
9	0,0131	20	0.0101	60	0,0048
10	0,0127	22	0,00989

Suyuqlikning laminar harakati, Tezlikning silindrik quvur kesimi bo'yicha taqsimlanishi
Quvurlarda real suyuqliklar laminar harakat qiiganda, lining oqimchalari bir-biriga parallel harakat qiladi. Quvur devorlari yopishib qolgan suyuqlik zarrachalari bilan qoplanadi. Quvur devoriarida yopishib qolgan suyuqlik zarrachalarining tezligi nolga teng bo'ladi.
Quvur devori sirtidagi qavatning tezligi 0 ga teng bo‘lib, quvur o‘qiga yaqinlashgan sari tezlik os'hib boradi. Quvur o'cjida, ya’ni markazida tezlik maksimal qiymatga ega bo'ladi. Quvur ichidagi ishqalanish kuchi Nyuton qonuni bilan quyidagicha ifodalanadi


(4.2.1)
d3
dr



4.2.1-rasm. Laminar harakatda tezlikning taqsimlanishi
Laminar harakat tarlibida tezlikning truba kesimi bo‘yicha taqsimlanishini kuzatamiz. Buning uchun quvur ichida uzunligi L va radiusi R bo'lgan elementar naycha ajratib olib o'rganamiz (4.2.1- rasmda). 1-1 - kesim uchun R_f, 2-2 - kesim uchun R₂
di9
Ishqalanish kuchi T = г2тгг/ = — /у2ягл7 dan (1.92)
dr
iborat
R²) (4.2.2)
4/// ^V '
Xulosa qilib aytish mumkinki. ya’ni silindrik quvurda laminar harakat tezligi ko'ndaiang kcsimda parabola qonuni bo‘yicha taqsimlangan bo’iar ekan.
Reynolds kritik soni:
R**r - harakat rejirnini almashinuvini ko’rsatadi.
Naporli oqim harakatida
Rc_kr = 2320.
Naporsiz oqim harakatida
Re_/;r = 500.
Soddalashtiriigan hoiaida Reynolds sonini 4.1.3-rasmda keltirilgan formulalar yoki shkala yordamida son qiymatini aniqlash mumkin. Masalan naporli vodoprovod quvur diameir; d —- 20 mm, *9 = 1 m/s, *9=10** m² /s.
Bu quvurdagi harakatlanayotgan suvuqlik oqimidagi Reynolds
soni.
Re_Av = 0,02 /10 ⁶ = 20000.
20000 soni Re_/r = 2320 dan katta qiymatga cga ekanligidan,
naporli harakat rcjimi turbulent ekanligi malum bo‘1adi. Qolgan barcha gidravlik hisoblar shu ko‘rsati!gan rejirn uchun keltirilgan formulalar yordamida bajariladi
Naporli va naporsiz oqimlar hisobi
Naporli oqimlaini hisoblashda asosan noma'lum saif Q , tezlik *9 yoki napor yo^qolishi (naporlar farqi) H lami aniqlashga olib keladi. Quvurlar uchun uning ichki diametri d ham aniqlanadi.
Umumiy naporning yo'qoiishi (naporlar farqi) quyidagi Veysbax formulas! yordamida aniqlanadi:
АН = cfr ——,


(4.3.1)
2^
- gidravlik qarshilik koeffitsenti.
Oqimnig o‘rtacha tezligi uning sarfi orqali qo‘yidagicha aniqlanadi.
3 — Q/co (4.3.2)
Bu yerda, со-oqim ko‘ndalang kesim yuzasi yoki ionli kesim yuzasi. Masalan, dumaloq kcsimli quvur uchun со = d^? /4.
Shunday qilib keltirilgan bogManishlar orqali A//. i9, Q? va CO, d — parametrlar aniqlanib harakatda naporli harakatni hisoblash mumkin. Koeffitsent £ ni qiymati hisoblashda yo‘qotilgan napor turiga qarab aniqlanadi. U uzunlik bo‘yicha yoki mahalliy qarshilikda yo^cqotilgan napor bo‘lishi mumkin.
Umumiy yocqotilgan napor AM (m) har qanday oqim uchun
hj uzunlik bo‘yicha yo^fcqotilgan va mahalliy qarshilikda yo^cqolgan napor h_M lar yig4ndisidan iborat boMadi:
^AH = 'Z^ht⁺H^h_m- (⁴-⁴-3)
Uzunlik bo^kyicha yocqotilgan napor hj quvur to‘g^lri bo'ylab
holda mavjud bo'ladi (4.3.1.a-rasmda). Ayrim adabiyotlarda h_l haqida
boshqacha atamalar ham mavjud: uzunlik bo^byicha yo‘qotilgan napor; yo‘l bo‘yicha yo‘qotilgan napor. lie qiymalini Veysbax formulas! yordamida aniqlash mumkin.
(4.5.4)
2 g
bu yerda, gidravlik qarshilik koeffitsenti ifodaga asosan quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
bu yerda, Я - ishqalanishda gidravlik qarshilik koeffitseti, bu kattalik laminar hamda turbulent rejimiga qarab 4.3.4 yoki 4.3.2 -



4.3.1-rasm. Yo'qotilgan napor. з-uzunlik bo‘yicha; b-maha!liy bo‘yicha; I- quvur tizimi; 2-napor chizig'i; 3-mahalliy qarshiliklar
formuladagi bogManishlar yordamida aniqlanadi. (4.3.1-rasmga qarang) 1-quvuming to‘g‘ri chiziqli kesimi uzunligi.


(4.3.6)
yordamida
Laminar rejimda gidraviik qarshilik koiffitsenti A = 64/Rc.




0 A 1

' 68 < Rc

(4.3.7)
Turbulent rejim holatida A.D.ATtishuL formulasi aniqlanadi.
bu yerda, A-quvur devorlarining g‘adir-budurligi. Masalan eski po^llat quvurlarda Д «1,5 mm. Yangisida esa A «0,1 mm.
Gidraviik qiyalik deb i uzunlikdagi yo‘qolgan napomi oqim
uzunligi / ga nisbati tushuniladi (4.3.1.a-rasm karang).
i=A₇// (4.4.8)
Mahalliy qarshiliklarda yo‘qo!gan napor h_M oqimni
deformatsiyadagi joylarda hosil bo'ladi: quvur burulishda. toraygan yoki kengayishida, traynik (uchliklar), krestovinalar (to‘rtliklar)da, kranlarda, ochib-yopqichlarda, naporli yo‘nalishlarda ulami boshqaruvchi qurilmalarni kamaytirilgan joylaida h_M (4.3.1. b-rasm)
hollarda ko‘rinishga ega.
Naporsiz oqimlamwg hisohi
Naporsiz oqimlaming gidravlik hisoblashda q - sarfga ega
bo'lgan v rnumkin boMgan tezlikda quvur va kanaining f
qiyalikdagi orqali birgalikdagi ifodalovchi masalani ha! qilishiga olib keladi. Naporsiz yoki erkin sirtga cga bo‘lgan oqimlar kanalizatsiya tarmoqlarida, quvurlarda, lotok va kanallarda kuzatiladi; tabiatda daryolar, ariqlarda uchraydi.
Naporsiz oqim uchun tekis harakatdagi oqim holatda hisoblar qilinadi. Ushbu holda geometrik qiyalik / . erkin sirtning ya’ni
p^ezomerrik qiyalikdagi gidravlik i qiyalikka teng deb oiinadi. Tagidagi sirt 1, erkin sirt 2 va napor chizig‘i 3 lar bir-biriga parallel deb oiinadi. (4.3.2-rasm). Bu esa hisoblashni osonlashtiradi, gidravlik qiyalik i ni aniqlashda avtomatik ravishda j ^ qiyalik aniqlanadi.



4.3.2-rasm. Naporsiz harakat. 1-yuza; 2-erkm yuza: 3 napor chizig'i; 4-Pito quvurchasi; 5-garizon chizig‘i
Aslida naporsiz oqim naporli oqimdan iborat! Naporsiz degan tushuncha fan sohasiga kiritilgan termin bo^llib qolgan. to^bg^brirog‘i erkin sirtlik oqim deyish aniqroq bo^clar edi. Masalan, 4.3.2-rasmda A va V nuqtalarda naporlar mavjud, uni miqdori Pito quvurchasi yordamida aniqlanadi, shuningdek j-j ^ va naporlar iiisoblanadi.
Naporlar ayirmasi j-j-j-f esa uzunlik / bo‘yicha yo‘qolgan ]_r napomi ifodalaydi. ^ miqdor esa AZ ga teng, hamda 4.3.2-rasmdagi balandlik belgilarini boshlang‘ich va oxirgi qismlardagi tengliklarini
ayirmasidan iborat, shuningdek ,¹ - fh., /
/

AZ
/
boMganda

XULOSA

Insoniyat jamiyatini rivojlanish, uning sivilizatsiya va taraqqiyot yo‘lidagi yutuqlari bevosita mehnat unumdorligining yuksalishi va odamlar hayotidagi moddiy boyliklarni yaxshilanishi bilan uzviy bog‘liq. Ilmiy-texnika va ijtimoiy taraqqiyot iste’mol qilinayotgan energiyani o‘sishi va yangilarini, yanada ham foydalilarini o‘zlashtirishi bilan kuzatiladi.
Zamonaviy mashinalar iste’mol qilayotgan energiya qiymati juda ham katta. Bu to‘g‘rida quyidagicha taqqoslash o‘rinlidir: dunyodagi barcha insonlar kuniga 8 soatdan ishlab, bir yilda hozirgi paytda olinayotgan energiyani yuzdan bir ulushini ham ishlab chiqara olmas edilar.
Texnikaning hozirgi zamondagi rivojlanishi energiyani ko‘p miqdorda iste’moli bilan tavsiflanadi va shu sababli ilmiy-texnika inqilobi davri bo‘lib, oldingi rivojlanishlardan sifat darajasi bilan farq qiladi. Sifat darajasi birinchi navbatda ishlab-chiqarish kuchlarining yirik inqilobiy siljishlarida keng miqiyosda yuqori samarador avtomatika bilan jihozlangan mehnat qurollarida namoyon bo‘ladi.
Texnikaviy taraqqiyot va sivilizatsiyaning rivojlanishi qadimgi tarixiy davrlardan bevosita foydalanilgan energiya qiymati bilan bog‘liq.
Agarda insoniyat rivojlanishining birinchi bosqichlarida o‘z mushaklarining va hayvon mushaklarining energiyasiga ega bo‘lgan bo‘lsa, keyinchalik ishni katta qismini mashinalar yordamida bajariladigan bo‘ldi.

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI


Asosiy adabiyotlar

R. Kehlhofer, B. Rukes, P. Welr, F. Hannenmann, F. Stirnimann Combined- Cucle Gaz Steam Turbine Power plants Penn Well Corparatsion 1421 South Sheridan Road

Tulsa, Oktaboma 74112-6600 USA 2009.
“Energiyadan oqilona foydalanish xaqida” Q’zbekiston Respublikasi Qonuni,- Toshkent 2007.
Alimov X.A., Mingazov R.F. , Axmedov K.X., Issiqlik elektr stansiyalarining bug’ qozonlari – Toshkent : Yangi nashr – 2012 – 192
Alimboyev A.U., Shoislamov A.Sh., Tashbayev N.T. Yoqilg’I va yonish asoslari. O’quv qo’llanmasi. – T. ToshDTU -2002.

19 = —(4.3.11)
CO
Shunday qilib barcha naporsiz oqimlaming gidravlik hisobini keltirilgan formulalar yordamida amalga oshiriladi. Shezi formulasini hisoblashda hozirda kompyuter texnologiyasidan foydalaniladi.