Issn 171-381x innovations in technology and science education volume issue 5
Download 61.61 Kb. Pdf ko'rish
|
96-102
|
ISSN
2171-381X INNOVATIONS IN TECHNOLOGY AND SCIENCE EDUCATION VOLUME 1 ISSUE 5 nutqini standartlashtirishga umid qildi, chunki mamlakatning turli qismlarida amerikaliklar so’zlarni boshqacha talaffuz qilishardi va ishlatishardi. Uning kitobida 70000ta so’z bor edi, ulardan 12000tasi ilgari nashr etilgan lug’atlarda bo’lmagan. Imlo islohotchisi sifatida Vebster ingliz imlo qoidalari keraksiz darajada murakkab deb hisoblardi, shuning uchun uning lug’ati amerika-inglizcha imlolarini “colour” o’rniga “color”, “waggon” o’rniga “wagon” , “centre” o’rniga “center”, “honour” o’rniga “honor” tanishtirdi. Shuningdek, u ingliz lug’atlarida mavjud bo’lmagan “skunk” va “squash” kabi amerikacha so’zlarni ham qo’shib qo’ydi. Hozirda u Amerika ingliz tili tarixida sharafli o’ringa ega bo’lsa-da, Vebsterning 1828-yilda nashr etilgan birinchi lug’ati bor-yo’g’i 2500 nusxada sotilgan. Vebster 1843-yilda, ikkinchi nashrga qo’shimchani qayta ko’rib chiqishni tugatganidan bir necha kun o’tib vafot etdi. Jorj va Charles Merriam lug’atning 1840-yilgi nashrini nashr qilish va qayta ko’rib chiqish huquqlarini ta’minladilar, 1847-yilda kamtarona tahrirni nashr etdilar. 1864-yilda Merriam Nuh Vebsterning ishini qayta ko’rib chiqib ancha kengaytirilgan shaklini nashr etdi, lekin Vebsterning ishini “Amerika lug’ati” nomini saqlab qoldi. Bu “Unabridged” deb nomlanuvchi bir qator qayta ko’rib chiqishlarni boshladi, ular “Vebster”dan ko’proq “Merriam”ga aylandi 3 . An’anaga ko’ra jahon leksikografiyasi amaliyotida lug’atdagi bosh so’zlar ikki xil usulda joylashtiriladi. Birinchi yo’l so’zlarni alfavit tartibida joylashtirish yo’li bo’lib, biror ilmiy prinsipga asoslanmagan bo’lsa-da, kerakli so’zni izlab topish uchun qulaydir hamda bir va ikki tilli lug’atlar tuzishda keng qo’llaniladi. Ikkinchi yo’l ideografik, tematik prinsiplar asosida tanlangan leksemalarning joylashuvidir. Ilmiy- tematik prinsiplar asosida tuzilgan lug’atlarning soni ko’p emas, lekin ularning til o’rgatish jarayonidagi ahamiyati katta. Ayniqsa o’quv-leksik, frazeologik, sinonimik va boshqa maxsus lug’atlar shunday tematik prinsiplar asosida tuzilsa, ularning lingvodidaktik qimmati beqiyos ortadi. Bir tilli lug’at tuzish jarayonida bosh so’zning ma’nosini ochib berish masalasini ishlab chiqish katta ahamiyatga ega. “Bir til ichidagi tarjima” deb ham yuritiladigan izohlash yo’llari lug’atshunoslikda chuqur bilim va 3 Щерба Л.В ”Лексикографическийь сборник”, Moсква, 1957-1963 стр73-74 |
