Иқтисодий фанларни ўқитиш

дарси ўтиш технологияси

Ўқитишнинг методи ва ўрганиш техникаси	Инсерт, Б/ Б/ Б, кўргазмали қуроллардан фойдаланиш, моделлаштирувчи ўйин, кичик гуруҳларга бўлиниб, ҳамкорликда ишлаш, саволжавоб
Ўқитиш воситалари	Доска, кодоскоп, слайдлар, дафтар, китоб, газета, ручка, журналлар, ёзув қоғозлари
Ўқитиш шароити	Типик аудитория
Мазкур дарсни ўтгунгача талабалар билиши лозим бўлган билим ва малакалар:	Талаба: Иқтисодий қарашларнинг вужудга келиши тушунчасига эга бўлиши, «Иқтисодиёт назарияси» фани нимани ўрганиши, қандай методлар ёрдамида ўрганиши, иқтисодий қонунлар, категориялар, эҳтиёжлар мазмунини билиши керак

Факультет, кафедра, дарс ўтиладиган курс		Ўқув предмети	Мавзунинг ўқув дастуридаги тартиб рақами ва ажратилган соат
Бошқарув факультети, бакалавриат, 1 курс		«Иқтисодиёт назарияси»	№ 2, 2 соат
Сана: сентябрь		Ўқув гуруҳи, талабалар сони: БК80,81 (4050)	Ўқитувчи: Тожибоева Д.
Ўтиладиган дарс мавзуси:	Иқтисодий ресурслар ва жамият эҳтиёжлари
Маъруза режаси:	Эҳтиёжлар ва уларнинг таркиби Эҳтиёжларнинг чексизлиги. Эҳтиёжларнинг юксалиб бориши қонуни Ресурслар чекланганлиги ва эҳтиёжларни қондириш. Иқтисодиётнинг бош муаммоси
Асосий тушунча ва терминлар	Эҳтиёж, эҳтиёжларнинг юксалиб бориши иқтисодий Қонуни, иқтисодий ресурслар, танловнинг муқобил қиймати, ишлаб чиқариш имконияти чегараси, ресурслар чекланганлиги, иқтисодиётнинг бош муаммоси

Адабиётлар рўйхати	Адабиётлар: 1. Каримов И.А.Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: «Ўзбекистон», 1995.
	2. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. Т.: «Ўзбекистон», 1992.
	Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. Т.: «Ўзбекистон», 9том, 2001 Каримов И.А. Ислоҳотлар стратегияси – мамлакатимиз иқтисодий салоҳиятини юксалтиришдир. // Халқ сўзи, 20февраль, 2003й. Каримов И.А. Янги ҳаётни эскича қараш ва ёндашувлар билан қуриб бўлмайди. // Ўзбекистон овози, 17февраль, 2005й. Каримов И. А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Т.: «Ўзбекистон», 2005 Каримов И.А. Эришилган ютуқларни мустаҳкамлаб, янги марралар сари изчил ҳаракат қилишимиз лозим. // Халқ сўзи, 2006 йил, 11февраль
	8. Макконнелл К., Брю С. Экономикс, гл. 2. М.: «ИнфраМ», 1999.
	«Маънавият, илмуфан ва иқтисодий билим ёшлар тарбиясига хизмат қилсин» мавзусидаги республика илмийамалий конференцияси материаллари, 2004 йил 25 ноябрь, Тошкент, 2004 Тезисы и доклады международной научнопрактической конференции на тему: «Социальноэкономические проблемы переходной экономики» (Опыт, обобщения, закономерности). СанктПетербург: 2005 Тожибоева Д. Иқтисодиёт назарияси. Ўқув қўлланма, Т.: «Ўқитувчи», 2002.
	12. Фишер С.,Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика, ч.I, гл.1, М.: «Дело», 1999.
	13. Шодмонов Ш., Алимов Р., Жўраев Т.Иқтисодиёт назарияси. Ўқув қўлланма, Т.: «Молия», 2002.
	14. Экономическая теория. Учебник для студентов высших учебных заведений (Колл. авт. ). Т.: «Шарк», 1999.
	15. Экономическая теория. Учебник. Под ред. Николаевой И.Н, М.: «Проспект», 1998.
	Ўлмасов А., Шарифхўжаев М. Иқтисодиёт назарияси, Тошкент: «Меҳнат», 1995. Ўлмасов А., Ваҳобов А. Иқтисодиёт назарияси. Дарслик. Тошкент: «Шарқ», 2006. Ўзбекистон иқтисодиёти, Узбекистан в цифрах. Статистический сборник, Т.: 2005
Дарснинг	Ижтимоийиқтисодий эҳтиёжлар ва уларнинг таркиби,
мақсади:	эҳтиёжларнинг юксалиб бориши мазмунини англаш,
	иқтисодиётнинг бош муаммосини аниқлаш, мавзу бўйича
	билимларни кенгайтириш ва чуқурлаштириш. Эҳтиёжларни
	қондириш даражасини кўрсаткичларини ўрганиш.

Ўқитувчининг вазифалари:	Мотивацион вазифаси: Мазкур мавзу бўйича чуқур маънога эга саволларни қўйиб, талабаларни фаннинг кейинги мавзуларини ва бошқа иқтисодий фанларни ҳам ўрганишга қизиқтириш. Ўргатувчи вазифаси: Мавзунинг асосий тушунчалари мазмуни билан таништириш, уларнинг ўзаро боғлиқлигини очиб бериш. Ривожлантирувчи вазифаси: Мантиқий, таҳлилий фикрлашни шакллантириш.
Ўқув	Талаба: 1. Ижтимоийиқтисодий эҳтиёжлар ва унинг таркибини
фаолиятининг	турли жиҳатдан ёндашиб кўрсатиб, мазмунини тушунтириб
натижаси	бериши керак. 2. Эҳтиёжларнинг чексизлиги сабабларини
	аниқлаб, эҳтиёжлар юксалиши қонуни мазмунини айтиб бериши
	керак. 3. Ишлаб чиқариш имконияти трансформацияси эгри
	чизиғи, танловнинг муқобил қиймати мазмунини билиши керак.
	4. Иқтисодиётнинг бош муаммоси ва нима сабабдан уни бош
	муаммо деб аталишини билиши керак. 5. Эҳтиёжларни
	қондирилиши қандай кўрсаткичлар орқали аниқланишини
	тушунтириб бера олиши керак

«ИҚТИСОДИЙ РЕСУРСЛАР ВА ЖАМИЯТ ЭҲТИЁЖЛАРИ» мавзуидаги дарснинг технологик харитаси

Технологик босқич, вақт	Фаолиятнинг мазмуни
	Ўқитувчи	Талабалар
Мавзу бўйича дарс ўтишга тайёрланиш. 510 дақиқа	Аввалги дарснинг якунида талабаларга берилган вазифа: фаннинг предмети, ўрганиш методлари, иқтисодий қонунлар ва категорияларнинг мазмунини билиб келиш. Қисқача (блиц)сўров методи қўлланилади. Талабаларга ҳар бир кичик гуруҳнинг дарсда фаол қатнашишини баҳолашни таклиф қилади. Уларнинг баҳоларини умумлаштириш асосида кичик гуруҳлар олган ўринлар аниқланиши ва балл берилишини уқтиради. Биринчи ўрин – 2 балл. Иккинчи ўрин – 1,8 балл. Учинчи ўрин 1,7 балл. Тўртинчи ўрин 1,5 балл. Бешинчи ўрин –1,2 балл ва ҳоказо. Баҳолаш жадвали тарқатма материал қилиб берилади.	Оғзаки жавоб беришади. Асосий тушунчаларнинг мазмунини айтишади.
1 – босқич Кириш: аввалги мавзу билан	Янги мавзуни ўтган мавзу билан боғлайди. Мавзунинг мақсади, дарснинг натижаси ва уни ўтказиш	1.1. Эшитадилар, жавоб берадилар, ёзиб оладилар.

боғлаш. Мавзуни ўрганишни мотивацияси 510 дақиқа	режаси эълон қилинади. Нима сабабдан иқтисодиётни назарий жиҳатдан ўрганишни айнан шу мавзудан бошлаяпмиз? деб савол билан аудиторияга мурожаат қилади. Саволжавоб методи қўлланилади. Претест ўтказиш ҳам мумкин.
II асосий босқич. 1520 дақиқа Маърузанинг биринчи узвий саволи муҳокамаси: 1.Даъват босқичи: 2.Англаш, тушунтириш босқичи	2.1. Талабаларга инсонни яшаши учун нималар керак? Бунинг сабаби нимада? деган савол билан мурожаат қилинади. «Ақлий ҳужум» методи қўлланади. Ўқитувчи ҳар бир талабага 15 тагача сўз айтиши мумкинлигини уқтиради. 2.1.3. Маърузанинг биринчи узвий саволи баён қилинади.	Эшитадилар, Жавоб берадилар. Бир талаба доскага, қолганлар дафтарга ёзадилар. 2.1.3 Эшитадилар асосий тушунчаларни ёзадилар.
3.Фикрлаш, тафаккур босқичи	Маърузада эшитганлари асосида муҳокама қилиб, доскада, дафтарда ёзилган эҳтиёжларга турли жиҳатдан ёндашиб, гуруҳларга ажратиш таклиф қилинади. Жуфтлик, кичик гуруҳларга бўлиниб дарс ўтиш методи қўлланилади Муҳокамани якунлайди.	2.3.1. Талабалар гуруҳларга ажралишади. 2.3.2 Ҳар бир кичик гуруҳ эҳтиёжларни турли гуруҳларга бўлиб чиқадилар. 2.3.3. Ҳар бир кичик гуруҳ вакили бажарган ишлари бўйича маълумот беради.
Маърузанинг иккинчи саволи муҳокамаси 1520 дақиқа. 1.Даъват босқичи Англаш, тушунтириш босқичи Тафаккур босқичи	Инсонларнинг турлитуман эҳтиёжларига турлитуманлиги, уларнинг турли жиҳатдан ёндашиб, гуруҳларга бўлиб чиқдик. Агар одамнинг озиқовқатга бўлган эҳтиёжи ошқозони сиғими билан ўлчанади десак, у жуда кам ўзгаради. Бундан эҳтиёжлар ўзгармайди, деган хулоса чиқариш мумкинми? деган муаммоли савол қўйилади. Саволни кичик гуруҳлар томонидан «Инсерт» методини қўллаб, муҳокама қилинади. Талабаларга Б/Б/Б жадвали тарқатилади. Уларга мавзу бўйича 1 ва 2 устунни тўлдириш таклиф қилинади. Талабаларга маъруза матни тарқатилади. Матнни ўқиб, мувофиқ равишда маъруза матни четига белги қўйиб, унинг асосида Б/Б/Б ни 4 устунини тўлдириш ва матнни ўқиб, янги	Кичик гуруҳлар муҳокама қилиб жавоб берадилар. Талабалар жадвални тўлдиришади. Жадвални қолган устунларини тўлдиришади.

	ўрганган асосий тушунчаларни ёзиши кераклиги, гуруҳлардан бири эксперт ролини бажаришини эълон қилади. Ўқитувчи маслаҳат берувчи сифатида қатнашади. Ҳар бир кичик гуруҳнинг маълумотлари асосида ахборот умумлаштирилади	Асосий тушунчаларни айтиб беришади, ёзишади. Кичик гуруҳларнинг жавобини эксперт гуруҳи эълон қилади.
Маърузанинг учинчи узвий саволи муҳокамаси 2530 мин. 1.Даъват босқичи	Ишлаб чиқариш ресурслари таснифининг расми намойиш қилинади ва унда яна қандай ресурслар кўрсатилмагани сўралади: Сизнингча, ресурслар чекланганлиги қандай оқибатга олиб келади? Ишлаб чиқариш имконияти нима?	2.3.1. Хоҳлаган талабалар алоҳида жавоб берадилар, ёзадилар.
2. Тушунтириш, англаш босқичи	3.2.2. Маърузанинг 3саволи баён қилинади.	3.2.2. Эшитадилар, ёзадилар.
3. Тафаккур босқичи	3.3.3.Танлашнинг муқобил қиймати, танлов мезонларини ўрганиш учун моделлаштирувчи ўйин методи қўлланилади (Илова) Талабаларга танлов мезони жадвали тарқатилади. Ўқитувчи олиб келган газета, журнал, дафтарлардан ҳар бир кичик гуруҳ танлаб олиши таклиф этилади. Ҳар бир кичик гуруҳни жадвал мезонларини ўзлари ишлаб чиқиб тўлдириши таклиф қилинади. Ҳар бир кичик гуруҳ намойиш қилинган материал ва танлов жадвалини муҳокама қилишади. Ўз танлов мезонлари бўйича жадвални тўлдиришади Иқтисодиётнинг бош муаммосини реал ҳаётда акс этишига мисоллар келтиришади. Ўқитувчи маслаҳат берувчи ва кузатувчи сифатида қатнашади.	Ўйинга қатнашадилар, Жадвални тўлдирадилар. 3.3.3. Асосий тушунча, категорияларнинг номи ва мазмунини аниқлашади.

III.Якуний босқич 1015 дақиқа

Талабаларга ҳар бир кичик гуруҳнинг дарсда фаол қатнашишини баҳолаш жадвалини тўлдириб, ҳар бир кичик гуруҳни ўз фикрини билдиришни таклиф қилади. Б/Б/Б жадвални учинчи устунини тўлдиришни топширади Ўқитувчи кичик гуруҳлардан баҳолаш жадвалини йиғиб олади. Якуний балл чиқаради. Дарсга якун ясайди. Талабаларнинг диққатини асосий масалага қаратади, семинар дарсига тайёрланишда нималарга диққат қаратилиши лозимлиги ҳақида, тушунмаган саволларни ўқув адабиётларидан ўқиш ҳақида кўрсатма беради.

Кичик гуруҳларни топшириқни бажариш бўйича бажарган ишлари ва билдирган фикрлари асосида қўйилган баллар эълон қилинади. Б/Б/Б жадвалини учинчи устунини тўлдиришади.

Намойиш қилинувчи материал 2.1.1

Гуручни Х, автомобилни Y билан белгилаганда, мавжуд ресурслардан фойдаланиб, ишлаб чиқариш мумкин бўлган товарлар миқдори ўртасидаги боғланиш қуйидагича бўлади:
2Х+4Y=100

Мавжуд ресурсларни тўла ишлатиш шароитида гуруч ва автомобиль ишлаб чиқариш имконияти чегараси:

Маҳсулот турлари	Муқобил и ш л а б ч и қ а р и ш
	А	Б	С	Д	Е	Г
гуруч( минг тонна ) «Х»	0	10	20	30	40	50
Автомобиль (минг дона) «Y»	25	20	15	10	5	0

Намойиш қилинувчи материал 2.1.2
в) расм